Giriş
ABD’nin bir önceki Başkanı Donald Trump için yöneltilen eleştirilerin başında, “Fazla düşünmeden konuşması” geliyordu. Ölçüsüz sözler sarf etmesi, garip benzetmeler yapması hatta argo ifadeler kullanması yadırganıyordu. Yaklaşık iki ay önce görevine başlayan ABD’nin yeni Başkanı Joe Biden öyle bir laf etti ki, kendisi hakkında “ölçülü, dengeli, dikkatli” tariflerini tamamen taca çıkarmış oldu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin için “Katil” dedi. Kavgada söylenmez!
ABD ile Rusya arasında ciddi çekişme var. Washington, Moskova’yı bazı alanlarda önemli bir tehdit, düşman olarak görüyor. Her ne kadar Rusya, Sovyetler Birliği kadar büyük ve geniş imkânlara sahip bir ülke olmasa da askerî kapasitesi açısından ABD tarafından hâlâ önemseniyor. Rusya’nın öteden beri ABD’ye karşı bazı istikrarsızlaştırıcı faaliyetlerde bulunduğu, bunu kimi zaman siber saldırılar kimi zaman teknoloji casusluğu ile gerçekleştirdiği düşünülüyor.
Bunlara son zamanlarda Rusya’nın başkanlık seçimlerine müdahale ettiği iddiaları eklendi. Gerginlik ve anlaşmazlıkların dozu ne olursa olsun bir ülkenin devlet başkanına “katil” denmesi ağır ve vahim sonuçlar doğurabilecek bir çıkıştır. Joe Biden bu açıklamaları ABD’nin tanınmış televizyoncularından George Stephanopoulos ile röportajında yaptı.
Bir din adamının oğlu olan Yunan asıllı Stephanapoulos ile ABD Dışişleri Bakanlığı’nın bursuyla gittiğim Washington’da bir araya gelmiştik. Stephanopoulos, geçmişte Beyaz Saray’da İletişim Direktörlüğü görevinde bulunmuştu. Bill Clinton ile yakın çalıştı.
Biden ile röportajda ünlü televizyoncu soruya aynen şöyle giriyor: “Putin’i iyi tanıyorsunuz, onun bir katil olduğunu düşünüyor musunuz?” Biden da fazla duraksamadan “Evet, öyle” diyor. Bence bu soru problemli ve yönlendirici nitelikli. “Katil mi değil mi?” diye soru olmaz. Konuğunuzu “Evet ya da hayır” seçeneğine hapsetmiş olursunuz. Biden gibi çok deneyimli bir devlet adamı da buna politik veya diplomatik bir yanıt vermek yerine doğrudan en sert yanıtı veriyor ve “Evet, katil” diyor.
Biden hâlbuki “Rusya ile ciddi sorunlarımız var, Putin’in politikaları birçok ülkede ve Rusya’da insanların ölümüne veya acı çekmesine neden oldu…” gibi daha yumuşak bir şeyler söyleyebilirdi. Beyaz Saray ekibinin ve ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Rusya lideri için doğrudan “katil” ifadesinin kullanılmasından memnun olduğunu sanmıyorum. Zira Biden bu çıkışıyla hem kendisini hem de ülkesini ileri seviyede bağladı ve Rusya ile yumuşama ihtimalini zorlaştırdı.
Diğer taraftan ben büyük devletlerin hiçbirinin yeterince masum olmadığını, “katil” tanımlamasına karşılık gelecek ölümlerde sorumlulukları olduğunu düşünüyorum. ABD işgali sonucunda Afganistan ve Irak’ta milyonlarca kişi öldü. ABD’nin doğrudan veya dolaylı olduğu savaşlar ve çatışmalar devam ediyor. İngiltere, Fransa, Belçika ve daha başka onlarca ülkenin sömürgeci geçmişi var ve çok sayıda masum insanın ölümüne neden oldular.
Böyle bir ortamda herkes birbiri için “katil” ifadesini kullanabilir. Konunun Türkiye’yi ilgilendiren bir yanı daha var. Biden bu sert tepkisiyle Rusya konusundaki yol haritasını da açığa vurmuş oldu. Türkiye’nin S-400 alımı dâhil pek çok alanda Moskova ile çok yakın ilişkilere sahip olduğu düşünülecek olursa Biden Ankara’nın başını ağrıtmaya devam edecek. ABD’nin Rusya öfkesi S-400 seçiminden ötürü Ankara’ya yönelik CAATSA yaptırımlarının sertleşmesi şeklinde dönebilir.
