Giriş
Günümüzde insan ölümleriyle ilgili istatistiklerde henüz “Robotlar tarafından öldürüldü” gibi bir madde yok fakat üretime ve günlük yaşama katılan robot sayısının her geçen gün artması, “Ölüm sebebim bir robot olabilir mi?” sorusunu akıllara getirmeli.
“Benim programladığım robot beni mi öldürecek? Şarj etmezsem, fişini çıkarırsam hiçbir şey yapamaz” gibi bilimden uzak avuntuları bir kenara bırakın. Öğrenen yapay zekalı robotlar kendilerini tamir edip üretebilecek.
Üstelik bizim anlamadığımız yeni bir lisan bile geliştirebilirler! İnsanlar için zorlu ve tehlikeli işlerde robotların kullanımı yaygınlaşıyor. Peki ya onların hakları?
Robotların hakları için isyan başlatacağı bir senaryo kulağıma hiç hoş gelmiyor. Fabrika önünde grev yapıp davul-zurna eşliğinde halay çekeceklerini pek sanmıyorum.
Distopik bir yakın gelecek tasavvuru yapan Black Mirror’ın ‘Metal Kafa’ bölümünde dört ayaklı bir hayvan görünümündeki katil robottan kaçarak hayatta kalmaya çalışan bir kadının gerilim dolu hikayesini izledik.
Bu hayvansı robotun esin kaynağı gerçek yaşamdan geliyor: Boston Robotics’in henüz prototip aşamasındaki robotu Çita! ‘Metal Kafa’nın görünümüne çok benzeyen, onun kadar hızlı koşan, engelleri aşan, zeki ve cevval bir robot Çita.
Neyse ki henüz silahsız ve kıvrak danslarını sergilediği videoları milyonlarca izlenen bir YouTube fenomeninden farksız. Çita’nın bir gün dans etmekten sıkılıp daha renkli bir hayat istemesini beklemiyorum fakat şu gerçek ki eline silah verilmesi yakındır.
YENİ BİR IRK MI?
Günümüzde robotlar ağırlıklı olarak fabrikalarda kullanılıyor. Yakında günlük yaşamda insanlara yardımcı olmaları için geliştirilen asistan ve hizmetçi robotlar yaygınlaşacak. Önceki hafta seks robotlarından bahsetmiştim.
Dört koldan geliyorlar yani. Sayıları birkaç milyon olan robotların dertleri de kendileriyle birlikte çoğalacak. Bu dertlerden biri, robotunuzun balatayı sıyırarak size zarar vermesi olabilir.
Teknoloji duayenlerine göre robotların bu hızlı yükselişi büyük bir tehdit. Dünyanın yönetimini ele geçirmek için robotların insanlığı ortadan kaldırmak isteyebileceğini düşünenler az değil.
BİLİM İNSANLARI KAYGILI
Yapay zeka sayesinde robotlar, basit görevler için programlanmış aptal birer makine olmaktan çıkacak.
Bu endişeleri taşıyan Oxford ve Cambridge’den bilimcilerin oluşturduğu bir ekip, yeni teknolojilerin insana yönelttiği tehdidi öngörmek ve tedbirler almak üzere çalışıyor. Bilim insanlarının ortak görüşlerinden biri, yaratacağımız yapay sistemin uzun dönem etkilerinin öngörülemeyecek olması.
Olumsuz senaryolar robotların fiziksel ve mental olarak kendi kendilerini üretebileceği bir sürece dayanıyor. Kendi teknolojisini üreten, çoğalan ve kendini her anlamda geliştiren robotların ilk işi insanlardan kurtulmak olabilir.
ASKER ROBOTLAR ZATEN VAR
İnsanlar için uygun olmayan ortamlardaki görevleri veya basit fonksiyonları gelecekte robotlar ve drone’lar üstlenecek. Tehlikeli yangınlarda drone’lar görev almaya başladı bile. Günümüzde çok konuşulan Endüstri 4.0 kavramı, insansız fabrikaların ve robotların geleceğini tasarlıyor.
İnsansız hava araçları da benzer biçimde uzak ve tehlikeli bölgelerin gözlenmesi için kullanılıyor. Fakat siz bu araca bir bomba eklediğinizde işin rengi değişiyor. Asimov’un ünlü Robot Kanunu’nda en önemli madde “Bir robot her ne olursa olsun bir insana zarar veremez” diyor. Rahmetlinin kemiklerini sızlatacak biçimde bu kural çiğneneli yıllar oldu.
TÜRKİYE İLK SIRADA
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün (Human Rights Watch) açıkladığı Türkiye dahil 26 ülkede yapılan araştırmaya göre, her beş kişiden üçü, insan müdahalesi olmadan hedeflere saldıran silah sistemlerinin geliştirilmesine karşı.
Ipsos’un yaptığı araştırmada 26 ülkenin her birinde bin kadar görüşmeci ile konuşuldu. Sonuçlara göre katil robotlara ilişkin en güçlü muhalefet yüzde 78 ile Türkiye’de! İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün koordine ettiği ‘Katil Robotları Durdurma Kampanyası’ kapsamında yapılan araştırmada öldürücü otonom silah sistemlerine karşı çıkanların yüzde 66’sı, “Makinelerin insan öldürmesine izin verilmemesi gerektiği için ahlaki sınırların aşılacağından” endişe ediyor. Karşı çıkanların yüzde 54’ü ise silahların “Hesap verebilir olmamasından” kaygı duyduğunu söylüyor.
BU ROBOTLAR NECE KONUŞUYOR?
Yapay zeka henüz emeklemekte. Yeni buluşların da katkısıyla bilgisayarlarda ve bulutta yüklü olan yapay zeka ile robotlara hayat veren yapay zeka insan aklının henüz almadığı bir boyuta geçebilir.
Böyle bir senaryoda muhtemelen robotlar insanların kullandığı dilleri iletişim için kısır bulacak ve kendi lisanlarını geliştirecek. Anlamadığımız, bilmediğimiz bir dil!
KÜÇÜK BİR HATA
Yapay zeka ve robotlar konusunda yapılacak hataların telafisi olmayacak. Makinelerin vicdan, merhamet gibi insani değerlerden yoksun oluşu, iyi bir amaç için çalıştığını sanarak insanlığa, dünyaya ve tüm canlılara ciddi zararlar vermesine sebep olabilir. Küçük bir kod hatasıyla, bir canlı türünün yok olmasına sebep olabiliriz.
