Glüten intoleransı ve çölyak hastalığı arasındaki farklar nelerdir?

Çölyak hastalığı, çölyak dışı glüten duyarlılığı ve buğday alerjisi, tümü glütenden etkilenen koşullardır. Durumları benzer olsa da, her birinde ve nasıl tedavi edileceğinde belirgin farklılıklar vardır.

Son yıllarda, glütensiz diyet büyük bir artış kazandı, ancak birçok insan hala glütensiz olmanın ne anlama geldiğine veya birinin neden buna ihtiyaç duyduğuna dair gerçek bir anlayışa sahip değil.

Glüten, buğday, arpa ve çavdar dahil olmak üzere belirli tahıllarda bulunan bir protein türüdür. Tahıl bazlı bileşenlerin tariflerde birbirine bağlanmasında rol oynar ve ekmeğe süngerimsi dokusunu verir. Gerçek şu ki, glütensiz diyet çoğu kişinin inandığı gibi kilo vermek için tasarlanmamıştır. Çölyak hastalığı, glüten intoleransı, glüten duyarlılığı veya buğday alerjisi olan kişiler için katı, uzun vadeli bir beslenme planı olarak kullanıldığında çok daha faydalıdır.

Çölyak hastalığı nedir?

Kalıtsal bir otoimmün bozukluk olan çölyak hastalığı, ince bağırsağın sindirim sürecini etkiler. Hasta glüten içeren yiyecekleri tükettiğinde, bağışıklık sistemi glütene karşı bir saldırı başlatır ve bu süreçte yanlışlıkla ince bağırsağı kaplayan sağlıklı hücrelere zarar verir.

Zamanla, çölyak hastalığına bağlı otoimmün aktivite, ince bağırsağın gıdalardan besinleri emme yeteneğini engeller ve bu da kronik yorgunluk, zihin bulanıklığı, kemik veya eklem ağrısı, ellerde veya ayaklarda karıncalanma ve hatta depresyon veya kaygı gibi çok çeşitli semptomlara yol açabilir. Çölyak hastaları glüten tüketmeye devam ettiği sürece, sindirim sistemine zarar verebilir, ömür boyu glütensiz beslenme hastalığın bilinen tek etkili tedavisidir.

Buğday alerjisi nedir?

Glüten, buğdayda bulunan yüzlerce proteinden sadece biridir. Buğday alerjisi, bu proteinlerden herhangi birine karşı bir bağışıklık reaksiyonudur. Buğday alerjisi olan biri buğday tükettiğinde, B-hücreleri adı verilen belirli bir beyaz kan hücresi grubu, buğday moleküllerine yabancı istilacılarmış gibi saldıran immünoglobulin E (IgE) antikorları üretmeye başlar. Bu olurken, vücuttaki diğer dokular, vücudun geri kalanını bir tehdidin varlığına karşı uyaran kimyasal haberciler gönderir. Bu reaksiyonun oluşma hızı, tüketimden sonraki birkaç dakika ile birkaç saat arasında değişebilir ve buna bulantı, kaşıntı, karın ağrısı, dudaklarda veya dilde şişme, nefes almada zorluk ve anafilaksi gibi çeşitli semptomlar eşlik edebilir.

Buğdaya alerjisi olan kişiler, buğdayın her türünden kaçınmalıdır ve şu anda buğday alerjisi için bilinen tek tedavi budur. Bununla birlikte, arpa veya çavdar gibi buğday olmayan kaynaklardan glüten tüketebilirler. Birinin buğday alerjisi, çölyak hastalığı veya glüten duyarlılığı olması tamamen mümkündür, bu nedenle buğday alerjisi teşhisi konduysa ek testler gerekebilir.

Glüten duyarlılığı nedir?

