Giriş
Zorunlu depozito için geri sayım başladı. Eğer bir erteleme olmazsa 1 Ocak 2024 itibarıyla başta içeceklerde kullanılan ambalajlar depozitolu olacak. Plastik, şişe veya metal kaplar iade makinelerine atılınca 50 kuruş veya 1 lira gibi bir tutar hesaba geçecek. Sistemin yerli yazılım altyapısı, kopyalanamaz barkodları hazır. 30 bin iade makinesi kısa sürede Anadolu’ya yayılacak.
Dünyamızın kaynakları, doğanın bize sunduğu imkanlar sınırsız değil. Gıda krizleri, kuraklık, iklim değişikliği, küresel ısınma… Sayamayacağımız kadar nedenden dolayı yer kürede alarm zilleri çalıyor. Bunu fark eden ülkeler, uluslararası kuruluşlar, şirketler ve sivil toplum kuruluşları karbon nötr hedefi başta olmak üzere birçok radikal önlemi gündemine almış durumda.
Pandemi ve savaş gibi olağanüstü gelişmeler bu hedeflerin önünde set oluştursa da yaşanabilir bir dünya ve sürdürülebilir bir ekonomi için bu hedeflere sadık kalınmalı.
5 YILDA 62 MİLYARLIK KAZANÇ
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 2017’de başlatılan ‘Sıfır Atık Projesi’ de bu anlamda kritik öneme sahip. Evde, işte, okulda, yolda her yerde üretirken ve tüketirken tonlarca atık ortaya çıkıyor. Kağıt, plastik, metal, cam, elektronik cihazlar, kıyafetler, farklı tipte poşetler...
Bu atıkların çoğu geri dönüşümle yeniden kullanıma sunulabilecek durumda ve her biri servet değerinde. Proje, 5 yıllık süreçte atık yönetimi alanında ekonomik manada 62.2 milyar liralık tasarruf sağladı. Çevre korundu, daha az enerji ve su harcandı. Özetle kaynaklar korundu. Ama yetmez!
1 OCAK’TA BAŞLIYOR
Kaynakların kıt olduğu bir ortamda geri dönüşüm ve ‘Sıfır Atık’ hedefi için ‘depozito yönetimi’ hayati bir öneme sahip. Bu nedenle tek kullanımlık içecek ambalajlarının dönüştürülerek ekonomiye kazandırılması için hazırlanan ‘Depozito Yönetim Sistemi’, bu yıl içerisinde tamamlanıp, 1 Ocak 2024 itibarıyla da zorunlu hale getirilecek.
Türkiye’de yıllık yaklaşık 50 milyar tek kullanımlık içecek ambalajı piyasaya sürülüyor. Zorunlu depozito sistemiyle bunlar ekonomiye kazandırılacak, çevre korunacak.
BARKODLAR HAZIRLANDI
Sektör yetkililerinden aldığımız bilgiye göre, depozito sisteminin işleyişini sağlayacak olan barkodlar hazır hale getirildi. Artık tüketilen tek kullanımlık içeceklerin fiyatına bir depozito bedeli yansıtılacak. Örneğin; pet şişede olan bir içeceğin depozito bedeli 1 lira olacak.
Tüketilen bu içeceğin ambalajı depozito iade makinesine atılınca 1 lira geri alınacak ve mobil uygulama yoluyla hesabınıza geçecek. Aslında sistem bir zorunluluk getiriyor. Ambalajın çöpe değil, geri dönüşüme gitmesi sağlanıyor. Sistemin takibi için yerli yazılım ile barkod basımında kullanılacak mürekkep de hazır. Sistemin benzeri Almanya ve Danimarka’da uygulanıyor.
HESABA KAÇ LİRA GEÇECEK?
Depozito takip sisteminin yaygınlaşması için bu yıl 7 bin adet geri dönüşüm makinesinin kurulması hedefleniyor. Gelecek yıl buna ilave olarak 13 bin makine daha devreye alınacak. Toplamda 30 bin iade makinesine ulaşılacağı belirtiliyor. 6-7 yerli firma bu makineleri üretiyor.
Deprem felaketinden kaynaklı bir gecikme olmazsa uygulama kısa sürede yaygınlaştırılacak. Yerli yazılım ve özel hazırlanmış barkodlarla donatılacak pet, cam ve metal ambalajlar makineye atıldığında otomatik olarak okutulacak, hesaplanan tutar Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın mobil uygulamasıyla hesaba geçecek.
Sistem bu yıl devreye girseydi, depozito bedeli 50 kuruş olacaktı. 1 liranın daha teşvik edici olacağı da dile getiriliyor. Kızılcahamam’da bunun pilot uygulaması yapılmış ve depozito bedeli 10 kuruş olarak uygulanmış. Burada bile ciddi geri dönüş sağlanmış. Almanya’da ise depozito paket başına 25-35 Euro/ Sent. Çevre Ajansı’nın yaptığı çalışmaya göre, sadece pet şişelerin geri dönüşümle ekonomiye kazandırılmasıyla 200 milyon dolarlık ithalatın önüne geçilebilecek. Sistem vergisel kaybı da önleyecek.
ALTINDA TEK TİP KAREKOD
Değerli metal piyasasında da kayıt dışılığı önlemek için barkod-karekod sistemine geçilecek. Bu kapsamda altın, platin, gümüş ve paladyum ‘kıymetli maden takip sistemi’ne dahil edilecek. Sistem, Darphane tarafından işletilecek.
Uygulama sadece 24 ayar külçe (gram gibi) altın grubunu kapsayacak. Bilezik ve küpe dahil olmayacak. Böylece sahte altın gibi endişeler de ortadan kalkacak. Önümüzdeki yıldan itibaren sisteme kaydolmayan altınların satışı yapılamayacak.
120 MİLYARLIK ÖTV’YE ANLIK TAKİP
Gelir İdaresi Başkanlığı, Mart 2022’de alkollü içecekler ve sigaralarda 14 yıldır kullanılan barkod sistemini değiştirmiş, kopyalanamaz ve taklit edilemez akıllı bandrol sistemine geçmişti. Bu yolla tüm ürünler anlık denetim altında tutuluyor.
Dolayısıyla bir taraftan tüketici korunurken devletin gelir kaybına uğraması önleniyor. Bir başka deyişle yılda 120 milyar liralık ÖTV’nin takibi anlık yapılıyor. Yılda üretilen akıllı bandrol sayısı 10 milyar civarında. Taklit ve tağşiş yapılan gıda ürünlerinde de bu tip barkodların devreye alınması planlanıyor.
