Giriş
Soru: Haziran ayı sonunda bitecek olan kısa çalışma uygulaması uzatılacak mı? İşçi çıkartma yasağının ise uzatılacağı söyleniyor. Virüs salgını nedeniyle işler durma noktasında olduğundan işçi ücretleri de ödenemeyecek. Bu durumda işverenin ne yapması gerekiyor? Bu konuyu dile getirerek, kısa çalışma uygulamasının uzatılmasına katkı sağlayabilir misiniz? ● Mazhar T.
Cevap: Güçlü bir istihdam kalkanı paketi hazırlanıyor. İstihdamı korumak ve devamını sağlamak için çeşitli tedbirler içeren yasa tasarısı, yakında Meclis’e sunulacak. Yasa taslağının içeriği hakkında kamuoyuna sızan bilgilere göre, kısa çalışma uygulamasının uzatılması düşünülmüyor. Ancak Meclis’teki görüşmeler sırasında fikir değiştirilip uzatılabilir veya bazı sektör ve işyerleri için uzatılması söz konusu olabilir. Bekleyip görmek gerekiyor.
İŞVERENİN YÜKÜ AZALIYOR
Kısa çalışma uygulaması uzatılmasa da pakette işvereni rahatlatmak için pek çok düzenleme olacağına hiç şüphe yok. Öncelikle çalışma hayatının oldukça esnekleştirileceğini belirtebiliriz. Bu bağlamda işverene koşul aranmadan kısmi süreli iş sözleşmesi ile işçi çalıştırma imkanı sağlanıyor.
Bu yolla işveren kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işe iade davası risklerinden kurtarılıyor. Ayrıca 25 yaşından küçük, 50 yaşından büyüklerin çalıştırılması teşvik edilerek, çeşitli kolaylıklar sağlanıyor. Bu bağlamda işverenlerin prim ve vergi yüklerinin azaltılması, hatta bazı durumlarda tamamen kaldırılması söz konusu.
Örneğin; işverenler, ev hizmetlerinde çalışanlarda olduğu gibi, ayda 10 günden az süre ile çalıştırdıkları işçiler için sadece yüzde 2 oranında iş kazası ve meslek hastalığı primi ödeyecek. Başka prim ve vergi ödemeyecek.
DEVLET TAMAMLAYACAK
50 yaşından büyük kişilerin kısmi süreli çalıştırılması halinde, çalışılan sürenin ücretini işveren ödeyecek. Ancak emeklilik primini 30 gün üstünden devlet yatıracak. Örneğin; ayda 15 gün çalıştırılan 50 yaş üstü biri için işveren 15 günlük ücret öderken, devlet o ay için 30 günlük prim yatıracak. Tabii ki bu ve benzer diğer düzenlemeler, tasarının yasalaşma sürecinden sonra netleşecek.
ÜCRETSİZ İZNE GÖNDERME
Sorunuzda belirttiğiniz gibi işvenin işçi çıkartması yasak. Ama işverenin bu konuda çok endişe etmesine de gerek yok. Çünkü işverenin işçiyi ücretsiz izne gönderme hakkı var. Ücretsiz izne gönderilen işçiye de günlük 39.24 lira, aylık ise aylık 1.172 lira nakdi ücret desteği yapılmakta.
Belki istihdamı korumak için çıkartılacak yasa ile nakdi ücret desteği de artırılabilir. Sorunuzdaki işverenin haklı endişe ve kaygılarının istihdam kalkanına ilişkin yasa ile giderilmesini umuyor ve bekliyoruz. Yasa çıktığında burada ayrıntılı bilgi veririz.
BEŞİNCİ YILIN İZİN SÜRESİ KAÇ GÜN?
