Giriş
Herkes sadece ekonomideki durumu konuşuyor. Bakkala, markete her gittiğimizde etiketleri değişmiş buluyoruz. Bakkallar mahcup. Müşteri gergin. Sıkıntı büyük. Market alışverişleri uzun sürüyor artık. Raftaki ürünün fiyatını, internetten kontrol ediyor çünkü herkes. Nerede ucuzsa, oradan alıyor insanlar alacaklarını. Haklılar.
Dışarıda iki kahve, bir çay içiyorsunuz, gelen hesap iki hafta önce ödediğinizden fazla. Bir restoranda yemek yiyorsunuz, geçen ayın neredeyse iki katı para ödüyorsunuz. Garson adeta utanarak getiriyor hesabı.
Genç, yaşlı herkes sadece para konuşuyor. Dolar, Euro, altın, kripto para… Herkes sadece paradan para kazanma peşinde. Ya da en azından kaybetmeme… Sıkıntı büyük.
İnsanlar bir yandan, hükümetin “6 – 8 ay sonra rahatlamayı hissedeceğiz” vaadine inanmak istiyor ama diğer yandan her gün daha da yoğun hissedilen hayat pahalılığıyla nasıl baş edeceğini bilemiyor.
Ekonomistler ekranlarda yaşananları yorumluyor. Uzmanlar Türkiye’nin yeni ekonomik modelini değerlendiriyor. Umutlu/olumlu konuşanların sayısı, umutsuz/olumsuz konuşanlara oranla az.
Örneğin toptan gıda satıcıları… Gidip yerinde gözlemledim. Toptancılar mal alırken ayrı sıkıntı yaşıyor, satarken ayrı. Ürün var ama fiyatlar artık günlük değişiyor.
Mesela döviz büroları… Onu da gidip yerinde gördüm. Trafik yoğun döviz bürolarında. Gelen herkes “Daha da artacak mı?” diye soruyor önce. Döviz bürolarının bu soruya yanıtı “Bilmiyoruz” oluyor. “Önümüzü göremiyoruz” diyorlar. Döviz bozduranlar da var ama onlar azınlıkta. Gelenlerin çoğu hâlâ Türk Lirası’nı Dolar’a, Euro’ya, altına çeviriyor. Hâlâ, bu seviyelerden bile…
Mesela ikinci el otomobil piyasası... Galericilerle de konuştum. Kayıt dışı alım – satım yapanlardan dertliler en çok. “Bizim ayakta al – satçı dediğimiz kişiler var. Bizim camiadaki manipülasyonu bunlar yapıyor” diyorlar. Bir de piyasayı belirleyen bir büyük yabancı firmadan dertliler. Müşterinin istediğinin bile üstünde para verip araç topluyormuş o dev firma.
Dönelim gıda alışverişine… Temizlik malzemeleri, sıvı yağ ve bakliyat başta olmak üzere herkes ihtiyacından fazlasını alıyor bu aralar. Kolay bozulmayan ürünlerde fiyatların daha da artacağı beklentisi talebi artırıyor. Herkes kendi ölçeğinde stokçuya dönüşüyor bir anlamda. Yakın vadede yılbaşı alışverişi var önümüzde. Orta vadedeyse Ramazan ayı. Ve bu ortamda şimdi asgari ücret bekleniyor.
Sonuç şu:
Hepimiz aynı gemideyiz. Bu fırtınanın bir an önce dinmesini istiyoruz hepimiz. Ve hepimiz iyimser olmak istiyoruz. İstiyoruz ama iyimser olmak için bugünkünden daha fazlasına ihtiyacımız var.
