Giriş
Bu hafta Ege’nin bereketli topraklarından Aydın’da doğarak kuşaktan kuşağa geçen, şimdi ise günümüz kadın çiftçisinin ellerinde büyüyen bir hikayenin içinde buldum kendimi. Aydın’ın Germencik ilçesindeydim. Germencik’i biraz anlatmak gerekirse... Tarıma elverişli Germencik topraklarında çok çeşitli ürünler yetiştirmek mümkün.
Aydın’daki polikültür tarımın gelişmesinde, su ve toprak yapısı yanında ılıman Akdeniz ikliminin de etkisi var. Belde, gerek coğrafi gerekse de iklim yapısı açısından hayvansal üretime oldukça elverişli ve hayvancılığın hemen tüm alt sektörlerinde üretim potansiyeli yüksek. Ayrıca hayvan refahı, çevre, sürdürülebilir ve sağlıklı üretim konusunda da yüksek bilince sahip. Ekili-dikili alanın fazla olduğu bölgelerden olan Aydın’da tarım ve hayvancılık sektörü, ürün çeşitliliği bakımından zengin. Günümüzde, tarım ve hayvancılık sektörüne yapılan yatırımların hız kazanmasıyla gıda, tarım ve hayvancılık sektöründe artışlar yaşanıyor.
Aydın özellikle incir, kestane, zeytin ve zeytinyağı, süt ve besi hayvancılığı, pamuk, kuru gıda, su ürünleri alanlarında Türkiye ekonomisinde önemli bir paya sahip. Ekonomik hayatın temelini doğrudan ya da dolaylı olarak tarım oluşturuyor. Aydın’ın ihracat ürünleri ve miktarları dünya çapında büyük öneme sahip. Bölgede irili ufaklı çok sayıda çiftlik bulunuyor. Bunlardan biri de Efeler Çiftliği...
Germencik’te 2007’de Türkiye’nin köklü tekstil şirketlerinden SÖKTAŞ’ın iştiraki olarak kurulan Efeler Çiftliği’nde yıllık 30 bin ton çiğ süt üretiliyor. Kurulurken Avustralya’dan 3 bin hayvan getirilen çiftlikte, organik büyütme yöntemiyle şu anda 7 bine yakın inek bulunuyor.
Hem kapasite hem süt kalitesi hem de sürdürülebilirlik açısından AB standartlarında üretim yapan Türkiye ve Avrupa’nın sayılı çiftliklerinden. Başarısının altında ise kuşaktan kuşağa aktarılan gıda ve tarım tecrübesi yatıyor. Çiftliği günümüzde yönetici ortak Leyla Kayhan Elbirlik yönetiyor.
GEÇMİŞTEN BUGÜNE EFELER ÇİFTLİĞİ
Efeler Çiftliği Yönetici Ortağı Leyla Kayhan Elbirlik’in ailesi yaklaşık 200 yıldır Söke ve Aydın’da zirai tarımla uğraşıyor. İlk sanayi girişimi de tarıma yönelik Leyla Kayhan Elbirlik’in dedesi Muzaffer Kayhan ve dayısı tarafından kurulan Söke Değirmencilik ve Söke Un markası ile oluyor. 1971’de zirai faaliyetlerin genişlemesiyle SÖKTAŞ’ı kurarak tarımdan endüstriye bir kurumsallaşma sürecini başlatıyorlar. Dolayısıyla hem gıdada hem tekstilde tarımsal faaliyetin içinden çıkan bir sanayileşme modeline gidiliyor. Kuşaktan kuşağa aktarılmış gıda ve tarım alanında edinilen bilgi birikimiyle Efeler Çiftliği 2007’de kuruluyor.
SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM İLKESİ
Burası Türkiye’deki pek çok ulusal süt sanayicisinin önemli hammadde tedarikçisi olarak sektörünün önemli oyuncularından. Çiftlik, en doğal ve besleyici süt ve süt ürünlerini üretip tüketiciyle buluşturma hedefiyle büyürken, hayvan refahını geliştirerek süt verimini ve sürünün verimli yaşam ömrünü artırmaya yönelik Ar-Ge çalışmaları üretiyor.
