Akşamları bacaklarınız rahat vermiyor mu?

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Uyku Bozuklukları Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Derya Karadeniz anlatıyor

Huzursuz bacak sendromu nedir?

Uykuyla ilişkili bir hareket bozukluğudur. İstirahat sırasında ayak ve bacaklarda hoş olmayan bir his ortaya çıkar. Hasta bu nedenle hareket etme ihtiyacı hisseder.

Belirtileri nelerdir?

Belirtiler, hastalığın başlangıcında akşam olduktan sonra, özellikle uykunun bastırdığı saatlerde ortaya çıkıyor. Hastalık ilerlediğinde de günün diğer saatlerine yayılıyor. Özellikle bacaklarda, sıklıkla dizden aşağı ve baldırlarda, bazen ayak tabanında ya da üstünde, bazen de diz üstünde ve arkasında acayip bir his oluyor.

Nasıl bir his bu?

Hastalar bu hissi tanımlamakta çok zorlanıyor. Ağrıya benzetebiliyorlar ama aslında ağrı değil. Bacaklarının içinde bir şey dolanıyor hissi, bacaklarda çekilme, huzursuzluk hissi gibi tanımlanıyor. Bu histen kurtulmak için bacaklarını hareket ettirme ihtiyacı duyuyorlar. Ayağa kalkıp yürüyorlar. Bazen sıcak, bazen soğuk suya tutuyorlar ki rahatlasınlar. Hastalığın en tipik özelliği, acayip hissin akşam saatlerinde ya oturur ya da yatar pozisyonda ortaya çıkmasıdır. Acayip his hareketle ya da masajla kısmen ya da tamamen ortadan kalkıyor.

HASTALAR ACAYİP HİSSİ NASIL TANIMLIYOR?

Genellikle şu cümlelerden biriyle karşılaşıyoruz: Bacaklarım titriyor gibi. Bacaklarım çekiliyor. Diş ağrısına benziyor. Sanki bacaklarımda solucanlar hareket ediyor. Bacaklarımı hıçkırık tutuyor. Bacaklarımdan elektrik akımı geçiyor. Bacaklarım zonkluyor. Kemiklerim kaşınıyor. Bacaklarım delirmiş gibi. Şok benzeri bir his yaşıyorum. İğne batıyor gibi. İliklerim çekiliyor. Ayaklarım yanıyor. Bacaklarım atıyor gibi oluyor. Bacaklarıma sinir krizi giriyor.

Ne tür sorunlara yol açıyor?

Hasta, yatağa gidiyor, istirahat pozisyonuna geçiyor fakat bacaklarında o acayip his ortaya çıktığı için kalkmak, dolaşmak ihtiyacı hissediyor. Dolaşınca rahatlıyor ama yatağına yatınca tekrar ortaya çıkıyor. Dolayısıyla bir kere uykuya dalmaya engel oluyor. Bazen bu his uykudan da uyandırıyor. Gene kalkıp dolaşıyor. Sonra da ‘Ben bir türlü uyuyamıyorum’ diye doktor doktor dolaşıyor. Bu nedenle uykuya dalmakta ya da sürdürmede zorlukla gelen hastada muhakkak huzursuz bacağı sorgulamamız gerekiyor. Çünkü huzursuz bacağın tedavisi, başka uykusuzluk hastalıklarından çok ama çok farklı.

Şikayetler bütün gece devam ediyor mu?

Huzursuz bacak sendromu uykuya dalmayı, hastaların yarısında da sürdürmeyi de güçleştiren bir hastalık. Çünkü daldıktan bir süre sonra da bacakları onları uyandırıyor. Sabaha karşı saat 04.00-05.00’dan sonra da şikayetler diniyor. Çünkü huzursuz bacak, uykunun ritmiyle alakalı bir hastalık. Beyin, uyanıklığa yaklaştığı zaman bu hastalık da geri çekiliyor.

Sık görülüyor mu?

Oldukça sık, Batı toplumlarında yüzde 8-10, Türkiye’de yüzde 5 rastlanıyor. Bu hastalık kadınları daha fazla etkiliyor.

Vücudun başka bölgelerini de etkiler mi?

Evet, zamanla bacaklarla sınırlı kalmayabiliyor. Vücudun başka bölgelerine yayılım gösterebiliyor ama asla boynun üstüne çıkmıyor. Yani baş bölgesi tutulmuyor. Genellikle kolları, genital bölgeyi, karın içinde bağırsak bölgesini veya mesaneyi (idrar torbası) tutuyor. Örneğin hasta bazen ‘Gece yattığımda sanki mesanemde bir acayip bir his oluyor, idrar yapmak istiyorum ama yapamıyorum’ diyebiliyor. Kimlerde vücudun diğer bölgelerine yayılabilir? Yayılım, hastalığın şiddetiyle ilgili. Ama huzursuz bacak mutlaka önce bacaklarda başlıyor. Kollarda başlıyorsa o başka bir hastalıktır. Önce bacak tutulumu oluyor, hastalığın ilerlemesiyle kolları ya da vücudun diğer bölgelerini etkiliyor. Farklı tipleri var mı? Ailesel ve sonradan başlayan olmak üzere 2 farklı tipten söz edebiliriz. Ailesel formda hastanın yakınlarında da bu hastalık oluyor ve genetik olarak kişiye geçiyor. Sonradan başlayan huzursuz bacak sendromunda ise hastalığa demir eksikliği, böbrek yetmezliği, gebelik gibi bir başka etken yol açıyor. Diyelim ki demir eksikliğini düzelttik, bu durumda huzursuz bacak sendromu ortadan kalkabiliyor ama hastaların küçük bir kısmında ise devam ediyor. Gebelikte de huzursuz bacak sendromu sık görülüyor. Gebelik bitince genellikle kendiliğinden ortadan kalkıyor fakat yüzde 30 kadında doğum sonrasında da devam ediyor. Böbrek yetmezliği hastaları diyalizden fayda görüyor, bir süre belirtiler geriliyor ama daha sonra tekrar başlayabiliyor.