Giriş
HCT (hematokrit) düşüklüğü nedir, neden olur? HCT kaç olmalıdır?
Eritrosit şeklinde de bilinen kırmızı kan hücreleri, akciğerlerden kan geçen oksijenin, vücutta bulunan diğer organ ve dokulara iletiminden sorumludur. Oksijen dışında ise, karbondioksit molekülünün taşınmasında da önemli bir görev alır. HCT (Hematokrit) düşüklüğü nedir, neden olur posta.com.tr okurları için derledik.
Alyuvar, kırmızı kan hücresi veya eritrosit olarak ifade edilebilir ve vücudumuzdaki en yaygın kan hücresi türüdür. Hücrelerin metabolizmaları gereğince oksijeni kullanmaları sonucunda meydana gelen karbondioksiti hücrelerden de alarak akciğerlere doğru taşır ve bunun atılmasını sağlar.
Hematokrit, bir kişinin kanındaki kırmızı kan hücrelerinin yüzdesidir. Düşük kırmızı kan hücresi seviyeleri, anemi gibi durumların habercisi olabilir. Yüksek kırmızı kan hücresi seviyeleri, bir kişinin kan pıhtısı geliştirme şansını artırabilen polisitemi sinyali verebilir.
Bir kişi yorgun hissediyorsa, sebepsiz yere baş dönmesi veya nefes darlığı yaşıyorsa, doktor kandaki alyuvar seviyelerine (HCT yüzdesi) bakarak olası nedenleri kontrol edebilir.
HEMATOKRİT (HCT) SEVİYESİ NEDİR?
Hematokrit ( HCT) seviyeleri, kişinin kanındaki kırmızı kan hücrelerinin miktarıdır. Kırmızı kan hücreleri oksijeni vücutta taşır ve kana karakteristik kırmızı rengini verir. Bir kişinin 100 ml kanında 50 mililitre (ml) kırmızı kan hücresi varsa, hematokrit seviyesi %50'dir.
HCT (HEMATOKRİT) DÜŞÜKLÜĞÜ
HCT düşüklüğü durumunda, yani kan dolaşımında yeterli oranda kırmızı kan hücresi olmaması halinde kansızlık ya da anemi meydana gelir. Anemi ise, vücuda ve vücuttaki hücrelere yetersiz miktarda oksijen taşınmasına yol açar. Genellikle de hastalıklara bağlı olarak bazı kırmızı kan hücreleri kaybı ya da üretiminin önemli ölçüde azalması sonucunda meydana gelir.
Kırmızı kan hücreleri yani diğer adı ile eritrositler, kemik iliğinde üretilebilir. Kemik iliğinde bulunan kök hücrelerin bölünmesi sayesinde meydana gelirler. Eritrositlerin üretimi için bazı madde ve hormonlar gereklidir.
Bunlara ise, B12 vitamini, eritropoietin, demir ve folik asit minerali örnek olarak da sayılabilir.
HCT (HEMATOKRİT) DÜŞÜKLÜĞÜ NEDEN OLUR?
HCT düşüklüğünün en sık görülen nedenleri şunlardır:
- Demir, folat ya da B12 vitamini eksikliği,
- Beslenme yetersizliği (tek yönlü, yetersiz ya da sağlıksız bir beslenme)
- Kanserler (lenfoma, kolon kanseri gibi kronik demir kaybının olduğu ve lösemi gibi kemik iliği tutulumu yapan kanser türleri)
- Cerrahi operasyonlar
- Travmalar ve kan kaybı
- Otoimmun hastalıklar (Lupus, romatoid artrit vb.)
- Böbrek yetmezliği (böbrek yetersizliği kırmızı kan hücrelerinin üretimini önemli ölçüde yavaşlatarak HCT seviyelerini de düşürür.)
- Dalak büyümesi (dalağın en ön görevlerinden birisi de hasar görmüş olan alyuvarları yok etmek olarak bilinir. Dalak daha fazla büyüdüğü zaman sağlıklı alyuvarları da yok eder ve bunun sonucunda HCT oranında önemli bir düşüş yaşanır.)
- Otoimmun hastalıklar (Lupus, romatoid artrit vb.)
- Böbrek yetmezliği (böbrek yetersizliği kırmızı kan hücrelerinin üretimini önemli ölçüde yavaşlatarak HCT seviyelerini de düşürür.)
- Kan kaybı ve travmalar
- Kemoterapi
- Kemik iliği hastalıkları (orak hücreli anemi, talasemi vb.)
HCT KAÇ OLMALIDIR?
Hematokrit yani kısa ismi ile HCT, kırmızı kan hücrelerinin hacminin, kan dolaşımdaki kanın hacmine oranını gösterir. Kısacası, HCT testi, kanınızda bulunan eritrositlerin (alyuvarların, kırmızı kan hücrelerinin) oranını ölçer. Aynı zamanda tam kan sayım testinde bulunan bir parametredir.
100 ml’lik bir kanın içinde 35 ml alyuvar hücresi bulunuyorsa, HCT oranının yaklaşık olarak %35 olduğu anlamına geliyor. Yenidoğan bebekler için HCT değeri oldukça yüksek bir seviyedeyken, zaman içinde normal düzeylere de indirgenir.
İdeal HCT değeri, kadınlarda ve erkeklerde farklı oranlardadır. Erkeklerde kadınlara göre çok daha yüksek ölçümlenir. Gebelik döneminde ise, dolaşıma katılan kan miktarı artarak, yoğunluğu giderek azaldığı için daha düşük bir HCT değeri de görülebilir. HCT, bir santrifüj de kullanılarak manuel bir şekilde belirlenebilir. Tüp santrifüjlendiği zaman ise, kırmızı hücreler de borunun tabanına doğru sarılır. Daha sonra da kırmızı kan hücrelerinin toplam kan hacmine oranı da görsel bir şekilde ölçülebilir.
