Giriş
Soru: 1970 doğumluyum. Sigorta başlangıç tarihim 15 Mart 1998. 6000 gün prim ödemem var. Emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili bir yasa çıkarsa emekli olabilir miyim?
Cevap: 5900 günden fazla priminiz olduğundan bundan sonra prim ödemeseniz de 2027’de 57 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz (25 yıl sigortalılık süresi, 5900 gün prim ödeme ve 57 yaş şartlarına tabi olarak). EYT yasasının; 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olup, bu tarihte yürürlüğe konan 4447 sayılı Kanun ile emekliliği 2 ila 17 yıl arasında uzayan sigortalılardan, emekli olmak için aranan şartlardan, sigortalılık süresi ve prim ödeme koşullarını sağlayıp aranan yaşın dolmasını bekleyenleri kapsaması öngörülüyor.
Emekli olmak için aranan şartlardan prim şartını sağlamanıza rağmen sigortalılık süresi koşulunu sağlamadığınızdan, EYT yasasının beklendiği gibi çıkması halinde, yasadan yararlanıp yararlanamayacağınız yasanın yürürlüğe konacağı tarihe göre değişir. Şayet EYT yasası 25 yıllık sigortalılık sürenizi dolduracağınız 15 Mart 2023’den önce çıkarsa yararlanamazsınız, bu tarihten sonra çıkarsa yararlanırsınız. Ancak ortada henüz kamuoyuyla paylaşılmış bir yasa tasarısı yok. Yani EYT yasanın esasları belli değil. Yasa tasarısının ortaya çıkmasını bekleyip gördükten sonra daha doğru bilgi verilebilir.
TOPLU PRİM ÖDEYEREK EMEKLİ OLUNABİLİR Mİ?
SORU: 48 yaşındaki yakınım bayanın hiç sigortası yok. Şimdi sigortalı olursa acaba ne zaman emekli olur? Ayrıca toplu prim ödemesi de yapabiliriz. Toplu prim ödeyerek emekli edebilir miyiz?
CEVAP: Maalesef toplu prim ödemesi yapamazsınız. Çünkü sosyal güvenlik sistemimizde toplu prim ödeyerek emekli olma usulü yok. Yakınınızın bugün sigortalı olup ara vermeden prim ödemesi halinde, primini 5400 güne tamamlayacağı tarihte emekli olabilir (Şubat 2037 sonunda).
KENDİ İSTEĞİ İLE İŞTEN AYRILAN KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?
SORU: 8 yıldır sanayide özel bir şirkette çalışıyorum. İşyerinden ayrılmak istiyorum. Acaba kıdem tazminat alabilir miyim? Yasin SARI
CEVAP: Kendi isteği ile işinden ayrılanların kıdem tazminatı alabilmeleri için; emeklilikte aranan şartlardan yaş dışındaki koşulları sağlamaları gerekiyor. Sadece 8 yıl prim ödemeniz varsa maalesef kendi isteğinizle işinizden ayrıldığınızda kıdem tazminatı alamazsınız.
HANGİ MEMURLARDA YIPRANMA SÜRESİNİN TAMAMI YAŞTAN DÜŞÜLÜR?
SORU: Emekli Sandığı’na tabi memurun yıpranma süresi emeklilik yaşından düşülür mü?
CEVAP: Emekli Sandığı’na tabi memurların hak ettikleri fiili hizmet süresi zammının (yıpranma süresinin) emeklilik yaşından düşülmesinde memuriyete başlama veya sigortalı çalışmaya başlama tarihi çok önem taşıyor. Şayet memur 8 Eylül 1999’dan önce göreve başlamışsa veya bu tarihten önce sigortalı veya Bağkur sigortalılığı varsa hak kazanacağı yıpranma süresinin tamamı emeklilik yaşından düşülür.
8 Eylül 1999 tarihinden sonra göreve başlayan ve bu tarihten önce SSK’lı veya Bağkur’lu sigortalılığı da olmayan memurlarda ise; yıpranma sürelerinin toplamda 3 yılı geçmemek üzere yarısı emeklilik yaşlarından düşülür.
ÇALIŞANLAR NE KADAR ÜCRETLİ İZİN KULLANABİLİR?
