Giriş
Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Haluk Özkarakaş anlatıyor...
Uyku apnesi ile hangi uzmanlık dalları ilgileniyor?
Göğüs hastalıkları, nöroloji ve kulak burun boğaz hastalıkları ilgileniyor. KBB uzmanı olarak biz işin cerrahi tarafındayız. Polisomnografi testi gibi tanı koydurucu testleri genellikle göğüs hastalıkları ve nöroloji birimleri raporluyor. Bu hastaların önemli bir kısmında kilo problemi de olduğu için dolaylı da olsa endokrinoloji, beslenme ve diyet bölümlerinden de sıklıkla görüş alıyoruz.
Apne tanısında kullanılan yöntemler neler?
Detaylı KBB muayenesi, özelde de dikkatli bir üst solunum muayenesi gerekli oluyor. Dişlerden başlayıp bademciklere kadar olan ağız içi bölgesi değerlendiriliyor. Fiperoptik dediğimiz yumuşak, kablo gibi optik cihazlarla burun girişinden, ses tellerine kadar olan solunum yolu değerlendiriliyor. Bu inceleme sırasında çeşitli manevralarla ve muayene koltuğunu yatırarak solunum yolundaki daralan alanlar belirleniyor. Alt çene ölçütleri, alt çene-dil uyumu, yumuşak damağın dil köküne olan mesafesi, bademciklerin orta hatta birbirine yakınlığı... Bütün bunlar önemli değerlendirme kriterlerimiz. Bazen kafa kemiklerini değerlendirmek için klasik röntgenler de gerekli olabiliyor. Fiberoptik solunum yolu incelemesi bazen hasta uyurken yapılıyor. Uyku mekaniğini anlamaya katkısı olan bu incelemeye ise uyku endoskopisi deniyor.
Polisomnografi nedir?
Uyku testi demek... Uyku apnesine doğru tanıyı koymak için detaylı KBB muayenesi ile polisomnografi mutlaka birleştirilmeli. Hasta uyku merkezine yatırılıyor, doğal uykusuna olabildiğince az müdahale ediliyor. Uyku sırasında beyin dalgaları, kas aktivitesi (EMG), göğüs kafesi ve karın cidarındaki hareketler, burun-ağız hava akımı, kan oksijen ve karbondioksit miktarı, kalp aktivitesi (EKG) kaydediliyor.
Apneye yönelik ne tür cerrahiler yapılıyor?
Solunum yolunu açmak üzere bazı ameliyatlar yapılıyor. Örneğin hava yolunu genişletmek için çok büyük bademcikler radyofrekans yöntemiyle küçültülüyor veya alınıyor. Yine yumuşak damağın yükseltilmesi veya gerdirilmesi işlemleri de yapılıyor. Dil köküne yönelik bazı işlemler de var. Örneğin dil kökü bademciği veya dil kökü dokusu olabildiğince küçültülüyor. Alt ve üst çenenin ilerletildiği yaklaşımlar da mevcut.
Burnu tıkalı olanlara burun açıcı ameliyat yapılması horlamayı veya uyku apnesini giderir mi?
Basit horlamaya kısmen katkısı olabilir. Burun solunumuna geçilip ağız kapanınca horlama azalabilir. Ancak tamamen geçirilemez. Hele de apneye ya da hipopneye katkısı olamaz. Ancak tıkalı burnun gereken yaklaşımla açılması hasta konforunu doğal olarak artırır.
Horlama ameliyatı ne kadar sürüyor?
Yapılacak işleme göre çok değişken. Yarım saat süren de var, birkaç saat de... Basit horlama hastaları hastaneden aynı gün çıkabilirler. Genellikle onlarda bir sorun beklenmez. Fakat solunum sıkıntısı indeksi 40 üzerinde olanlar, ek sistemik sorunları bulunanlar mutlaka ilk geceyi yoğun bakımda geçirmeli.
Ağzı açık uyuyor ve terliyor mu?
Birçok anne baba uyku problemi olan çocuklarını doktora getirirken yanlarında bir de uykuda çocuklarının durumu gösteren bir video veya ses kaydını getiriyor. Burada bizim için önemli olan birkaç kriter var. Öncelikle ‘Çocuk ağzı açık uyuyor veya horluyor mu?’, ‘Yatak içinde sık dönüp yer değiştiriyor mu?’, ‘Ensede, yakasında terleme oluyor mu?’ Eğer bu 3 sorunun yanıtı ‘Evet’ ise çocukta uyku apnesi olabilir. Bu durumda ameliyat kararı alınabiliyor. Ameliyatta ise çoğunlukla bademcik ve geniz etine yönelik müdahaleler yapılıyor.
5 KAVRAMI ÖĞRENİN
HORLAMA: Üst solunum yolunda kısmi daralmaya bağlı olarak gelişen gürültülü uykudur. Üst solunum yolunun yumuşak damak, dil kökü, yutak, bademcikler gibi alanları daralmışsa ortaya çıkar. Nefes alma sırasında daralan solunum yolundan geçen hava, adeta bayrağın rüzgarda dalgalanırken yaptığı gibi pat-pat şeklinde sese sebep olur.
APNE: Uykuda burun veya ağızdan alınan solunumun 10 saniyeyi geçecek süre durmasıdır.
HİPOPNE: Uyku sırasında burun ve ağızdan alınan hava akımında yüzde 30-50 oranında azalma olması ve bu sürenin 10 saniyeden uzun sürmesidir.
APNE İNDEKSİ: Uykuda bir saat boyunca kaydedilen apnelerin sayısıdır.
SOLUNUMSAL SIKINTI İNDEKSİ: Bir saat içindeki apne ve hipopnelerin toplamından oluşur.
