Ürik asit neden yükselir?

Kan tahliline bağlı olarak tespit edilen ürik asit yüksekliğinin birçok nedeni olabilir. Peki, ürik asit nedir? Ürik asit neden yükselir? Ürik asit yüksekliği görülen hastalıklar nelerdir? Ürik asit nasıl düşer? Prof. Dr. Hakkı Kahraman, konu hakkında bilgi verdi.

ÜRİK ASİT NEDİR?

Ürik asit, tüketilen gıdalarda bulunan pürin yapısı içeren moleküllerin yıkılmasıyla oluşan bir üründür. Özellikle pürin açısından zengin gıdaların tüketilmesi ve bu gıdaların sindirilmesi sonucu fazla miktarda ürik asit oluşur.

Kanda ürik asit yüksekliği hiperürisemi olarak da adlandırılır. Kandan alınan örnek ile yapılan testler sonucu ürik asit normal değeri; kadınlarda 1,5-6 mg/dl ve erkeklerde 2,5-7 mg/dl olarak belirlenmiştir. Bu değerlerin üstündeki sonuçlar hiperürisemi olarak tanımlanır.

Ürik asit düşüklüğü sık karşılaşılan bir durum değildir. Ürik asit antioksidan özelliğe sahip bir moleküldür. Bu yüzden düşüklüğünde kronik hastalıkların oluşumuna yol açabilecek oksidatif streste artış görülebilir.

Kişinin ürik asit oluşumunu artıran bir hastalığa sahip olması,

Ürik asit oluşumunun artmasına yol açan ilaç kullanımı,

Pürin açısından zengin gıdalarla beslenmesi gibi durumlar kanda ürik asit seviyesinin yükselmesine sebep olur.

Bunların yanı sıra böbreklerdeki bir problem neticesinde böbreğin kandaki fazla ürik asiti süzememesi, vücuttan uzaklaştıramaması da ürik asit düzeylerinde artışa yol açar.

ÜRİK ASİT KRİSTALLERİ NEDİR?

Kandaki ürik asit seviyesinin yükselmesi kristal oluşumuna yol açar. Oluşan ürik asit kristalleri, tüm vücutta görülebileceği gibi özellikle böbrek ve eklemlerde oluşur.

Vücudun bağışıklık sistemi, ürik asit kristallerini yok etmek için inflamasyon (iltihaplanma) yanıtı oluşturur. İnflamasyon yanıtı da etkili olduğu bölgede kızarıklık, ağrı gibi belirtilere yol açar.

Ürik asit yüksekliği olan kişilerin sadece ⅓’ünde ürik asit yüksekliği belirtileri görülür. Belirti görülmeyen durum asemptomatik hiperürisemi olarak adlandırılır. Kanda ürik asit düzeyinin yüksek olması tek başına bir hastalık olarak kabul edilmez. Ancak yüksek ürik asit seviyeleri, zamanla vücutta bazı hastalıkların oluşmasına neden olabilir.

ÜRİK ASİT YÜKSEKLİĞİ GÖRÜLEN HASTALIKLAR NELERDİR?

Gut Hastalığı:

• Gut ya da gut artiriti, hiperürisemisi olan kişilerin yaklaşık %20’sinde görülen bir hastalıktır.
• Ayak başparmağı,
• Ayak bileği,
• El bileği,
• Diz eklemi,
• Dirsek eklemi başta olmak üzere vücuttaki herhangi bir eklemi etkileyebilir.

Etkilenen eklemde;

• Şişlik,
• Kızarıklık,
• Şiddetli ağrı görülür.

Ayrıca eklemde katılaşma, eklemi hareket ettirememe gibi belirtiler de gut hastalığında sık karşılaşılan durumlardır.

Gut, alevlenme ataklarıyla ilerleyen bir hastalıktır. Hiçbir belirtinin görülmediği bir zamanda ani bir atakla ağrılar başlayabilir. Gut atakları genellikle gece saatlerinde başlar, yaklaşık 12 saat sonra doruk noktasına ulaşır ve sonrasında azalarak yatışır. Ancak gut hastalığı tedavi edilmediğinde ataklar sıklaşarak kronik gut adı verilen bir duruma ilerleyebilir.

Tofüslü gut, uzun yıllar boyunca hiperürisemisi olan kişilerde görülen kronik bir gut hastalığı türüdür.

Ürik asit kristalleri;

• Eklemlerde,
• Kulakta,

Deri altında birikip kümelenerek tofüs yapısı oluştururlar. Bu şişlik olarak dışarıdan bile görülebilecek tofüs yapısı, çevresindeki sinirlere bası yaparak sinir hasarı oluşturabilir.

Böbrek Taşları:

Ürik asit kristalleri, böbrekte bir araya gelerek taş oluşumuna neden olabilir. Genellikle oluşan bu taşlar çok küçüktür ve hiçbir belirtiye neden olmadan idrarla vücutta atılır. Ancak bazı durumlarda taş, büyüyerek idrar yollarında tıkanıklığa neden olabilir.

Böbrek taşları;

• Kusma,
• Böbrek yatağında ağrı,
• İdrara sıkışma,
• İdrar yaparken ağrı,
• İdrar yaparken zorlanma,
• İdrarda kan gibi belirtilere neden olabilir.

Böbrek taşlarının, idrar yolları enfeksiyonuna neden olduğu durumlarda bu belirtilere ek olarak ateş ve titreme de görülebilir.

ÜRİK ASİT NEDEN YÜKSELİR?