SORU: 1995 yılından beri SSK’lı olarak çalışıyorum. Şu anda çalıştığım şirkette de 10’uncu yılım. İşyerim 7 yıl bitene kadar yıllık iznimi 14 gün, ondan sonraki zamanda da 21 gün olarak kullandırdı. İşçilerin yıllık izinleri sigortalılık süresi göz önüne alınarak mı hesaplanıyor? Yoksa o işyerinde çalışılan süreye göre mi hesaplanıyor? Didem TUNACAN
CEVAP: Yıllık ücretli izin süreleri; işçinin çalışılan işyerindeki kıdemine (çalışma süresine) göre belirlenmektedir. Daha önceki işyerlerindeki çalışma süreleri son çalışılan işvereni ilgilendirmez. Yani izin süresi sigorta başlangıcına göre belirlenmez. İşçilere verilecek yıllık izin süreleri, çalışma süresi; 1 yıldan 5 yıla (5 yıl dahil) kadar olanlara 14 günden, 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden, 15 yıl (15 yıl dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden, 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek ücretli yıllık izin süreleri 20 günden az olamıyor.
Bu süreler işçiye kıdemine göre verilebilecek en az izin süreleridir. Bu süreler bireysel iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile artırılabiliyor. Sonuç olarak iş sözleşmenizde aksi kararlaştırılmamışsa, ilk beş yıl için 14 gün, 6’ncı yıl ve sonraki yıllar 20 gün izin kullanma hakkınız var. Eksik izin kullanmış durumdasınız. Ancak hakkınız ölmüş değil. Kullandırılmayan izin sürelerinizi her zaman kullanabilirsiniz (işverenin uygun göreceği zamanlarda). Ayrıca işten ayrılırken kullanmadığınız izin sürelerinin ücretini işveren ödemek zorunda. Başka bir ifade ile kullanmadığınız izin sürelerinin ücretini işten ayrılırken alma hakkınız var.
EMEKLİ AYLIĞINA HACİZ KONABİLİR Mİ?
SORU: SSK emeklisiyim. Geçim şartlarından dolayı bir iki bankaya kredi borcum var. Bankanın biri emekli aylığıma haciz koydu. Yanlış hatırlamıyorsam emekli aylıklarına haciz konmayacağını yazmıştınız. Emekli aylığına haciz konabilir mi? Konamazsa konan haczin kaldırılması için ne yapmam lazım? Ö.B.
CEVAP: 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 93’üncü maddesi hükmünce, SGK’ya olan prim borçları ve nafaka borçları hariç emekli aylığına haciz konamaz. Başka bir ifade ile emekli aylıklarına SGK prim borçları ve nafaka borcu için haciz konabilir.
Emeklinin yazılı izni olmadığı sürece emekli aylıklarına diğer borçlar için haciz konamaz. Dolayısıyla banka, kredi borcunuz için emekli aylığınıza haciz koyamaz. Şayet bankaya borcunuzu ödemediğiniz takdirde emekli aylığınıza haciz koymasına yazılı olarak muvafakat (izin) vermemişseniz, konan haczin kaldırılması için bulunduğu yerdeki icra hakimliğine haczedilemezlik şikayetinde bulunmanız halinde, hakimlik konan haczin kaldırılması yönünde karar verir.
STAJ SİGORTASI BAŞLANGIÇ SAYILIR MI?
SORU: Meslek lisesindeki staj başlangıcım e-Devlet’te sigorta başlangıç tarihim olarak görünüyor. Ancak staj sigortasının sigorta başlangıcı olmadığını söyleyenler var. Bu doğru mu? Staj sigorta başlangıcı sayılmıyor mu?
CEVAP: Staj sigortasında kişileri emekli eden uzun vadeli sigorta kollarına (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına) prim ödenmediğinden emeklilik açısından sigorta başlangıcı sayılmıyor.
Stajda stajyer; kısa vadeli sigorta kollarına (hastalık, iş kazası ve meslek hastalığı) sigortalanarak; hastalık ve iş kazası ve meslek hastalığı açısından güvenceye alınıyor. Ancak e-Devlet’te stajın sigortasının, sigorta başlangıç tarihi olarak görünmesi, sizde olduğu gibi stajyerlerde haklı olarak sigortam başladı yanılgısına yol açıyor. Emeklilik şartlarınız, staj sigorta başlangıç tarihinize göre değil, adınıza ilk defa uzun vadeli sigorta kollarına çalışma süresi bildirilen (prim ödenen) güne göre belirlenecek.