2017’den bu yana alameti farikası çiğ sütü 300’den fazla noktada perakende olarak kendisine ait soğuk zincir kanalıyla doğrudan satan çiftlik, 2021’de pastörize sütü ve taze kaşar peynirini de ürün gamına ekledi. En büyük amaçları ise sürdürülebilir tarım ilkelerinden ayrılmadan ürün çeşitliliğini sağlıklı, kaliteli ve güvenilir şekilde genişletmek için çalışmalara devam etmek.
ATIKLAR BİYOGAZ TESİSİNDE BERTARAF EDİLİYOR
Çiftlikteki inekler, Efeler Çiftliği’nin kendi tarlalarında büyüyen doğal yemlerle besleniyor, çiftlikteki laboratuvar koşullarında her şey denetleniyor ve yine çiftlikteki veterinerlerin yönlendirmesiyle ineklerin sağlığı kontrol ediliyor.
Soyağaçları bilinen inekler, iklim kontrollü padoklarda rahat ettiriliyor. Yani Efeler Çiftliği, üretim süreçlerinde tamamen izlenebilir iyi tarım ve iyi veteriner uygulamalarını en ince ayrıntısına kadar kullanıyor. En büyük hedefi, kendi kendine yeten, kendi suyunu ve enerjisini üreten bir çiftlik olmak. Diğer büyükbaş hayvan çiftliklerinden en büyük farkı ise tüm atıklarını biyogaz tesisinde bertaraf etmeleri.
AB ONAYLI SÜT ÇİFTLİĞİ
“Kuşaklar boyunca edindiğimiz birikimi, geniş kitlelerle paylaşmak adına 2005’te arsamızı aldık. 2007’de Efeler Çiftliği’ni kurmamızla başladı bizim hikayemiz” diyen Leyla Kayhan Elbirlik ile konuşuyoruz. Elbirlik, şöyle anlatıyor: “En iyi hayvanları bulma amacıyla dünyanın farklı yerlerindeki çiftlikleri ziyaret ettikten sonra 2007’de Avustralya’dan getirdiğimiz yaklaşık 3 bin düveyi çiftliğimize yerleştirdik. Bir daha hiç hayvan alımı yapmadık.
Organik büyümeyle şu anda 7 bin ineğimiz var. Büyük ölçekli süt üretimine geçtik. Türkiye’nin seçkin süt ve süt ürünü markalarına süt vermeye başladık. AB onaylı süt çiftliğinde; hijyen, sağlık, konfor koşullarında hayvanlara bakım sağlıyoruz. İyi Tarım ve Hastalıktan Ari İşletmeler sertifikalarına sahibiz. Türkiye’de bu iki kriteri tutturan iki çiftlikten biriyiz. Çiftliğin en önemli özelliği de sütlerin tek kaynaktan olması.
Çiftlikte süt sağımı yapıyoruz ve sağıldığı anda soğutularak şişeliyoruz. Bunun bir avantajı sütün içindeki faydalı bakteriyi korurken, zararlı bakterinin üremesini durdurmuş oluyoruz. Sütümüzün şeker gibi bir tadı oluyor. Çünkü son teknolojiyle kurulmuş bir sağım hanemiz var. Çiftlik tipi bir üretim yapıyoruz. Belirli sayıda müşteriye kaliteli ürün sunmak istiyoruz.”
ASLINDA O BİR AKADEMİSYEN
Çiftliği Leyla Elbirlik ile geziyoruz. Tüm ayrıntıları heyecanla anlatıyor. Aslında yüksek lisans ve doktora eğitimini Harvard Üniversitesi’nde Tarih Bölümü ve Ortadoğu Çalışmaları Merkezi’nde tamamlayan Elbirlik, çalışma hayatına 2013’te Özyeğin Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak başlamış. 2015-2020 arasında Boğaziçi Üniversitesi Humanities Dersleri Koordinatörlüğü görevini sürdürmüş.
