Giriş
Geçen hafta Ankara’da MİT’in arabuluculuğunda Amerikan gizli servisi CIA ile Rus dış istihbarat servisi SVR arasında başkanlar düzeyinde çok önemli bir görüşme gerçekleşti. Savaşın başladığı şubat ayından bu yana, Rus ve ABD’li yetkililer arasında yaşanan bu ilk üst düzey buluşma, Türkiye’nin başarısıydı. Ve sanılanın aksine masada Rus-Ukrayna savaşının çözümüne yönelik bir şey yoktu.
Tarafların tek çabası olası bir nükleer savaşın önüne geçebilecek kanalları açık tutmaktı. Peki bu buluşma nereden icap etti? Rusya lideri Putin nükleer opsiyonun masada olduğunu eylül gibi dillendirmeye başladı. Ekim ortasında cephede kaybeden Rus generallerin ‘artık nükleer silah kullanma zamanı’ olduğuna dair kendi aralarında yaptığı konuşmalar, ABD’nin istihbarat dinleme kayıtlarına takıldı.
Tam bu sırada Rusya; Ukrayna’nın cephede radyoaktif bomba kullanma niyeti olduğu yönünde suçlamalarda bulundu. Endişelenen CIA durumu ABD hükümetine raporladı. ABD’li yetkililer, Rusya’nın nükleer silah kullanmak için bahane yaratmayı amaçladığını düşündü. ABD, olayların bir anda kontrolden çıkabileceğini hesapladı.
TELEFON DİPLOMASİSİ
Ekimin son günleriydi. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin telefona sarıldı. Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu’yu aradı. Nükleer silahlar hakkında iki kez telefonda görüştüler. Ardından bu kez ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan mevkidaşı ve Putin’in en yakın danışmanı Nikolay Patruşev ile nükleer silahlar konusunda bir dizi gizli görüşme yaparak ikna etmeye çalıştı.
Ve son olarak devreye CIA Başkanı William Burns girdi. Burns’un Ankara’da toplantı talep etme zamanlaması manidardı. ABD Hazine Bakanlığı geçtiğimiz günlerde, 14 Rus’un mal varlığına, 28 Rus kuruluşuna ve 8 uçağa daha el konulduğunu açıklamıştı. İstihbarat zirvesi, ABD’nin Kremlin’le bağlantılı Rus oligarklara karşı yeni yaptırımları duyurmasının hemen ardından geldi.
Ve bu açıklamayla eş zamanlı olarak İngiliz gizli servisi MI5’in Başkanı General Ken McCallum da 400’ü casus 600 şüpheli Rus’un kıta Avrupası’ndan sınır dışı edildiğini ve bunun tarihte Rus istihbaratına karşı yapılmış en büyük stratejik hamle olduğunu duyurdu. CIA Başkanı, Ankara’ya bu psikolojik üstünlükle geldi. William Burns, ilginçtir ki, CIA direktörü olarak görevinin yanı sıra, Başkan Biden tarafından defalarca gerek Ruslarla gerek diğer kriz noktalarında hassas müzakereleri yürütmekle görevlendirilmiş bir kişi.
Bir başkan veya dışişleri bakanından daha gizli seyahat edebilen CIA şefi, Kabil’de Taliban liderleri ya da ABD’nin şu dönem sıkıntılı ilişkiler yaşadığı Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Salman ve Pakistan istihbarat şefiyle gidip bizzat görüşmeleriyle meşhur.
CIA BAŞKANI DEVREDE
Bir dönem (2005-2008) ABD’nin Rusya büyükelçisi de olan Burns, Putin şubat ayında Ukrayna’yı işgal emrini vermeden önce, yine mekik dokudu. CIA Başkanı Burns, Rus tarafına ABD’nin Moskova’nın işgal niyetini bildiğini ve buna yaptırımlarla sert karşılık vereceğini söylemek için geçen kasımda Moskova’ya uçtu.
Hatta o dönemde Soçi’de olan Putin ile Moskova’dan yüz yüze bir video konferans bile yaptı. Ardından ocak ayında, Rus işgalinden hemen önce, Biden onu Berlin ve Kiev’e yolladı. Amacı, Avrupa ülkelerine Moskova’ya karşı sert bir tepki vermeleri ve Ukrayna’yı desteklemek üzere toplanmaları için baskı yapmaktı. Büyük ölçüde de başarılı oldu. Ankara zirvesine katılan CIA Başkanı’nın, masadaki Rus muhatabı Sergey Narışkin’le ne tür bir istihbarat paylaştığını bilemiyoruz.
Ama Rusya lideri Putin’in 15 gündür ‘Gerekirse nükleer silah kullanırız’ lafını ağzına bile almadığını çok net görebiliyoruz. Bu da dünya için hayırlı bir şey. Sızan bilgilere göre ABD’li ve Rus yetkililer esir değiş tokuşu için de geçen yıl Cenevre’de bizzat Biden ve Putin tarafından tesis edilen özel bir kanalı kullanıyorlarmış.
ABD’liler bu kanalın ne olduğunu açıklamıyor. İki ülke gırtlak gırtlağa gelse de diplomatik kanalların açık bırakılması kriz önlemede ne kadar önemliymiş, bu yaşananlar bize bir kez daha gösteriyor.