Soru: Beşinci yılını dolduran 4/A sigortalıların yıllık ücretli izin süresi kaç gündür? 20 gün diyen de var, 14 gün diyen de. Doğrusu hangisi? ● ZEHRA
Cevap: İlk bir yıllık çalışma süresini dolduran işçi, 14 gün yıllık ücretli izne hak kazanır. Normal şartlarda ikinci çalışma yılında 14 gün izin kullanır. Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) kıdemi olan çalışanların, yıllık ücretli izin süresi 14 gün, beş yıldan fazla 15 yıldan az süre kıdemi olanların izin süresi 20 gün, 15 yıl ve daha fazla kıdemi olanların izin süresi de 26 gündür. Dolayısıyla beşinci yılın izin süresi 14 gün olup, normal şartlarda altıncı yılın içinde kullanılır.
4 OCAK 2023’TE EMEKLİSİNİZ
Soru: 4 Ocak 1966 doğumluyum. Sigorta başlangıcım 5 Mart 1999’da oldu. 1995-1996 arasında 18 ay askerlik yaptım. Halen çalışmaktayım. Ne zaman emekli olabilirim? ● Ergün YILDIRIM
Cevap: Askerlik sürenizin 7 ayını borçlanmanız halinde, emekli olmak için 25 yıl sigortalılık süresi, 5900 gün prim ödeme ve 57 yaş şartlarına tabi olursunuz. Toplam 5900 gün prim yatırmanız şartıyla 57 yaşı dolduracağınız 4 Ocak 2023’te emekli olabilirsiniz.
EMEKLİLİK 2025’TE
SORU: 1970 doğumluyum. 8 Şubat 1994 yılında öğretmenliğe başladım. Göreve başladıktan sonra Kasım 1994’te 6 aylık askerlik yaptım. 14 Kasım 2019’da görevden uzaklaştırma aldım. 14 Şubat 2020’de memurluktan ihraç edildim. Şimdi cezaevindeyim. Tutuklu yargılanıyorum. Emeklilik için ne zaman başvuru yapabilirim? ● Rumuz: ES
CEVAP: Emekli olmak için 25 tam yıl fiili hizmet süresi ve 55 yaş şartlarına tabisiniz. Hizmet süreniz yeterli olduğundan, 2025’te 55 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz. Doğumunuzu tarih (gün, ay, yıl) olarak bildireceğiniz yerde, sadece yıl olarak belirtmişsiniz. Emeklilik başvurunuzu 2025 yılında, gün ve ay olarak 55 yaşınızı dolduracağınız tarihte yapabilirsiniz.
ENGELLİ HAKKI İÇİN VERGİ İNDİRİMİ ALMANIZ GEREKİYOR
SORU: 21 Aralık 1981 doğumluyum. Sigorta başlangıcım 21 Mayıs 2006. Toplam 1877 gün prim ödemem var. Ayrıca bulunduğum işyerinde ağır işlerde çalışıyorum ve yüzde 40 raporum var. Askerlik borçlanması yapsam, ne zaman emekli olabilirim? ● Kenan EMRE
CEVAP: Maliyeden vergi indirimi de almanız halinde, 3’üncü derece engelli olarak emeklilik için 20 yıl sigortalılık süresi ve 4400 gün prim şartlarına tabi olursunuz. Askerliğinizin 18 ay olduğunu varsayarsak, askerliğinizi borçlanıp ayrıca 1983 gün de prim ödeyerek, priminizi 4400 güne tamamlayacağınız tarihte emekli olabilirsiniz.
GERİYE DÖNÜK BAĞKUR KAYDI YAPILABİLİR Mİ?
SORU: 2001’den Bağkur borçlanmasını nasıl yapabilirim? ● Nuray ÖZDEMİR
CEVAP: Sorunuzdan 2001 yılında Bağkurlu olmayı gerektiren bir faaliyetiniz olduğu halde, Bağkur kaydınızın bulunmadığını ve 2001’den Bağkur’a kayıt olmak istediğinizi anlıyoruz. Sizin gibi süresi içinde Bağkur’a kayıt ve tescilini yaptırmayanların, sigortalılık hak ve yükümlüğü 1 Ekim 2008’den itibaren başlatılıyor. 1 Ekim 2008’den önce Bağkur’a kayıt için yeni bir yasa çıkartılması gerekiyor. Maalesef bugün 2001’den Bağkur’a kayıt olup, prim ödemeniz mümkün değil.
