Giriş
Önce pandemi, ardından dünya genelindeki çip krizi ve nihayet Türkiye’de yılbaşından bu yana yaşanan ekonomik türbülans; otomotiv sektöründe taşları yerinden oynattı. Sıfır araç arzındaki düşüşe, otomobil stokçuları da eklenince piyasadaki fiyat dengesi alt-üst oldu. İkinci el otomobil piyasasındaki son durumu, Otonomi ve Ankara Otomobilciler Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Salih Kılınç ile konuştum. İşte Ankara’da 38 yıldır galericilik yapan Kılınç’ın anlattıkları:
YASALAR KARABORSAYI ARTIRDI
- ‘6 bin kilometre / 6 ay’ sınırı getirildi biliyorsunuz. Ama bu da derde deva olmadı. Eskiden ikinci el araçta kilometre düşürenler olurdu, şimdi 6 binin üstüne çıkaranlar olduğunu duyuyoruz.
- Biz galericilere araçlar binici, yani araç sahibi şahıslardan gelir. Mevzuata göre bizler zaten bayilerden araç alamıyoruz. Şu anki yasalar karaborsayı daha da artırdı.
MESLEĞİNİ BIRAKAN VAR
- Size iki örnek vereyim. Mesela İstanbul’da çalışan bir mühendis, arkadaşlarından duyup birikimiyle lüks bir araç alıyor. 130 bin TL kârla satıyor. Şimdi işini bırakmış ve otomobil alıp satıyor. - Mesela bir başkası bir yılda 60 araç alıp sattığını söyledi geçen gün. Bir kişi yılda en fazla 3 araç alıp satabilir yasal olarak. Ama bu kişi aile üyelerinin, eşinin, dostunun vekaletlerini almış ve dışarıdan, kendi başına bu işi yapıyor. Yani bizim mesleği herkes yapıyor.
- Bir tebligat yok, inceleme yok. Denetim sadece bizim Otonomi’ye var. Buradaki esnafın zaten her şeyi kayıtlı. Asıl denetlenmesi gereken sokakta gezip bizim işimizi yapanlar. Şu anda sistem, insanları kayıt dışılığa itiyor. Ticaret Bakanlığı’nın çıkarmış olduğu yasa, galericileri tamamen devre dışı bırakıp binici şahıslara yetki veriyor.
YÜZDE 70’İ KAYIT DIŞI
- Biz galericiler olarak, Ticaret Bakanlığımızdan yetki belgelerimizi yürürlüğe koymasını istiyoruz. Yönetmelik uygulansa aradaki al-satçılar devreden çıkar ama 4 yıldır öteleniyor bu konu.
- Bakın, 2021 yılında Türkiye’de 8 buçuk milyon ikinci el araç el değiştirdi. Bunun yaklaşık bir buçuk milyonunu bizim vergiye tabi olan esnafımız gerçekleştirdi. Bir milyonu da ticari amaç gütmeyen kişiden kişiye geçti. Geri kalan 6 milyon araç bu işi merdiven altı yapanlar tarafından satıldı. Kayıt dışı satış yani. Noterdeki harç parası dışında devlete bir kuruş vergi vermedi bu 6 milyon aracı satanlar. 2022’de de rakamlar değişse de kayıtlı-kayıt dışı oranı hemen hemen aynı. Yani bu ülkede ikinci el araç piyasasındaki satışların yüzde 70’i kayıt dışı, vergi dışı.
NASIL ÇÖZÜLÜR?
- Satışlar noter üzerinden yapılıyor ve hem vergi dairesinin hem Emniyet’in sisteminde kimin, kime, kaç araç sattığının kaydı var. Gelir İdaresi’ne anlık düşüyor bilgi. Kayıt var ama kontrol yok.
- Kayıt dışı al-sat yapanlara inceleme başlatılsa, işlem yapılsa; bunlar haber olup her yerde duyulsa, inanın bir ay içinde hem fiyatlar yerine oturur hem de devletin vergi kaybı kapanır.