Çölyak dışı glüten duyarlılığı olarak da bilinen glüten duyarlılığı, tıp camiasında tam tanımlanmış bir durum değildir. Çölyak hastalığı gibi otoimmün bir reaksiyon veya bağışıklık sisteminin antikor ürettiği alerjik bir reaksiyon değildir. Bu nedenle, glüten duyarlılığının teşhisi genellikle diğer koşulları ekarte ederek yapılır, bu durumu tanımlamak için kullanılabilecek herhangi bir test veya biyobelirteç yoktur. Hem çölyak hastalığı hem de buğday alerjisi ekarte edilmişse, glütensiz diyete geçilebilir ve bu, semptomların azalmasıyla sonuçlanırsa, glüten duyarlılığı teşhisi doğrulanabilir. Şu anda, glüten duyarlılığı için bilinen tek tedavi glütensiz beslenmedir.

Glüten intoleransı farkı nedir?

Glüten intoleransı teriminin glüten duyarlılığı ile birbirinin yerine kullanılması oldukça yaygındır. Bu terimlerin hiçbiri tıp camiasında iyi tanımlanmasa da, glüten duyarlılığı glüten intoleransının daha hafif bir formu olarak görülmektedir. Örneğin, glüten tüketiminin tetiklediği ve hızla düzelen hafif semptomlar yaşayan birine glüten duyarlılığı teşhisi konulabilir. Öte yandan, daha uzun süre devam eden ciddi semptomlar geliştiren birine muhtemelen glüten intoleransı teşhisi konacaktır.

Çölyak hastalığından farklı olarak, hem glüten duyarlılığı hem de glüten intoleransı, ince bağırsağın kaplamasına zarar vermez. Bununla birlikte vücut, glüteni bir bağışıklık tepkisinin başlatılmasını tetikleyen yabancı bir istilacı olarak tanımlar. Enflamasyon bu tepkinin bir parçasıdır ve şişkinlik, ishal ve karın rahatsızlığı gibi semptomlara katkıda bulunabilir, ancak semptomlar ve iltihaplanma tipik olarak glüten sindirim yoluyla vücuttan atılır atılmaz düzelir. Glüten duyarlılığı veya intoleransı ile birlikte sık glüten tüketimi baş ağrısı, uyuşukluk, hiperaktivite, kas zayıflığı ve eklem ağrısı gibi diğer semptomlara neden olabilir.

Nasıl teşhis edilir?

Glüten içeren yiyecekleri yedikten sonra olumsuz belirtiler yaşıyorsanız, alerjiniz veya glütene duyarlılığınız olabilir. Öncellikle kan testi yapılması gerekebilir. Bu testleri yaparken glüten içeren gıdaları tüketmeye devam etmeniz gerekir, teşhis konduktan sonra glütensiz bir diyete geçmeniz gerekir.

Kan testi çölyak hastalığı tanısını doğrulayamaz, ancak glütene karşı bir tür otoimmün veya alerjik reaksiyon önerebilecek immünoglobulin E antikorlarının varlığını ortaya çıkarabilir. Kan testinizde glüten spesifik antikorlar pozitif çıkarsa, doktorunuz ince bağırsağı hasar açısından kontrol etmek için bir endoskopi önerebilir. İnce bağırsağın kaplamasındaki hasar çölyak hastalığı tanısını doğrular, hasarın olmaması ise buğday alerjisi, glüten duyarlılığı veya intoleransı olduğunu gösterir.

Nasıl tedavi edilir?

Çölyak hastalığı veya buğday alerjisi teşhisi konduysa, rahatlamak için hemen glütensiz bir diyete geçmeniz gerekir. Glüten duyarlılığı ve glüten intoleransı için, semptomlarınız hafif ve yönetilebilir olduğu sürece düzenli miktarlarda glüten tüketebilirsiniz, ancak bunun yan etkilere değmediğini görebilirsiniz.

Spektrumun neresinde olursanız olun, her zamankinden daha fazla glütensiz gıda olduğunu bilmekten memnun olacaksınız. En sevdiğiniz yiyeceklerden vazgeçmeniz gerekmeyebilir, sadece glütensiz muadillerine geçmeniz gerekecek.