Giriş
Günümüz iş ortamlarının vebalı hastalığı demek doğru olabilir. Ne yazık ki gittikçe artan bir ivmede sürekli karşımıza çıkıyor mobbing. Peki nedir? Hangi durumları mobbing olarak adlandırabiliriz? Ben kısaca aşağıda paylaşıyorum ama birlikte mobbing'i tekrar tanımlayalım isterim.
Öncelikle mobbing kısa tanımıyla aslında iş ortamındaki psikolojik şiddettir. Örnekleri sürekli karşımıza çıkıyorken belki biz bile mobbinge maruz kalıyor olabiliriz. Mobbing konu olabilecek durumları aşağıda bulabilirsiniz.
Mobbing 3 farklı şekilde gözlemlenir.
- Yukarıdan Aşağıya Mobbing
- Yatay Düzeyde Mobbindg
- Aşağıdan Yukarıya Mobbing
Yukarıdan Aşağıya Mobbing: Genellikle üstlerin astlarına uyguladığı mobbing türüdür. Örnekleri şu şekilde sıralanabilir:
- Sürekli azarlar tavırda ve aşağılayan bir üslupla konuşulması.
- Haddinden fazla iş yükü verilerek, yapılamadığı durumda çalışana kendisinin başarısız hissettirilmesi.
- Yöneticinin stres ve öfkeyi yönetemeyerek bunun sürekli bir şekilde çalışana yansıtması.
- Çalışanın sürekli gergin ve mutsuz bir ortamda çalışmaya mahkum edilmesi.
- Yöneticinin iş ve özel hayat dengesini kuramayıp, özel hayatındaki olumsuzlukları çalışanına yansıtması.
- Çalışan başarısının takdir edilmemesi veya ödüllendirilmemesi.
- Çalışanın öneri ve fikirlerinin önemsiz ve yanlış olduğunun sürekli bir biçimde hissettirilmesi.
- Kişisel önyargıların esiri olunması ve çalışana bile isteye kötü davranılması.
- Çalışanın ücretlerinin gereksiz ve hatalı şekillerde kesintiye uğratılması.
- Çalışanın cinsiyetçi bir yaklaşımla reddedilmesi.
- Çalışanın sözlü veya fiziki tacize uğratılması.
- Çalışanın kendisine güvenilmediğinin açıkça ifade edilmesi.
- Çalışandan bilgi saklanması.
- Çalışanın motivasyonun kırılmaya çalışılması.
- Çalışanın özel hayatına müdahale edilmesi.
- Çalışanı zor duruma düşürecek görev ve yer değişikliği rotasyonlarının yapılması.
- Çalışanın gelişiminin kendisine tehdit görülmesi ve gelişimine destek değil köstek olunması.
- İş performansının dışında işler verilmesi.
- Yetkilerinin azaltılması.
- Verilen hakların sebepsizce geri alınması.
Yatay Düzeyde Mobbing: Genellikle eşdeğer pozisyondaki çalışanların birbirlerine uyguladıkları mobbing türüdür. Örnekleri şu şekilde sıralanabilir:
Mobbinge maruz kalan çalışan hakkında bir söylentinin yayılması veya arkasından gıyabında sürekli konuşulması.
- Sözlü veya fiziki tacize uğratılması.
- Çalışanın topluluk içinde yok sayılması.
- Çalışanın düşünce ve fikirlerinin dikkate alınmaması veya alay edilmesi.
- Çalışanın sözlerinin sürekli ve kötü niyetli bir şekilde kesilerek geçiştirilmeye çalışılması.
- Çalışana zor durumlarda takım arkadaşlığı yapmaktansa zor durumda kalmasının beklenilmesi ve destek olunmaması.
- Çalışanın gruba dahil edilmeyip dışarıda bırakılması.
- Küskünlükler yaşatılması.
- Uygunsuz ve küçük düşürücü şakaların yapılması.
- Lakapların takılması.
- Çalışanın işten çıkmasını sağlayacak kadar kötü hissettirilmesi.
- Sözlü ya da yazılı / doğrudan veya dolaylı tehditlerin yapılması.
- Çalışanın kaba ve kötü sözlerle rencide edilmesi.
- Çalışanın motivasyonun kırılmaya çalışılması.
- Yapılan plan programlara çalışanın bilinçli bir şekilde dâhil edilmemesi.
Aşağıdan Yukarıya Mobbing: Genellikle astların üstlerine uyguladıkları mobbing türüdür. Örnekleri şu şekilde sıralanabilir:
- Astların üstü yok sayması.
- Yöneticinin verdiği görev ve sorumlulukların sabote edilerek yerine getirilmemesi.
- Arkasından gıyabında konuşulması ve /veya lakaplar takılması.
- Cinsiyetçi bir yaklaşımla yöneticinin reddedilmesi.
- Yöneticinin farklı uygulama ve projeler kapsamındaki motivasyonuna cevap verilmeyerek motivasyonunun kırılması.
- Yöneticinin sözlü veya fiziki tacize uğratılması.
- Yöneticiye beklenen saygının gösterilmemesi.
- Ukala ve profesyonel dil dışında üslubun bozuk kullanılması.
Bu maddeler gibi sıralı binlerce madde daha ekleyebiliriz. Çünkü eminim şu satırlardaki durumları ve hatta bu satırlar dışında kalan, binlerce farklı mobbing türünü yaşayanlarımız vardır.
Peki bu gibi bir durumla karşılaşıldığında ne yapmalıyız.
- Öncelikle bunun bir yıldırma politikası olduğunu unutmayıp serinkanlılığımızı korumalıyız.
- Ruh ve bedensel sağlığımızı etkileyecek şekilde bunu kendimize dert edip paronaya oluşturmamalıyız. (Stres ile birlikte artan bu baskılı ortamda özellikle sağlığımızı koruyabilmek her şeyden önce gelmeli çünkü bu gibi durumlar öncelikli kalp ve ruh sağlığımız ile birlikte birçok organımıza tesir edecek ve bizi sağlığımızdan etmeye başlayacaktır.)
- Bize mobbing uygulayan kişiyle bunu açık ve net bir şekilde konuşmalı, neler hissettirdiğini anlatmalı ve buna bir çözüm yolu bulma noktasında arabulucu taraf olmaya çalışmalıyız.
- Çabalarımız sonuç vermiyorsa şirket yetkilisi ile durumu açıkça paylaşmalıyız.
- Görev tanımınızla tamamen ters düşecek olan rotasyon ve görev değişikliklerini yazılı olarak kaydetmeliyiz.
- Mümkünse sağlığımızı etkilememesi yönünde bir bilenden ya da profesyonel kişilerden destek almalıyız.
- Çözüme varamadığımız noktada gerekirse haklı sebeple iş akdinin feshinin talep edilmesi, tazminat vb. yan hakların talebi gibi boyutlara taşıyabilmeliyiz.
Unutmamalıyız; Hiçbir iş, hiçbir meslek, benliğimizden ve sağlığımızdan daha önemli değildir. Bu gibi durumlarla karşılaşıldığında pes etmemeli dik durmalı ve gerektiğinde savaşmayı veya yolumuzu değiştirmeyi bilmeliyiz.
