Giriş
Kahramanmaraş merkezli büyük yıkım ve can kaybına yol açan 7,7 ve 7,6’lık depremlerle ilgili en fazla konuşulan konulardan biri iletişim sıkıntısı. Sinyallerin kesilmesi ve cep telefonlarının çalışmaması, arama kurtarma çabalarının ciddi şekilde aksamasına neden oldu. Enkaz altında kalan birçok insan sinyaller kesildiği için seslerini duyuramadı. İletişim konusunda altyapı ve planlama açısından daha hazır bulunabilseydik sonuç farklı olabilirdi. Aksaklıkların sebeplerini ve İstanbul-İzmir gibi metropollerde olabilecek depremlere nasıl hazırlandıklarını Vodafone Türkiye CEO’su Engin Aksoy’a sordum.
İstanbul’daki Vodafone Türkiye Genel Müdürlüğü binasında bir araya geldik. Haritalar ve dijital ekranların bulunduğu “Kontrol ve Takip Alanı”nda konuştuk. Ekrandaki haritalardan Türkiye’deki internet hızlarını, olası kesintileri gördüklerini; AFAD’dan aldıkları verilerle de anlık olarak deprem yaşanan yerleri izlediklerini anlattı. Ekranların en solunda ise Türkiye’nin dört bir yanındaki baz istasyonlarındaki arıza ve kesintiler takip ediliyor ve anında müdahale ediliyor.
Deprem sırasında müdahale edilememesinin temel nedeni, aşırı sayıda binanın yıkılması ve bunların üzerinde baz istasyonlarının yer alması olmuş. Engin Aksoy “GSM teknolojisi gereği belli noktalar arasında birbirlerini görecek şekilde baz istasyonları yerleştirmemiz gerekiyor; eğer bina yıkılmamışsa baz istasyonu çalışıyor fakat elektrik kesintisi olduğunda elektrik yeniden gelinceye kadar ancak 3-4 saat gidecek kadar akü veya jeneratör gücü bulunuyor. Jeneratörün gücünün kesilmemesi için yakıt takviyesi yapılması gerekir. Son depremde uzun süre elektrik verilemediği gibi yakıt ikmali yapmak da mümkün olamadı” yanıtını verdi.
DÖRT KRİTİK MADDE
Engin Aksoy kule şeklindeki baz istasyonlarından hiçbirinin yıkılmadığına işaret etti. Olası İstanbul depreminde iletişimin sekteye uğramaması veya minimum düzeyde kalması için neler yapılmalı? Engin Aksoy şu dört maddeye işaret ediyor:
1- GSM operatörlerinin elektrik önceliğine sahip olması.
2- Operatörlerin yakıt önceliğine sahip olması.
3- Kritik personele geçiş önceliği verilmesi.
4- İçinde insanların oturduğu imar iskân izni olan binalara baz istasyonu kuruyoruz. Ancak bu yapılar depremsellik açısından riskliyse bu bize bildirilmeli. Bu binaların portföyü GSM operatörleriyle paylaşılmalı.
Engin Aksoy’un özetle görüşleri böyle. Kendisi, krizin başından bu yana GSM operatörleri arasında en fazla iletişim yapan, soru ve eleştirilere yanıt veren yöneticilerden biri oldu. Ben ülkemizdeki GSM ve telekomünikasyon şirketlerinin afetlere ve büyük depremlere daha fazla hazırlıklı olması gerektiğine dair POSTA Gazetesi’ndeki köşemde geçmişte onlarca yazı yazdım, okurlarımız hatırlayacaktır.
Bundan sonra uçtan uca afet planlamaları yaparken, iletişimin en hayati konularından biri olduğunu kabul etmek ve ona göre adım atmak gerekiyor. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Bilgi Teknolojileri Kurumu, AFAD, Kızılay ve ilgili birimler arasında bütün olasılık ve ihtimallerin değerlendirildiği, düzenli olarak simüle edildiği bir yapı kurulmalı. Ancak bunu başarabilirsek sonraki afetlerde daha etkin bir arama kurtarma yapar ve daha fazla insanımızı sağ olarak kurtarabiliriz.