2016-2020 arasında AB projesi kapsamında Özyeğin Üniversitesi’nde PLOTINA araştırma, eğitim ve inovasyonda toplumsal cinsiyet dengesini ve entegrasyonunu sağlamayı amaçlayan projeyi yöneten Elbirlik, 2021 itibariyle aile işi olan Efeler Çiftliği’nde yöneticiliğe başlamış.
Süt hayvancılığı ve perakende satış pazarlama konusunda kendini geliştiren Elbirlik, Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi’nden almış olduğu araştırma bursuyla çalışmalarına da devam ediyor.
KENDİ KENDİNE YETEN YEŞİL ÇİFTLİK OLMA HEDEFİ
Çiftliğin yaklaşık 800 dönüm arazi üzerine kurulu olduğunu belirten Elbirlik, şu bilgileri veriyor: “Burayı yeşillendirmek için büyük çabamız var. 10 bin zeytin ağacı fidanımızı büyütüyoruz. Pilot projemiz olan yaklaşık 40 çeşit meyve ağacı denemesi yapıyoruz. 6 değişik tip avokado, yaban mersini gibi zor bulunan sebze ve meyveleri deneyip üretime almaya çalışacağız.
Çünkü bir hedefimiz de yeşil çiftlik olmak. Hayvancılıkla uğraşırken bu çok zor bir şey ama karbon ayak izini azaltmak için buradan çıkan tüm atığı biyogaz tesisinde bertaraf ediyoruz. Bu sayede atıklar hayvansal gübrenin toprağa en faydalı haline dönüştürülmüş oluyor. İçinde yabancı ot bulundurmayan, organik maddesi yüksek, doğaya faydalı ve sürdürülebilir gübre elde ediyoruz.
Kimyasalsız gübre elde edilmesi çok değerli. Bu gübreyi de yöre çiftçileriyle paylaşıyoruz. Ayrıca bütün gübrelerin biyogaz tesisinde anlık olarak işlenmesinden dolayı sera salınımını neredeyse yarı yarıya indirmiş oluyorlar. Bilgisayar kontrollü su yönetim sistemleri ve damlatma tekniğiyle topraklarımızı suluyoruz.
İneklerimizi; pestisitlerden, ağır metallerden, toksinlerden uzak, bereketli ve doğa dostu yemlerle besliyoruz. Bir de güneş enerjisi projemiz var. Yağmur sularını biriktirip çiftlik kullanımı için dönüştürmeyi arzu ediyoruz. Sıfır atık için çok uğraşıyoruz.”
KADIN ÇALIŞAN FARKI
Kadın istihdamına önem verdiklerini belirten Elbirlik, “140 çalışanımızın yaklaşık yüzde 44’ü ve yöneticilerimizin çoğu kadın. Kadınlar çok yaratıcı ve farklı bir mekanizma. Sayının artmasını hedefliyoruz. Germencik Çok Programlı Anadolu Meslek Lisesi’yle yaptığımız protokol kapsamında stajyer öğrenci alıyoruz” diyor.
NİSANDA HALKA ARZ OLUYOR
Ar-Ge, teknoloji ve inovasyona büyük önem veren Efeler Çiftliği, nisanda halka arz olmayı planlıyor. Halka arz olacak çiftliğin bu girişimdeki en büyük amacı kalitesini, hem marka hem ürün çeşitliliği hem de şirket olarak daha çok paydaşla buluşturmak. Elbirlik, “Rekabette var olabilmek için ve kaynakların en iyi şekilde kullanılabilmesi için teknolojiye yatırım yapmanın şart olduğu bilinciyle hareket ediyoruz.
Ülkenin en sürdürülebilir ve inovatif çiftliği olma hedefini taşıyoruz. Halka arz gelirini yatırım olarak görüyoruz. Hem çiftliğin büyümesi hem hayvan konforunu artırma hem de daha yüksek verim ve ürün gamını genişletmek için kullanacağız. Halka arzdan sonra çok ortaklı bir yapıyı yönetmede tecrübeliyiz” diye konuşuyor.
