Giriş
Ekonomide çarkların dönmeye devam etmesi için sağlık, güvenlik, gıda, perakende ve turizm gibi sektörlerde faaliyet gösteren işçilerin tatil demeden çalışması gerekiyor. Bu kapsamda Ramazan Bayramı ve idari izinli günler dahil bazı işçiler çalışmaya devam edecek. Yasalar bu fedakarlığa karşı işçilere önemli haklar tanıyor. İşte o haklar...
HAYATIN OLAĞAN AKIŞI İÇİN
Uzun bayramlar tatilleri ile hafta sonu tatili arasına denk gelen 1-2 günlük çalışma süreleri siyasi otorite tarafından tatil ediliyor. Daha doğrusu çalışanlar izinli sayılıyor. Bu izne de ‘idari izin’ deniyor. Ancak hayatın olağan akışı ve yapılan işin özelliği, bayram günlerinde ve hafta sonu tatili günlerinde bazı işyerlerinde çalışmayı zorunlu kılıyor.
YASALARLA BELİRLENMİŞ
Ulusal Bayram ve genel tatil günleri, ‘2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunu’ ile düzenlenmiştir. Ulusal bayram ve genel tatil ücreti ile hafta tatili günlerince çalışanlara ödenecek ücret de ‘4857 sayılı İş Kanunu’nda kapsamlı olarak düzenlenmiş bulunuyor. Uygulamada ulusal bayram ve genel tatil günleri ve bugünlerde çalışanlara ödenecek ücret konusunda çoğu işyerlerinde yanlış uygulamalar yapıldığı görülmektedir.
3.5 GÜN VE HAFTA İÇİNDE
Bu sene Ramazan Bayramı tatili 3.5 gündür (9 Nisan Salı yarım gün, 10, 11, 12 Nisan günleri tam gün olmak üzere). Kamu çalışanları; Ramazan Bayramı tatili önündeki 1.5 gün (8 Nisan Pazartesi ve 9 Nisan Salı yarım gün) idari izinli sayılmıştır. Ramazan Bayramı tatili sonunun hafta sonuna (13 Nisan Cumartesi ve 14 Nisan Pazar gününe) denk gelmesi üzerine bayram tatili kamu çalışanları açısından 9 güne uzamış bulunuyor.
TATİL YAPANA NORMAL ÜCRET
Ulusal bayram günlerinde çalışan işçilere ödenecek ücret ile hafta sonu çalışan işçilere ödenecek ücretin farklı olması hem işveren hem de çalışanlarda kafa karışıklığına yol açmakta ve yanlış uygulamalara neden olmaktadır. İş Kanunu hükümlerine tabi bulunan işyerlerinde; ulusal bayram ve genel tatil günlerinde tatil yapan yani çalışmayan işçiye normal çalışma gününde ödenen ücreti ödenmektedir.
YAZILI ONAY ŞARTI VAR
İş sözleşmesinde ve toplu sözleşmede aksi bir madde yoksa işveren ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışacak işçiden yazılı onay almak zorunda. Onay vermeyen işçi söz konusu günlerde çalıştırılamaz.
HAFTA TATİLİNE DENK GELİRSE NE OLACAK?
Hafta tatilinde dinlenen yani çalışmayan işçiye normal bir günlük ücreti ödenmekte. Hafta sonu yapılan çalışma fazla çalışma sayıldığından ücretin yüzde 50 artırımlı olarak ödenmesi zorunlu. Örneğin; pazar günü hafta tatili uygulanan işyerinde çalışan birinin, pazar günü dinlenmeyip çalıştırılması halinde, çalışmadan alacağı bir günlük ücretinin yanında, bir günlük ücreti de yüzde 50 zamlı olarak hesaplanarak 1.5 günlük olmak üzere toplam 2.5 günlük ücret ödenecektir. Bayram tatilleri hafta tatiline denk gelebiliyor. Bu durumda biri çalışma karşılığı olmaksızın, biri çalışması karşılığı ve bir günlük ücretinin yüzde 50’si de fazla çalışma karşılığı olmak üzere bir günlük bayram çalışması karşılığı 2.5 günlük ücret ödenecektir. Ancak bu sene Ramazan Bayramı tatili hafta sonu tatiline rast gelmediğinden, Ramazan Bayramı nedeniyle bu tür bir çalışma ve ödeme söz konusu olmayacaktır.
NE KADAR ÖDENİR?
