Giriş
Soru: TV’ler ve gazeteler kıdem tazminatının kaldırılacağını ve yerine fon kurulacağını ve işçilerin hak kaybına uğrayacağını yazıyor. Primim yeterli, yaş olarak gelecek yıl 2 Mayıs 2021’de emekliliği hak ediyorum. Yasa çıkarsa hak kaybım olacaksa, acaba işyerinden kıdem tazminatımı alarak ayrılıp emekli olacağım yaşı çalışmadan mı beklesem? ● Ali ÖSMAN
Cevap: Haklısınız. Cumhurbaşkanı’nın açıklamasından sonra görsel ve yazılı medyanın konuyu sürekli işlemesi; sizin gibi emekliliği hak etmiş veya emekli olacağı tarih yaklaşmış olan pek çok çalışanı, ‘Acaba kıdem tazminatımı alamayacak mıyım’ kaygısı ve telaşına düşürdü. Çalışanlar bu telaşa ve kaygıya düşmekte haksız da değiller.
2022’DE BAŞLAYACAK
Çünkü kıdem tazminatı her çalışanın hayali. Kiminin konut hayali, kiminin borçlarını ödeyip borçtan kurtulma hayali, kiminin çoluğunu çocuğunu evlendirmek hayali, kiminin otomobil alma hayali, kiminin de yapamadığı tatilleri yapma, göremediği yerleri görme hayali. Ancak rahat olun.
Öncelikle emekli olacağınız tarihe kadar kıdem tazminatı yasasında değişiklik olmayacağını belirtelim. Çünkü Cumhurbaşkanı Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nin 2022’de yürürlüğe konacağını açıkladı. Kıdem tazminatının kaldırılacağı ve yerine işsizlik sigortası gibi bir fon kurulacağı son yıllarda zaman zaman gündeme getirilir.
Ancak bir türlü sonuç alınamaz. Çünkü tüm çalışanların hayali ile ilgili bir düzenleme yapmak çok hassas bir konu. Bu hassasiyete duyarlı olan siyasi otorite de, olayın tüm taraflarının anlaşması ile bir düzenleme yapmak istiyor. Doğal olarak bu da süreci uzatıyor.
UZLAŞI ARAYIŞI
Nitekim bu kez de kıdem tazminatının tamamlayıcı emeklilik şeklinde değiştirileceği basına yansımış bulunuyor. Ancak kıdem tazminatının değiştirilebilmesi için, siyasi otoritenin gösterdiği duyarlılık, olayın tarafları olan devlet, işveren ve işçi kesiminin asgari müşterek bir noktada buluşmasını zorunlu kılıyor. Aralarında menfaat çatışması olan tarafların ortak bir noktada buluşması da oldukça zor.
Ayrıca bir an için kıdem tazminatı yasasının değiştirilerek yürürlüğe konduğunu varsaysak bile, kazanılmış haklar korunacağından herhangi bir kaybınız olmaz. Bu nedenle boş yere işinizden olmayın. Emekli olacağınız tarihe kadar çalışmaya devam edin.
EMEKLİLİKTE RAHATLIK
Bir diğer gerçek de şu: Düşünülen değişiklik, çalışanların sahip oldukları hakların elinden alınması için değil, tam tersi haklarının güvenceye alınması ve emeklilik döneminde, ekonomik açıdan daha rahat bir hayat sürmesini amaçlamakta.
7000 GÜN PRİMİ OLANA KIDEM HAKKI
SORU: 1983 doğumluyum. SSK girişim 2001’de olup 4200 gün prim ödemem var. İşten ayrılmak istiyorum. Kıdem tazminatımı alabilir miyim? ● Elvan BÜTÜN
CEVAP: Emekli olmak için aranan şartlardan yaş dışındaki şartları sağlayanlar, işlerinden kıdem tazminatı alarak ayrılabiliyor. Emekli olmak için; 7000 gün prim ödeme ve 58 yaş şartlarına tabisiniz. Kıdem tazminatı alarak işinizden ayrılabilmek için, priminizi 7000 güne tamamlamanız gerekiyor. Maalesef 4200 günle işinizden kıdem tazminatı alarak ayrılamazsınız.
BABAMIN EMEKLİ OLMA ŞANSI VAR MI?
