18 yaş öncesi güneş yanığı kanser nedeni olabilir çünkü...

Dermatoloji Uzmanı Doç.Dr. Şule Güngör anlattı:

GÜNEŞ KREMİNİ HANGİ MİKTARDA SÜRMELİYİZ?

Çay kaşığı kuralı var: Yüze bir, kollara birer, bacaklara birer,gövde ön yüzüne iki, gövde arkasına iki çay kaşığı sürmeliyiz.Aslında Avrupa standartlarında çay kaşığındansöz ediyoruz. Bu ölçü bizde tatlı kaşığına denk geliyorçünkü Türk usulü çay kaşığı çok küçük.

BRONZLAŞAN KİŞİNİN DE GÜNEŞTEN KORUYUCUYA İHTİYACI VAR MI?

Elbette. ‘Ben nasılsa bronzlaştım, 2-3 faktör koruyucukullansam da yeterli’ diye düşünmemek lazım. Bronzlaşınca renk üreten pigmentlerimizin sayısı artıyor ama bu bizi güneşin zararlı etkilerinden korumuyor.

GÜNEŞ KORUYUCULARI D VİTAMİNİ SENTEZİNİ AZALTIYOR, NE YAPMALIYIZ?

Ülkemizde 15-20 dakika sadece koldan ya da yüzden güneş almamız D vitamini ihtiyacımızı karşılıyor. Açık tenli bir kişide bu süre daha da kısalıyor. Daha koyu tenlilerde örneğin Afrika ırkında, çok daha uzun süre güneşte kalınması gerekiyor ki cilt güneşten D vitamini üretebilsin.

GÜNEŞ YANIKLARINDA NE YAPILMALI?

Bir kere diş macunu, domates ya da yoğurt sürmemek lazım. Bunlar asit içeriyor ve yakıcı. Birinci derece güneş yanıkları kendiliğinden geçer, hafif bir nemlendirici sürmek yeterli. İkinci derece yani su toplayan bir güneş yanığında ise mutlaka doktora başvurmak lazım. Kortizonlu bir krem ve yanıklarda kullanılan bazı kremler kullanılabilir. Bu arada ikinci derece yanık oluşmamasına çok dikkatetmek lazım. Özellikle 18 yaşından küçük kişilerdebir kere bile ikinci derece yanık oluşması, ileride, tehlikelibir cilt kanseri olan malin melanom riskini artırıyor.

18 YAŞ ÖNCESİ NEDEN DAHA RİSKLİ?

Tam bu dönemde DNA’larımızda mutasyon, kolajenlerimizde yıkım ve derimizde hasar başlıyor. 40-50 yaşından sonra güneşten korunalım mı, tabii ki korunalım. Cilt lekemiz olmasın. Ama hem cilt kanserinin hem de foto yaşlanmanın sebebi olan güneş 18 yaşından önce aldığımız güneştir. Etkilerini de 30-40’lı yaşlarda görmeye başlıyoruz. Bu nedenle çocukların ve gençlerin güneşten korunmasına özellikle dikkat etmeliyiz.

FOTO YAŞLANMA NEDİR?

Güneşe bağlı yaşlanmaya diyoruz. Yani erken yaşlanma... Cildimiz de diğer organlarımız gibi yaşlanır. Fakat güneşin yaptığı yaşlanma erken ortaya çıkar, daha kaba, kalın kırışıklıklara, cilt lekelerine, derin oluklara yol açar.

BRONZLAŞTIRICILARI ÇOK UZUN SÜRE KULLANMAYIN

Bronzlaştırıcılar abartmadan kullanılabilir. Bu ürünler derideki pigment hücrelerini artırıyorlar. Fakat çok uzun süre kullanılmamalı çünkü çeşitli kimyasallar içeriyorlar. Bugün için ispatlanmış bir sakıncaları olmasa da ileride toksik etkisi olabilir. Çok az miktarda 1-2 gün süreyle dar bir alana sürülüyorsa kimyasallar ihmal edilebilir. Fakat kol, bacak, gövde gibi geniş alanlarda sık kullanılmamalı. Cildimiz dış ortama açık en büyük organımız. Sadece yediklerimizle ya da kirli havayla zehirlenmiyoruz. Deriden aldığımız her türlü kimyasal da aynı etkiyi yapıyor.

GÜNEŞLENME SÜRESİ NE OLMALI?

Süre vermek yanlış çünkü aslında güneşten hep kaçınmamız lazım. Ama deniz tatilinde ilk birkaç gün daha kısa süreli güneşte kalmalıyız ki cildimiz alışsın. Daha sonra süre kademeli artırılabilir.

GÜNEŞ SONRASI BAKIM NASIL OLMALI?

Otelde duş alıp kurulandıktan sonra mutlaka cilde nemlendirici sürmek lazım. Güneş, havuz ve deniz suyu cildi çok kurutur.

HAVUÇ YAĞI GÜNEŞTEN KORUMAZ

Genellikle avokado, havuç gibi antioksidan içerikleri yüksek olan gıdalarla bazı karışımlar yapılıp cilde sürülüyor. Ama bunları sürmek değil yemek güneşten koruyor. Özellikle havuç, ahududu gibi antioksidan içerikli besinler güneşin zararlı etkisini nötralize ediyor (etkisizleştiriyor). Cilde sürülen zeytinyağı, havuç yağı ya da Hindistan cevizi yağının da koruyucu etkisi yok, bunlar yalnızca kozmetik olarak daha hoş bir bronzluk sağlıyor, cildi nemlendiriyorlar.

Sürüldüklerinde antioksidan etkilerini gösteremiyorlar. Çünkü derimiz o kadar küçük deliklerden oluşuyor ki havuç yağınıno delikleri geçip hücrelere ulaşması imkansız. Aloe vera, yatıştırıcı etkisi olduğu için kullanılabilir. Ama bunu da güneşten korunmak için değil güneş banyosundan sonra kuruyan, tahriş olan cildi yatıştırmak amacıyla kullanın. Bu arada bazı bitkisel karışımların cilde bilakis zararlı etkisi olabiliyor, ciltte tahriş, alerji yaratıyorlar. Biz buna fito-foto-dermatit diyoruz. Yani bitki ve güneşin birleşmesiyle ortaya çıkan bir tür egzama.

CİLT YAŞLANMASI VE LEKELERİNE KARŞI HANGİ BESİN TAKVİYELERİNİ ÖNERİRSİNİZ?

Bir kere kesinlikle C vitamini almalarını öneriyoruz. C vitaminini sadece yazın değil hep alsınlar. C vitamininin deri lekelenmesi ve yaşlanmasına karşı ispatlanmış etkisi var. Ayrıca antikanserojen. Fakat şu konu çok önemli: C vitamini ‘güneşten koruyucu hap’ diye satılıyor. Yanlış! C vitamini güneş ışınlarının deriye gelmesini engellemiyor. Antioksidan özelliği nedeniyle cildi güneşin zararlı etkilerinden koruyor. Bu nedenle "Vitamin alınca rahatlıkla güneşe çıkabiliriz" diye düşünmeyin

HAZIRLAYAN: ÖZGÜR GÖKMEN ÇELENK

ozgur.celenk@posta.com.tr