4857 sayılı İş Kanunu hükmünce; ulusal bayram ve genel tatil günlerinde tatil yapmayıp, yasal günlük iş süresini aşmayacak şekilde çalışan işçiye, çalışmadan alacağı bir günlük ücretinin yanında, çalıştığı her bir gün için de normal bir günlük ücreti ödenecektir. Böylece ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçi; bir günü çalışmadan, bir günü de çalışması karşılığı olmak üzere iki günlük ücret alacaktır. vÖRNEK 1: Günlük ücreti 800 lira olan ve haftanın 5 işgünü (günlük 9 saat) çalışan biri, Ramazan Bayramı’nın ilk günü olan 10 Nisan Çarşamba günü yasal çalışma süresi olan 9 saat çalışmışsa, bu kişiye çalışmadan bir günlük, çalışması karşılığında bir günlük olmak üzere toplam iki günlük ücret tutarı olan 1.600 lira ödenecektir (800 TLx2).
İDARI İZİN KULLANANIN DURUMU
İdari izin; siyasi otorite tarafından kamu çalışanlarına verilen izindir. İdari izin günleri kamu kurumları ve kamu işyerleri kapatılmamakta, kamu hizmeti nöbetçi memur veya işçilerce devam ettirilmektedir. Çünkü idari izin; işlerin aksatılmaması, kesintiye uğratılmaması şartıyla verilmekte. Bu nedenle idari izin kullanan fiili çalışmaya dayalı ödemeler hariç (yol, yemek parası vb.) idari izin yapmayıp çalışan kamu görevlileri de aynı ücreti almaktadır. İdari izin kamu görevlilerini ilgilendirdiğinden özel sektörde çalışanları ilgilendirmiyor. Yani özel sektörde çalışan bir işçi “idari izin verildi, ben işe gelmiyorum” diyemez. Ancak idari izin günlerinde işverenlerin yıllık izin dilekçesi alarak çalışanlarının bayram izinlerini uzatmalarının da yaygınlaştığını görmekteyiz.
YASAL SAATE DE DİKKAT EDİLMELİ!
Haftalık yasal çalışma süresi 45 saat olup, haftalık 45 saati aşan çalışma süresi ‘fazla çalışma’ sayılarak, zamlı olarak ücretlendirilmektedir. Haftalık çalışma süresi olan 45 saat, işyerinde çalışılan gün sayısına bölünerek günlük yasal çalışma süresi bulunmaktadır. Örneğin, haftada 5 gün çalışılan işyerlerinde günlük 9 saat, haftalık 6 gün çalışılan işyerinde de günlük yasal çalışma süresi 7.5 saattir. Bu sürelerin üzerinde yapılan çalışma “fazla çalışma süresi” sayılmakta olup, fazla çalışma süresi için; normal ücretin yüzde 50 oranında zamlı ödenmesi gerekiyor.
ÖRNEK 2: Haftanın 6 günü (günlük 7.5 saat) çalışılan işyerlerinde, saatlik ücreti 150 lira olan biri; bir günde 9.5 saat çalışmışsa, bu çalışmanın 7.5 saati yasal çalışma süresi, 2 saati de fazla çalışma süresi olup, bu iki saat fazla çalışmanın ücreti olan 300 lira (150x2), yüzde 50 zamlı olarak 450 lira (300x yüzde 50) olarak ödenir.
ÖRNEK 2: Haftada 6 gün çalışılan hafta tatilini pazar günü yapan bir işyerinde, saatlik 150 lira, günlük 1.125 lira ücretle çalışan bir işçinin; Ramazan Bayramı’nın 2’nci günü olan Perşembe ve 3’üncü günü olan Cuma gününde 9.5 saat çalıştığını varsayarsak, bu işyerinde günlük çalışma süresi, 7.5 saat olduğundan, bu kişiye günlük 2 saat olmak üzere iki gün için 4 saat fazla çalışma ücreti ödenecektir. Ödenecek ücret şu şekilde hesaplanacaktır: Bayram tatili nedeniyle çalışmadan ödenecek bir günlük ücret (1.125 lira), bir günlük çalışması (7.5 saatlik) karşılığı bir günlük ücret (1.125 lira) olmak üzere iki günlük ücreti olan 2.250 lira (1.125 TL x2), bir gündeki 2 saatlik fazla çalışması içinde saatlik ücretin yüzde 50 fazlası uygulanarak 450 lira (150 TL x 2 saat x yüzde 50) olmak üzere bir gün için toplam 1.575 lira (1.125 TL+450 TL), bayramda 2 gün çalıştığından iki gün için 3.150 lira (1.575 TL x 2) ücret hesaplanacaktır.