Ürik asit yüksekliği, temel olarak fazla ürik asit oluşumu veya ürik asitin vücuttan yeterince uzaklaştırılamamasına bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur. Yüksekliğin en sık karşılaşılan nedeni, böbreğin kandan ürik asiti filtreleme kapasitesindeki azalmaya bağlıdır. Bununla birlikte; ürik asit oluşumunu arttıran besinlerin tüketilmesi, kilolu olmak, fazla miktarda alkol tüketmek de ürik asit yüksekliğine yol açar. Kanda ürik asit seviyesini yükselten durumlar:

• Böbrek yetmezliği,
• Hipotiroidizm (tiroit bezinin az çalışması),
• Obezite,
• Sedef hastalığı,
• Diüretik ilaç kullanımı,
• Bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaç kullanımı,
• Niasin (vitamin B3),
• Genetik faktörler,
• Pürinden zengin beslenme,
• Tümör lizis sendromu (kanser tedavisinde kemoterapi sonrası tümör hücrelerinin ani yıkımına bağlı olarak gelişen tablo) olarak sıralanabilir.

ÜRİK ASİT YÜKSEKLİĞİ TANISI VE TEDAVİSİ NASILDIR?

Ürik asit yüksekliği tanısında sıklıkla kullanılan yöntemler kan ve idrar testidir.

Kan testi ile kandaki ürik asit seviyesi ve böbrek fonksiyonları belirlenebilir.

İdrar testi ya da 24 saatlik idrar toplama ile de idrarla atılan ürik asit düzeylerine bakılır. İdrar testi, pürin yönünden kısıtlanmış diyet uygulaması sonucunda tekrar edilir. Bu test; ürik asit yüksekliğinin, pürinden zengin besin tüketimi sunucu mu yoksa vücudun ürik asidin yeterince uzaklaştıramamasına bağlı olarak mı ortaya çıktığının anlaşılmasına yardımcı olur.

Gut belirtileri gösteren hastalarda, eklem sıvısından örnek alınarak ürik asit kristallerinin varlığı araştırılır. Eklem sıvısında ürik asit kristalleri bulunması gut tanısı koymada oldukça önemlidir.

ÜRİK ASİT YÜKSEKLİĞİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Ürik asit yüksekliğinin, asemptomatik yani belirti göstermeyen hastalarda tedavi edilmesi gerekmez.

Ürik asit yüksekliği, altta yatan başka bir hastalığa bağlı olarak gelişiyorsa öncelikle bu hastalığın tedavi edilmesi gerekmektedir.

Hiperüriseminin neden olduğu gut hastalığı tedavisinde, semptomları azaltmaya yönelik tedavi uygulanır.

Bunun yanı sıra kanda ürik asit oluşumunu azaltan ve idrar çıkışını artırarak ürik asidin vücuttan atılımını hızlandıran ilaçlar da gut tedavisinde kullanılır.

Ürik asit yüksekliğinin neden olduğu bir diğer hastalık olan böbrek taşlarının tedavisi de taşın boyutuna göre değişkenlik gösterir. İdrar yollarında tıkanıklığa neden olmayacak, idrar ile kolayca atılabilecek taşlar için bol su içilmesi tavsiye edilir.

Taş düşürmede meydana gelebilecek ağrıya yönelik ağrı kesici ilaçlar kullanılır.

Taşın idrar yollarından geçemeyecek kadar büyük olduğu durumlarda taş kırma, taşın cerrahi olarak çıkarılması gibi seçenekler gündeme gelebilir.

Böbrek taşının idrar yolları enfeksiyonuna neden olduğu durumda ise ateş düşürücü, antibiyotik ilaçlar tedavide kullanılabilir.

ÜRİK ASİT NASIL DÜŞER?

Kandaki yüksek ürik asit değerlerinin düşürülmesinde diyet değişiklikleri faydalı olabilir. Hiperüisemi gut hastalığına neden olmuşsa diyetteki değişimler, gut ataklarının azalmasına yardımcı olabilir. Diyet değişimlerinin mutlaka doktora danışılarak yapılması gerekir. Ürik asit yüksekliği olan kişilerde bu değişikler, öncelikli tedavi yöntemi olmaktan çok yardımcı uygulamalardır.

Yüksek ürik asit diyet listesi hazırlanırken pürinden zengin gıdalardan olabildiğince uzak durulmalıdır.

Bu yiyecekler:

• Kırmızı et, ciğer,
• Balık ve kabuklu deniz ürünleri,
• Karnabahar,
• Bezelye,
• Kuru baklagiller,
• Mantar olarak sıralanabilir.

Pürinden zengin gıdaların yanı sıra şekerli yiyecek ve içeceklerden uzak durulması da faydalı olacaktır. Sıvı tüketiminin artması, böbrek sağlığını koruma ve idrar çıkışını artırmada önemli rol oynar. Böylece ürik asitin vücuttan yeterli ölçüde uzaklaştırılması sağlanır.
Aşırı alkol tüketimi sonucu, kanda alkol yıkımına bağlı toksik madde birikir. Böbrek, bu toksik maddeleri kandan filtre ederek uzaklaştırmaya çalışır. Böbrek bu işlevi yerine getirirken ürik asidin kandan süzülmesi sekteye uğrar ve kanda ürik asit düzeyi yükselir. Bu nedenle, kronik alkol tüketimi, hiperürisemiye neden olur. Ürik asit yüksekliği olan kişilerin alkol tüketimini sınırlandırması önerilir. Obezite, hiperürisemi için bir risk faktörüdür. Dolayısıyla ürik asit yüksekliği bulunan kişilerin ideal kilolarının üstünde iseler kilo vermesi tavsiye edilir.