Giriş
Istanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Derya Uludüz anlatıyor...
COVID-19 geçirenlerde yorgunluk sık görülüyor mu?
Evet, oldukça sık. Öyle ki elinizi kolunuzu kaldıracak, işinizi yapacak haliniz olmuyor. Çalışmalara göre, koronavirüs geçirenlerin yüzde 35’i eski enerjik ve sağlıklı günlerine geri dönmekte zorlanıyor. Hatta enfeksiyon öncesinde hiçbir hastalığı olmayan 18-34 yaşlarındaki COVID geçiren 5 kişiden birinde yorgunluk yakınması var. Koronavirüsün yol açtığı yorgunluk tablosuna tıp dilinde ‘myaljik ensefalomyelit’ diyoruz. İrlanda’da yapılan yeni bir araştırmaya göre, virüs sonrası yorgunluk yaşayanların yaş ortalaması 49,5.
Koronavirüs neden yorgunluk tablosuna yol açıyor?
Bu konuda birçok farklı görüş var. Yaygın kanıya göre, vücudumuz virüsü alt etmek için çalışırken savaş hücrelerimiz (sitokinler) aşırı harekete geçiyor, kan-beyin bariyerini geçerek beyindeki hipotolamus’a (vücut ısımızı, hormon salınımını ve iştahımızı düzenlemekle sorumlu bölgeye) ulaşıyor. Bu da yorgunlukla sonuçlanıyor.
Bu yorgunluğun tipik özellikleri var mı?
Virüs sonrası yorgunluğun önemli göstergelerini şöyle sıralayabiliriz:
Gün içinde aşırı yorgunluk ve devamlı esneme.
Kas ağrılarının yanı sıra ara ara baş ve boğazda da ağrı olması.
Konsantrasyonunuzda düşüş veya insanlarla iletişim kurarken eskiye göre zorlanma.
Hastalık öncesi döneme göre yataktan kalkmakta zorlanma.
Yapılması gereken işleri karıştırma ya da unutma.
Eskiden çok rahat yapılan bir işi yaparken artık dinlenme ihtiyacı hissetme.
Unutkanlık.
Sık aralıklarla uyku bastırması.
Nasıl teşhis edilebilir?
COVID-19 sonrası yorgunluğun belli bir teşhis yolu olmadığı için hastalar doktora gitmeden önce bir süre kendilerini gözlemleyerek not alabilir. Mesela telefonunun not defterine gün gün, saat saat bu belirtileri kaydedebilir. Bu da teşhisi, dolayısıyla da tedaviyi kolaylaştırır.
ENERJİ TOPLAMAK İÇİN 7 ÖNERİ
1- YARARLI BAKTERİLERİ ARTIRIN
Mevsim sebze ve meyveleri, kuru baklagiller ve tam buğday unu tüketmek bağırsaklarımızdaki faydalı bakterileri artırır.
COVID-19 ile bağırsak sağlığı arasında ilişki olduğu, enfeksiyonu hafif atlatanların bağırsak florasının daha iyi olduğuna ilişkin görüşler var.
2- RENKLİ BESLENİN
Bu dönemde renkli beslenmeye özen gösterin. Her öğün tabağınızda ne kadar farklı renkte yiyecek varsa o kadar çok farklı vitamin, mineral alıyorsunuz demektir.
3- KAN ŞEKERİ DALGALANMASIN
Kan şekerinin birden çıkıp birden düşmesi enerjinizin de hızlı düşmesine ve uykulu hale neden olur. Bu yüzden basit şeker içeren, tatlı, beyaz ekmek, pasta, pilav gibi yiyecekleri tüketmeyin. Glisemik indeksi daha düşük olan tam buğday unu, bulgur pilavı, baklagiller gibi yiyecekler tüketin. Bu tür karbonhidratlar kan şekerini yavaş yavaş yükselteceği için enerjiyi daha uzun vadeli kullanabileceksiniz.
4- TAKVİYELER KULLANABİLİRSİNİZ
Propolis arı sütü, koenzim Q10 enerjiyi yükseltmek amaçlı kullanılabilir. B12 vitamini besinlerdeki enerjinin hücre içine taşınmasını sağlayan bir etkiye sahip. Et başta olmak üzere balık, ekmek ve birçok besinde bulunan B12 vitamini eksikse enerji azlığı çekilebilir. Eksikse takviye edin.
5- KAFEIN MIKTARINA DIKKAT!
Kafein içeren içecekleri makul ölçülerde tüketin. Çoğumuz enerji kazanmak, daha uyanık olmak için kafeine sarılıyoruz. Ama 300 mg üzerindeki kafein ters etki ederek beyne zarar verir, sinir sistemini gereksiz yorar, uykuya dalmayı güçleştirir.
1 fincan Türk kahvesi 60 mg, 1 kupa filtre kahve 150-200, 1 fincan espresso 100 mg, 1 bardak çay 50 mg, 1 kutu kolalı içecek 45-50, 1 şişe enerji içeceği 150-250 mg kafein içerir.
6- BOL SU İÇİN
Vücudunuzdaki toksinlerden kurtulmak, organlarınızın düzgün çalışmasını sağlamak ve enerjik hissetmek için günde 2,5-3 litre su için.
7- DAHA FAZLA TÜKETİN
Elma, kayısı, kivi, muz, maydanoz, lahana, kereviz, bezelye, havuç, patates, turp, mantar, soğan, kırmızı pancar, sarımsak.