3600 GÜNLE EMEKLİ OLMAK MÜMKÜN MÜ?
SORU: 1 Eylül 1999’da yeraltı maden işine girdim, sigortam yapıldı. 8 Eylül 1999’dan önce girişim olduğu için, 3600’den emekli olabilir miyim? ● Şaban PAR
CEVAP: Sorunuzda da belirttiğiniz gibi ilk defa 8 Eylül 1999’dan önce SSK’lı olarak çalışmaya başlayanların sadece prim dikkate alındığında, 3600 gün primle emekli olma hakları var. Ancak 3600 gün primle emekli olabilmeniz için 60 yaşı da doldurmanız gerekiyor.
İSTEDİĞİNİZ ZAMAN EMEKLİ OLABİLİRSİNİZ
SORU: Epilepsi hastasıyım. Yüzde 60 oranında raporum var. SSK başlangıç tarihim 2004. Özel sektörde çalışıyorum. 3610 gün primim bulunuyor. Ne zaman malulen emekli olabilirim? ● Barış YILMAZ
CEVAP: İlk defa sigortalı olduğunuz tarihte malul derecesinde (en az yüzde 60 oranında) engelli olduğunuzdan, malulen emekli olamıyorsunuz. Ancak malulen emekli olamasanız da uygun şartlarla emekliliğiniz mümkün. Emekli olmak için 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim ödeme şartlarına tabisiniz. Aranan şartları sağladığınızdan, istediğiniz zaman emekli olabilirsiniz.
MALULEN EMEKLİLİKTE HASTALIK DEĞİL, İŞGÜCÜ KAYBI ÖNEMLİ
Soru: 1965 doğumluyum. 2009’da sigortalı işe girdim. 3686 gün prim ödemem var. Ne zaman emekli olabilirim? Ayrıca iltihaplı eklem romatizmam var. Malulen emekli olabilir miyim? ● Sevim KOÇHAN
Cevap: İki şekilde emekli olabilirsiniz:
1) Priminizi 7200 güne tamamlayacağınız tarihte (7200 gün prim ödeme ve 58 yaş şartlarına tabi olarak).
2) 914 gün daha prim ödeyerek priminizi 4600 güne tamamlamanız şartıyla, 2026’da 61 yaşınızı dolduracağınız tarihte. Malul emekliliğinde hastalık değil, hastalığın vücuda verdiği hasar önemli. Malulen emekli olabilmeniz için rahatsızlığınız veya varsa diğer rahatsızlıklarınızın vücudunuzda en az yüzde 60 oranında işgücü kaybına yol açmış olması gerekiyor. Sonuç olarak 10 yıllık sigortalılık süreniz ve 1800 günden fazla prim ödemeniz bulunduğundan, yüzde 60 oranında işgücü kaybı raporu alabilirseniz, malulen emekli olabilirsiniz.
İŞTEN AYRILMAK YASAK DEĞİL
SORU: 7 Ağustos 1981 doğumluyum. İlk işe girişim 1 Temmuz 1997. 5659 gün prim ödemem var. 3600 gün 15 yıl şartlarını tamamlamış olduğumdan, kıdem tazminatı almak için SGK’dan yazı alıp işverene vermek istiyorum. Fakat korona nedeniyle işçi çıkarmanın yasak olduğu bugünlerde bunu yaparak çıkışımı isteyebilir miyim? Tazminat konusunda zarara uğramak istemiyorum. ● Rukiye ÖZER
CEVAP: Emeklilik için aranan şartlardan yaş dışındakileri sağlayanlar, işlerinden kıdem tazminatı alarak ayrılabiliyor. Yaş haddinden emeklilik için aranan yaş dışındaki; 15 yıl sigorta süresi ve 3600 gün prim ödeme şartlarını sağladığınızdan, işinizden kıdem tazminatı alarak ayrılabilirsiniz. İşçinin işten çıkması yasak değil. Yasak olan işverenin işçiyi çıkartmasıdır.
