Giriş
Bir dönem, barış ve demokrasi arayışları dönemiymiş. İçinde yaşarken fark etmiyorduk. Şimdi bölgesel savaşlar ve çatışmalar dönemi. Otoriterleşme dönemi. AK Parti iktidarı reformlar zamanında, Ermenistan’la da ilişkiler konusunda olumlu anlamda beklenmeyen çıkışlar yapmıştı.
Ermeni yurttaşların 1915 Tehciri’nde yaşadıkları acılar paylaşılmıştı. İki ülkenin milli futbol takımlarının karşılaşmasına, Türkiye Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı, yanına gazetecileri alarak Erivan’a gitmişti.
Ermeni aydınların İstanbul’dan sürgüne gönderildiği 24 Nisan’daki anmalar, dünyanın sempatisini toplamıştı. Aradan 10 yıl kadar zaman geçti. Farklı bir konjonktürdeyiz. Dünyanın dört bir yanında çatışma bölgeleri yaygınlaşıyor. Türkiye (Libya, Suriye, Irak, Doğu Akdeniz ve Ege Denizi’ni içeren bir düzlemde) yaşanan gerilimin bir parçası olarak siyaset yapıyor.
Neden şimdi?
Azerbaycan-Ermenistan arasındaki gerilim, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının hemen ardından 30 yıl önce başladı. Bu dönemde Dağlık Karabağ’ın Ermenistan’ın nüfuz alanı içine girmesi, Azerbaycan tarafından hiçbir zaman kabul edilmedi. Bunun şimdi gündeme gelmiş olmasının arkasındaki sebebi anlamaya çalışırsak:
Yorumlar değişik de olsa, Azerbaycan’ın son dönemde petrol ve doğal gazdan elde ettiği paraları askeri alana yatırdığı, herkesin ortak kanaati. İsrail’le çok çeşitli nitelikte silah ve mühimmat anlaşmaları yapan Aliyev’in, Türkiye’den insansız hava araçları aldığı biliniyor. Bununla birlikte, Rusya hâlâ Azerilerin bir numaralı silah tedarikçisi. Ermenistan’ın başlatması üzerine askeri bakımdan güçlenen, siyasi ortamı da uygun bulduğu görülen Aliyev, harekete geçti. Tabii günümüzde herhangi bir savaş ya da gerilim, yalnızca taraf olan ülkelerin meselesi olarak kalmıyor.
Süper devletler, komşu ülkeler, hatta tüm dünya, denklemin parçası. Denklemdeki en kritik ülke, her iki ülke üzerinde de siyasi, askeri ağırlığı olan Rusya. Rusya başlangıçta sessiz kalarak gelişmeleri izlemeyi tercih etti. Sonra iki ülkenin başkanlarını Moskova’ya çağırdı.
Rusya, bir tarafın galibiyetiyle sonuçlanacak bir ortama izin vermeyeceğini gösteriyor. İran’ın ne yapacağı da önemli. İran, kuzeyde Azerbaycan’la yaşadığı sınır sorunları nedeniyle Ermenistan’a yakın bir tutum içinde. Batılı ülkelerin önemli bir çoğunluğu (ABD başta olmak üzere) ateşkes çağrısı yaparken, Ermenistan’ı kolluyorlar.
Azerbaycan’ın ise bu kez askeri alanda hamleler yaparak, geçmişte kaybettiği bazı yerleşim bölgelerini geri aldığı görülüyor. Ancak, Azerbaycan’ın son dönemde sık sık tekrarladığı “Karabağ geri alınmadan silahlar susmayacak” sloganı, pek gerçekçi görünmüyor. Şunu öngörmek mümkün: Yakında masa kurulur. Sorunlar daha sonra açılmak kaydıyla sandıklara doldurulur.