SORU: 1 Ocak 1962 doğumlu babamın Sigorta başlangıç tarihi 1 Mart 2006 olup 12 gün prim ödemesi var. Emekli olma durumu var mı? Varsa ne yapmamız gerekiyor? ● İbrahim TUNA
CEVAP: Babanız emekli olmak için; 25 yıl sigortalılık süresi, 4500 gün prim ödeme ve 60 yaş şartlarına tabi. Muhtemelen 18 ay askerlik yapmıştır. Askerlik süresini borçlanıp, ayrıca da 3948 gün daha prim ödeyerek toplam primini, 4500 güne tamamlayacağı tarihte emekli olabilir.
UZMAN ÇAVUŞLARDA YIPRANMA
Soru: 1980 doğumluyum. SSK başlangıç tarihim Nisan 1998 olup 31 gün prim ödemem var. Kasım 2000’de askere gittim. Ağustos 2002’den itibaren TSK’da Emekli Sandığı’na tabi olarak çalışmaktayım. Halen görevime devam ediyorum. Ne zaman emekli olurum? ● İsmail ERTEM
Cevap: Emekli Sandığı’nda emekli olmak için, 25 tam yıl fiili hizmet süresi ve 56 yaş şartlarına tabisiniz. Ancak, uzman çavuş olarak çalışmaya devam ettiğiniz sürece hak kazanacağınız yıpranma süresi aranan yaştan düşülecektir. Hizmet sürenizi 27 Haziran 2029’a kadar devam ettirmeniz halinde, 6 yıl 8 ay 18 gün yıpranma kazanırsınız.
Doğumunuzu tarih (gün, ay, yıl) olarak bildireceğiniz yerde sadece yıl olarak bildirmişsiniz. 27 Haziran 2029’da yaş olarak 49 yıl 3 ay 12 günü doldurursanız emekli olabilirsiniz. Dolduramazsanız bu yaşı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz.
MİRASI REDDEDENE YETİM AYLIĞI BAĞLANIR MI?
SORU: Babam Bağkur emeklisi ve üstüne kayıtlı bir mal varlığı yok. Ayrıca yüzde 100 engelli demans hastası, yatağa bağımlı. Babamın vergi borcu ve bankaya kredi borcu var. Babama baktığımdan sigortamı yaptıramadım. Babam vefat ettikten sonra vergi ve banka borçları için reddi miras yaparsak, bekar kız çocuğu olarak emekli maaşını alma şansım da kayboluyor mu? Yoksa sadece borçlarından mı muaf kalıyorum? ● Amine ŞAHİN
CEVAP: Babanız vefat ettiğinde en geç üç ay içinde mirası reddetmeniz halinde, babanızın borçları sizde aranmaz. Yani borçtan kurtulursunuz. Sosyal güvenlik hakları devredilmez ve vazgeçilmez haklardan olduğundan, reddi miras babanızdan aylık bağlatmanıza mani değil. Mirası reddetseniz de, babanızdan yetim aylığı bağlatabilirsiniz.
3600 GÜNLE EMEKLİ OLMAK MÜMKÜN MÜ?
Soru: 11 Mart 1957 doğumlu babamın Bağkur girişi 1984’de olup 30 gün prim ödemesi var. Emekli Sandığı’ndan toplam 210 gün hizmeti çıkıyor. SSK’ya da 1025 gün prim ödemesi var. Acaba ne zaman emekli olabilir? ● Sercan UÇAR
Cevap: Babanız muhtemelen 20 ay (600 gün) askerlik yapmıştır. Askerlik süresini borçlanıp sigortalı çalışarak SSK’ya 1735 gün de prim ödeyerek toplam primini 3600 güne tamamlayacağı tarihte emekli olabilir.
ÇIRAK SİGORTASININ EMEKLİLİĞE ETKİSİ
SORU: 1 Temmuz 1983 doğumluyum. İlk sigorta numaramı 1 Ağustos 1997’de çıraklık okulunda aldım. Normal sigorta başlangıcım 6 Temmuz 2006. 4890 gün primim var. Ne zaman emekli olabilirim? ● Erkan BOZKURT
CEVAP: Çıraklık sigortasında kişileri emekli eden sigorta kollarına prim ödenmediğinden, emeklilik açısından sigorta başlangıcı sayılmıyor. 2006'daki başlangıcınıza göre emeklilik için, 7000 gün prim ve 60 yaş şartlarına tabisiniz. 2110 gün daha prim ödeyerek priminizi 7000 güne tamamlarsanız 60 yaşı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz.
