Giriş
Türkiye ilk kez Şangay İşbirliği Teşkilatı’nın bir zirvesine davet edildi. Özbekistan’ın Semerkant şehrinde iki gün süren toplantıları takip ettim. Zirve birçok açıdan kritik önemdeydi. Türkiye’nin NATO’ya üye olması ve Batı ile stratejik ilişkileri, Ortadoğu, Afrika, Asya gibi önemli coğrafyalarda iddiasını sürdürmesini engelleyen bir durum değil. Ankara, son dönemde çok önemli açılımlarla saydığım bütün bölgelerde daha fazla varlık göstermenin yollarını arıyor. Ortadoğu’da Arap Baharı ile sekteye uğrayan yaralar yeniden sarılıyor. Türkiye, bu bölgedeki ülkelerle daha tutarlı, dengeli ve akılcı bir çizgi izliyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bu yeni süreçte çok önemli ve dikkat çekici bir liderlik ortaya koyuyor. Erdoğan kısa süre önce Balkan turuna çıkmış ve oldukça kırılgan durumdaki barış ve istikrarın sağlanması için ağırlığını koymuştu.
Erdoğan’ın Balkanlar’daki etkisini en iyi anlatan isim Sırbistan Devlet Başkanı Aleksandar Vucic’dir. Müslüman Boşnaklar, Türkiye ve Erdoğan’ın buradaki etkisi hakkında bir yorum yapsa “Acaba duygusal mı düşünüyorlar?” diyebilirsiniz ancak Hıristiyan Ortodoks ve geçmişte Türkiye ile pek çok kez karşı karşıya gelmiş bir ülke olan Sırbistan’ın liderinden bu sözlerin gelmesi anlamlı. Kafkaslar’da da benzer bir durum var.
Minsk Grubu denen yapı 30 yılı aşkın süredir Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki ihtilaflar konusunda hiçbir varlık gösterememişti. Türkiye ise son dönemdeki proaktif adımlarıyla Kafkaslar’da oyun kurucu bir rol benimsedi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, sadece Türkiye’nin müttefiki Azerbaycan’la iletişim halinde değil.
Geçtiğimiz günlerde Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile de bir telefon görüşmesi gerçekleştirmişti. Ankara ve Erivan arasında bir normalleşme çabası devam ediyor. Üzücü kayıplara neden olan son çatışmalara rağmen bu yoldan dönülmeyeceğini umarım; zira uluslararası sorunların en iyi çözüm yolu bana göre görüşmelerden geçiyor.
O ÇARPICI KARE
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Şangay Zirvesi’ne katılan liderlerle birlikte sohbet ederken görüntülendiği fotoğraf, son yılların en ilginç karelerinden biri olmaya aday. Bu görüntünün dünya basınında uzun süre konuşulacağını düşünüyorum. Bunu Batı’ya bir meydan okuma veya yok sayma olarak okumamak gerekir. Bu, bana göre bir denge ve iletişim girişimi ve ‘coğrafya kaderdir’ gerçeğinin yansıması. Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ve Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko ile ‘Ebedî Şehir’ kompleksinde bir araya gelip sohbet ettiler.
Esprili bir dille bu kareyi yorumlamak gerekirse Erdoğan “Buralar bizden sorulur” havasında. Erdoğan geçmişte Silvio Berlusconi, Kostas Karamanlis ve Gerhard Schröder gibi Batılı liderlerle de böyle sıcak ve insani bir diyalog yakalamıştı. Gerçekten de uluslararası sistemde enerji koridorları, gıda arzı ve diğer meselelere bakıldığında Türkiye çok kritik bir konumda bulunuyor. Batı’nın yaptırımlarına katılmayan, hava sahasını kapatmayan Türkiye, bu yolla Rusya ile çok önemli bir çizgi yakaladı. Erdoğan’ın ısrarlı çabası olmasaydı tahıl koridoru gibi hayati bir mesele hâlâ çözümsüz kalacaktı.
Erdoğan “Tek başına yaptırımların bir işe yaramadığı” tezinde haklı. Geçmişte İran’a yönelik yaptırımlar konusunda da aynı pozisyonu almıştı. Ankara, Moskova ile çok yakın görüşme trafiği yürütüyor olsa da Kırım’ın ilhakını tanımıyor ve Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü güçlü şekilde savunuyor. ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi yaklaşan seçim hesaplarıyla apar topar Ermenistan’a gitme kararı aldı. Bayan Pelosi’ye “30 yıl neredeydiniz, neden barışı sağlayamadınız?” diye sormak lazım. Kafkaslar’da sağlanacak girişimde Türkiye ve Rusya belirleyici rol oynayacak.
ÇİN NE YAPACAK?
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Rusya ile ilişkilerinde dengeli tutum izliyor. Stratejik işbirliği yapıyorlar fakat mutlak ve yüzde yüz destek söz konusu değil.Çin, gıda ve enerji arz güvenliğinde ortaya çıkan riskleri ve Batı ile devasa ticaret hacmini göz önünde tutuyor. Batı’nın Rusya’yı bütünüyle izole etme girişiminde Çin Halk Cumhuriyeti’nin bundan sonraki rolü çok belirleyici olacak. Semerkant’ta benim konuştuğum Çin makamları Ukrayna savaşının uzun sürmesini kesinlikle istemediklerini, küresel ticaretin ciddi yara aldığını ifade ettiler.
İKİNCİ DURAK
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Özbekistan’dan sonra ikinci durağı Birleşmiş Milletler zirvesi. Erdoğan ve heyeti bugün New York’a inecek. Erdoğan’ın uçağında Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Ticaret Bakanı Mehmet Muş, Millî Eğitim Bakanı Mahmut Özer de bulunuyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ise seyahatin Özbekistan kısmına katıldı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Londra’da Kraliçe’nin cenaze törenine katıldıktan sonra ABD’ye geçiyor.
Özbekistan’ın Semerkant şehrindeki İmam Maturidi’nin türbesi. İmam Maturidi İslam dininde aklı ve hoşgörüyü esas alan bir alim olarak tanınıyor.
