Giriş
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Op. Dr. Halil Dilek anlatıyor...
DİZ KİREÇLENMESİNDE AMELİYAT NE ZAMAN GEREKLİ?
Hasta ilaç tedavisinden yararlanmıyor, tahammül edemeyeceği sınırda ağrı hissediyor ve eklem hareket kaybı yaşıyorsa cerrahi müdahaleyi düşünüyoruz.
AMELİYAT KARARI NASIL ALINIYOR?
Öncelikle fizik muayene ve radyolojik tetkiklerle hastada osteoartrit’in (kireçlenme) teşhis edilmiş olması gerekli. Burada ağrı şikayeti çok önemli. Ağrının değerlendirilmesi ameliyata götüren en önemli sebep. Hastanın radyolojik filmleri önemli ama ameliyat kararının alınmasında çok da belirleyici değil. Radyolojik olarak ileri derecede kireçlenmesi olan hasta ‘katlanamayacağım ağrım yok’ derse ameliyat yerine takibe devam edebiliyoruz. Şikayeti olmayan hastayı ameliyat etmek doğru değil. Dolayısıyla bizim için en önemli kriter klinik muayene ve hastanın genel durumu.
PROTEZ DIŞINDA TEDAVİ SEÇENEĞI VAR MI?
Diz kireçlenmelerinde ‘artroskopi’ gibi daha küçük müdahaleler yapabiliyoruz. Bu yöntemde kalem kalınlığında, boru şeklinde bir aletle eklemin içine giriliyor. Açılan kıkırdaklar temizleniyor, menüsküs yırtıkları alınıyor. Hastanın konforu için harika bir ameliyat. Ama kireçlenme olan bir dizde bu yöntemi kullanmanın yararı yalnızca yüzde 30 civarında. Bir başka olumsuz tarafı, artroskopiden 6 ay sonra hastanın kıkırdak sorunu hızla ilerleyip kötüye gidebilir. Dolayısıyla gerekmediği sürece bu yöntemi pek tercih etmiyoruz. Ama hastanın genel durumu büyük ameliyatı kaldıramayacak durumdaysa, diğer tedavileri kullanamıyorsa ya da gençse bu tedaviyi seçebiliyoruz. Bir de osteotomi dediğimiz açı düzeltici ameliyatlar var. Özellikle diz çevresinde çok ileri safhada olmayan kireçlenme için başarılı sonuçlar veriyor. Bu ameliyatlarda kemiği kesip yeniden yön vererek yük dağılımını değiştirip ağrıyı ortadan kaldırıyoruz.
PROTEZ AMELİYATI NE ZAMAN GEREKLİ?
Kireçlenme çok ilerlemişse ve hastanın yaşam kalitesi olumsuz etkileniyorsa eklemi oluşturan kemikleri çıkarıp yerine yapay eklem (protez) koymak gerekiyor.
PROTEZ İÇİN YAŞ SINIRI VAR MI?
Travmalar (dize darbeler) ya da romatoid artrit, gut artriti gibi sebeplerle genç hastalarda protez ihtiyacı olabiliyor. Ama ilerleyen yaşa bağlı kireçlenmede ameliyat genellikle 55 yaşından sonra yapılıyor.
PROTEZLERİN ÖMRÜ NE KADAR?
20-25 yıl. Ama bu, 20 yıl sonra hastanın yeni bir ameliyat olması gerektiği anlamına gelmiyor.
AMELIYAT NE KADAR SÜRÜYOR?
1,5- 2 saat. Aynı anda çift taraflı diz ameliyatı yapabiliyoruz ancak burada önemli olan hastanın iyi seçilmesi. Kişisel tercihimiz, hasta konforu ve oluşabilecek sorunları azaltmak için ameliyatın tek tek yapılması. Hastanede kalış süreci yaklaşık 2-5 gün. Hastayı birinci gün ayağa kaldırıyoruz. İkinci gün mutlaka hastayı tahammül edebildiği kadar yürütüyoruz. Hastaneden çıkış kriterimiz hastanın kendi başına merdivenleri kullanabilmesi, tuvalete girip çıkabilmesi. Hastaya ameliyattan sonra yürüteç veya kanadiyen değnek veriliyor. Hastanın tolere etmesine göre kanadiyen değnekleri değişik sürelerde bireysel şartlarda kullanılıyor. Bu 6 haftaya kadar çıkabileceği gibi daha uzun da olabiliyor.
AMELİYATTAN SONRA FİZİK TEDAVİ ŞART MI?
Her hastanın her gün fizik tedaviye gidip gelmesi gerekmiyor. Ama hastaya ya kendisinin yapacağı ya da fizyoterapist eşliğinde uygulayacağı bir egzersiz programı öneriyoruz. Bu egzersizlerin 6 -8 hafta düzenli yapılması gerekiyor. Egzersizler genellikle kişiden kişiye göre değişiyor.
RİSKLERI VAR MI?
Doktor, hastasına iki önemli riskten söz eder. Birincisi, kan pıhtı oluşmasına bağlı sorunlar. İkincisi ise enfeksiyon yani mikrop kapmaya bağlı riskler. Ameliyat sırasında veya sonrasında toplardamarlara olan baskı, bacaklarda kan göllenmeleri ve akım yavaşlamalarına yol açarak kan pıhtısına neden olabilir. Bu pıhtı kopup akciğerleri tıkayabilir (pulmoner emboli). Mevcut koruyucu yöntemlerle pıhtıya bağlı sorunlar risksiz hastalar için oldukça azaldı. Ayrıca kanın pıhtılaşmaması için kan sulandırıcılar, kompresyon çorap ve aygıtları ya da filtreler kullanmak gibi ciddi önlemler alıyoruz. Enfeksiyon konusuna gelince... Bu risk de eskiye göre çok düşük seviyelerde. .
PROTEZ YERİNDEN ÇIKABİLİR Mİ?
Diz protezinin yerinden çıkma riski yok diyebiliriz.
PROTEZİN KIRILMA RİSKİ VAR MI?
Travma sonrası kırılma riski protezli eklem içinde mevcut. Genelde protezin oturduğu kemik yapıda kırılma görebiliriz. Ama protezin kendisinin aşınma sonucu kırılma ihtimali çok düşük. Genç ve zayıf hastalarda aşınmaya daha dayanıklı olan seramik protezleri kullanıyoruz. Ancak seramik protezler diğer metal protezlere göre travmaya daha az dayanıklı.
PROTEZ YAPILAN KİŞİNİN DOĞUM YAPMASI SAKINCALI MI?
Hayır değil. Ama doğum yapmak isteyen kişilerde özellikle metal-metal protezleri tercih etmiyoruz. Düşük miktarda kana karışabilecek metal iyonları bebek için tehlike arz ediyor.
HASTALAR SPOR YAPABİLİR Mİ?
Protezin cinsine, eklemin yıpranma durumuna göre bu değişiyor. Hasta bu konuda tamamen doktorun direktifleri doğrultusunda hareket etmeli. Öncelikle konfor sporları dediğimiz yürüme, bisiklet ve yüzme protezli hastalar için daha uygun. Tabii ki yarım diz protezi sonrasında genç hastalar yarışmacı sporlara devam edebilir. Ancak yine de bu hastaya ve yapılan ameliyata göre değişir. Bu konuda genelleme yapmak doğru değil.