Ayrıca 4500 günden fazla priminiz olduğundan, bundan sonra prim ödemeseniz de yine 60 yaşı dolduracağınız tarihte emekli olmanız da mümkün (25 yıl sigorta süresi, 4500 gün prim ve 60 yaş şartlarına tabi olarak).
2 MART 2023’TE EMEKLİSİNİZ
SORU: 2 Mart 1972 doğumluyum. SSK girişim 15 Haziran 1988 olup 1555 gün prim ödemem var. Bağkur’a da 19 yıl 7 ay 21 gün hizmetim var. Halen SSK’dayım ne zaman emekli olabilirim? ● Ali YÜZER
CEVAP: Primi ödenen son yedi yılda fazla prim ödenen sigortalılık statüsünden emekli olunuyor. Sorunuzu Bağkur’dan sonra SSK’ya 1260 gün prim ödemeniz olduğu (yoksa Bağkur’dan sonra SSK prim ödemenizi 1260 güne tamamlamalısınız) varsayımına göre cevaplandırıyoruz.
SSK’da emeklilik için; 25 yıl sigortalılık süresi, 5450 gün prim ve 51 yaş şartlarına tabisiniz. Prim ödemeniz yeterli, bundan sonra prim ödemeseniz de, 51 yaşınızı dolduracağınız 2 Mart 2023’te emekli olabilirsiniz.
50 YAŞINIZI DOLDURACAKSINIZ
SORU: 9 Eylül 1973 doğumluyum. SSK başlangıcım 3 Mart 1988. 5372 gün primim var. Askerliğimi de ödedim. Kaç yaşında emekli olabilirim? ● Okan ÇELİK/MANİSA
CEVAP: Girişte adınıza prim ödemesi varsa, emekli olmak için, 25 yıl sigortalılık süresi, 5375 gün prim ödeme ve 50 yaş şartlarına tabisiniz. 5372 gün içerisinde askerliğiniz yoksa, priminiz yeterli olduğu için bundan sonra prim ödemeseniz dahi 50 yaşı dolduracağınız 9 Eylül 2023’te emekli olabilirsiniz. 5372 gün içinde askerliğiniz de varsa, 3 gün daha prim ödeyip priminizi 5375 güne tamamlayarak, yine 50 yaşınızı dolduracağınız 9 Eylül 2023’te emekli olabilirsiniz.
CEZAEVİNDE ÇALIŞILAN SÜRELER BORÇLANILABİLİR Mİ?
Soru: 1 Şubat 1962 doğumluyum. Sigorta başlangıcım 1 Temmuz 1985. SSK’ya 2230 gün prim ödedim. 4 Ekim 2000’den 2003’e kadar 714 gün de Bağkur primim var. 20 ay askerlik borçlanması ile primi 3600 güne tamamlamak için 56 gün açığım kalıyor.
Şu anda cezaevinde hükümlüyüm. Acaba bu 56 günü nasıl tamamlayabilirim? Cezaevi iş yurdunda 5 yıldır sağlık sigortasıyla çalışıyorum. Sağlık sigortasını borçlanarak gün kazanabilir miyim? ● Recep KÜÇÜK
Cevap: Cezaevinden isteğe bağlı olarak Bağkur’a prim ödeyebilirsiniz. Askerliğinizi borçlanıp ayrıca da isteğe bağlı olarak 56 gün prim ödeyerek toplam priminizi 3600 güne tamamlamanız şartıyla, 60 yaşınızı dolduracağınız 1 Şubat 2022’de emekli olabilirsiniz.
Cezaevi iş yurduna ait atölye, tesis ve benzeri ünitelerde çalışan hükümlüler için; iş kazası, meslek hastalığı ve analık sigortalarına prim ödenir. Bu sigorta kollarına ödenen prim nedeniyle borçlanılarak gün kazanmak mümkün değil.
