Giriş
Panik atak yaşayanlar o sırada ölümcül bir durumla karşı karşıya olduklarını düşünerek genellikle soluğu hastanelerin acil servisinde alıyor. Dr. Hakan Türkçapar, tekrarlayan acil servis ziyaretleri olanları uyarıyor: “Yapılan muayenelerde bedensel bir rahatsızlığınız bulunmadıysa mutlaka psikiyatriste başvurun.”
Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Türkçapar anlatıyor.
KAÇ TÜR PANİK ATAK VAR?
Panik ataklar genelde 3 türlüdür:
1) Belli bir ortam veya durumda ortaya çıkan ataklar: Pek çok ruhsal rahatsızlıkta görebileceğimiz türde ataklardır. Örneğin köpek fobisi olan bir kişi bir köpekle karşılaştığı anda panik atak geçirebilir. Sosyal kaygıları olan bir kişi topluma karşı konuşma anında panik atak geçirebilir. Bu tür durumlarda biz ayrıca panik bozukluk tanısı koymayız. Asıl rahatsızlık neyse onun tanısı konulur.
2) Panik bozukluğa özgü olan, kendiliğinden ortaya çıkan panik ataklar: Panik bozuklukta genellikle atağı tetikleyecek gözle görülür, fark edilir herhangi bir durum olmadan durduk yerde, aniden ortaya çıkan ataklar vardır. Bu ataklar genelde birkaç öncü bedensel belirti veya duyumla başlar: Çarpıntı, titreme, nefes darlığı, baş dönmesi, sersemlik, gerçek dışılık hissi gibi. Ardından ilk belirtiye yeni belirtiler eklenir, en nihayetinde de sonunun geldiği hissi, ölüm korkusu, “Deliriyorum”, “Kontrolümü kaybediyorum” gibi felaketleştirici düşünceler ortaya çıkar. Bu tür ataklar görünür bir sebep olmadan ortaya çıktığı için kişi bunları olumsuz ciddi birtakım durumların işareti olarak yorumlar.
3) Durumsal olma eğilimli panik ataklar: Yalnızca belli durumlarda geçirilen ataklardır. Örneğin kişi sadece arabaya bindiğinde atak geçirir. Bu tür panik ataklar genellikle agorafobiye özgüdür. Agorafobi, kişinin hemen çıkamayacağı veya yardım alamayacağı ortam veya yerlerde panik atak yaşama korkusudur. Kişi bu nedenle bu tür ortamlara, yerlere girmekten kaçınır. Agorafobi genellikle panik atakların olumsuz bir sonucu olarak ortaya çıkar. Örneğin uçak gibi hemen çıkılmayacak bir yerde panik atak geçirdiyseniz “Ya bir daha panik atak geçirirsem” endişesiyle bir daha uçağa binmekten kaçınırsınız.
PANİK ATAK GEÇIREN BIRI NE YAPMALI?
Panik atak sırasında bedensel belirtiler olduğu için ilk yapılması gereken iyi bir tıbbi muayeneden geçmektir. Kişinin belirtisi neyse ona yönelik uzmanlık dallarından hekimlerle (kardiyolog, nörolog, dahiliye uzmanı gibi) görüşmesinde yarar var. Çünkü bu tür ataklar bedensel hastalığı olanlarda da olabilir. Muayeneden geçmiş ve bedensel rahatsızlığı olmadığı saptanmış kişiler mutlaka psikiyatrik muayeneye gönderilmeli. Tıbbi inceleme sonrası bedensel bir hastalık bulunmayan ve psikiyatristler tarafından panik bozukluk tanısı almış kişilerde atak sırasında herhangi bir müdahaleye gerek yok. Sıkıntı giderici ilaçlar almak, acil servise gitmek, yanına bir arkadaşın gelmesi, ortamı terk etmek gibi müdahaleler kısa dönemde atağı yatıştırmakla birlikte rahatsızlığın devam etmesine neden olabilir. Çünkü bu tür önlemler atakların tehlikeli olduğu, müdahale edilmezse kendi kendine geçmeyeceği inancı güçlendirebilir.
PANİK BOZUKLUK HANGİ BEDENSEL HASTALIKLARLA KARIŞTIRILABİLİR?
Panik bozukluktaki bedensel belirtiler, ;pek çok tıbbi hastalıkta da görülebilecek belirtilerdir. Panik bozukluk en sık kalp ritmiyle ilgili rahatsızlıklarla karıştırılabilir. Bunun dışında adrenalin hormonunun fazla salgılandığı böbrek üstü bezleriyle ilgili rahatsızlıklarda, tiroid hastalıklarında da panik atağa benzer tablolar olabilir. Tabii şunu da unutmamak lazım: Panik bozukluğu olan bireylerde bazen bedensel hastalıklar da bulunabilir, bunlar panik bozukluk sıklığını artırabilir. Örneğin solunum sistemi ya da kalp rahatsızlığı olan bireylerde panik atak veya panik bozukluk görülme sıklığı daha fazladır. Çünkü panik bozukluğu olanlar, ortaya çıkan bazı bedensel belirtileri yanlış biçimde, ciddi bir hastalığın ön işareti gibi yorumlarlar. Diyelim ki bir kalp ritim bozukluğunuz var. Bu durumda tehlike işareti gibi algılayabileceğiniz bedensel belirtiler daha fazla demektir. Daha fazla bedensel belirti de daha sık panik atak anlamına gelebilir.
PANİK BOZUKLUK HASTALARI ACİLE SIK GİDER Mİ?
Genellikle kendilerinde acil, ölümcül bir durum olduğunu düşündükleri için evet, öncelikle acil servise giderler. Acil servise gidildiğinde yapılan muayeneler sonrası herhangi bir bedensel hastalık bulunmadığında, “Kalbinde bir sorun yok”, “Beyin kanaman yok” yanıtını aldıklarında da tatmin olmazlar. Çünkü hastaya neden bu durumu yaşadığına ilişkin geçerli bir açıklama sunulmaz. Örneğin çok şiddetli baş ağrısı nedeniyle gittiğiniz doktor, “Bir şeyiniz yok” dediğinde rahatlar mısınız? Zannetmiyorum. Çünkü yaşadığınız, gerçek bir bedensel sıkıntı varken bu yanıt sizi tatmin etmez. Dolayısıyla bu durumu neden yaşadığınıza ilişkin inandırıcı bir sebep sunulmadıkça kaygınız sürer ve doktor doktor gezmeye başlarsınız. Bu nedenle tekrarlayan acil servis ziyaretleri olan, bedensel bir rahatsızlığı bulunmayanlarda panik bozukluk mutlaka akla gelmeli, hasta psikiyatrik muayeneye yönlendirilmeli. Aksi takdirde maalesef acil servis ziyaretleri sürer, hayat kalitesi çok düşer.
PANİK ATAKLARININ SAYISI VAR MI? GÜNDE KAÇ KEZ PANİK ATAK GEÇİRİLİR?
Atakların sayısı, panik bozukluğunun ne şiddette olduğuna göre değişir. Örneğin agorafobisi olan bazı kişilerde panik atakların sayısı yıllar boyu 2-3 ile sınırlı kalabilir. Panik bozukluğu olan bazı kişiler ayda 1-2 atak geçirirken bazıları haftada birkaç kez, bazıları da her gün atak geçirir. Ancak sürekli, gün boyu atak geçirmek diye bir şey söz konusu değil.
