Panik atak sırasında özel bir şey yapmayın

Panik atak çabuk geçsin diye ilaç almak, bir yakından yardım istemek, hastaneye gitmek gibi önlemler panik bozukluk rahatsızlığının sürmesine yol açıyor. Yapılması gereken, atak geldiğinde ne yapılıyorsa o işe devam etmek. Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Türkçapar anlatıyor.

Atak geçirdiğini düşünen biri neler yapmalı?

Panik bozukluğu olan ve atak geçirdiğini düşünen biri o anda ne yapıyorsa onu yapmaya devam etmeli, atağı geçirmeye yönelik özel bir şey yapmaksızın işini gücünü sürdürmeli. Örneğin yürüyorsa yürümeye, kitap okuyorsa okumaya devam etmeli. Atak geçirmeye yönelik yapılan şeyler atağı geçirmek yerine bu rahatsızlığın sürmesine yol açar. Özel bir şey yapmaya gerek yok çünkü normalde panik ataklar zaten kendi kendine geçer. Yeter ki kişi o anda ne yapıyorsa onu yapmaya devam etsin, bir şey yapmıyorsa o gün o saatte neyle uğraşması uygunsa o işi yapsın.

O sırada ilaç kullanmak doğru mu?

Bu durumlarda genellikle bir ilaç verilmekle beraber aslında, ilaç kullanmaya gerek yok. Panik bozukluk tedavisinin ilk dönemlerinde veya terapi yapılmadığında hastanın sıkıntılarını hemen azaltmak adına bazen sıkıntı giderici ilaçlar reçete edilebilir. Kaygı giderici ilaçlar dediğimiz bu ilaçlar kısa süreli kullanılır, antidepresanlar ya da psikoterapilerin fayda vermesiyle kesilir. Özellikle tedavinin ilk dönemlerinde çabuk bir etki sağlamak için doktorlar tarafından önerilen sıkıntı giderici ilaçlar doğal olarak kullanılabilir ama sonrasında ataklar sırasında ek bir ilaç kullanmaya gerek yok.

Panik bozukluğu teşhisi nasıl konulur?

Genelde bu konuda uzman bir doktor tarafından yapılan muayeneye ile kişinin belirtilerinin dinlenmesi ve panik bozukluk ölçütlerinin kişide var olup olmadığının anlaşılmasıyla konur. Bu ölçütler rastgele ölçütler değildir. DSM ve ICD-10 adını verdiğimiz ruhsal bozukluklarla ilgili tanı çizelgelerinde, panik bozukluğun tanısının nasıl konulacağı, süre ve belirti sayısı açısından tanımlanmıştır. Buna göre belirti ve bulgular dinlenerek tanı konulur. Rahatsızlığın şiddeti, yaygınlığı, kaçınmaları belirlemek üzere birtakım yardımcı ek ölçekler kullanılabilir. Panik bozukluk-agorafobi ölçeği, panikle ilişkili inançlar ölçeği gibi.

Panik bozukluk tedavi edilebilir mi?

Evet hem ilaçlarla hem de psikolojik yöntemlerle başarılı biçimde tedavi edilir. Psikolojik yöntemlerde en önde gelen tedavi bilişsel davranışçı terapi ve davranışçı terapilerdir. Bu terapilerle çok etkili biçimde rahatsızlığın tedavisi mümkün. Özellikle bilişsel davranışçı terapinin etkinliği pek çok kontrollü bilimsel çalışmayla gösterildi. İyi bir şekilde uygulandığında hastaların yaklaşık yüzde 80’inde olumlu sonuçlar alınabilir. Terapi sonrasında yine hastaların yüzde 70-80’inde bu iyilik hali sürdürülebilir.

Tedavide hangi ilaçlar kullanılır?

Panik bozuklukta anti-panik etkisi olan antidepresan ilaçlar kullanılabilir. İlaç tedavisi genellikle kullanıldığı sürece etkilidir. Bir kısım hastada ilaç tedavisi kesildikten sonra belli süreler içinde panik ataklar tekrarlayabilir. O nedenle koruyucu biçimde uzun süreli antidepresanlara devam edilmesi söz konusudur. Ama genelde ilk defa panik bozukluk nedeniyle ilaç tedavisi başlanmışsa bir süre alıp ilaç kesilip yineleme olup olmadığına bakılır. Eğer yineleme oluyorsa kişinin tercihine göre ilaç tedavisi ya da psikoterapi uygulanabilir.

İlaçlar etkisini ne zaman gösterir?

Anti-panik etkili antidepresanların etkisi genelde 4-6 hafta içinde başlar. Eğer daha çabuk etki isteniyorsa bu 6 haftalık bekleme sürecinde sıkıntı giderici ve etkisi hemen başlayan anksiyolitik (kaygı giderici) ilaçlar kullanılabilir. Antidepresanların etkisi başlayınca kaygı gidericiler yavaş yavaş kesilir, yola sadece antidepresanlarla devam edilir. Antidepresan olup anti-panik olarak kullanılan ilaçlar tedavinin ilk başında yüksek doz verilirlerse bazen kişinin sıkıntısını daha da artırabilir. Bu nedenle bu ilaçları kullanmak bir uzman tavsiyesi ister, genelde başta küçük doz başlayıp giderek doz artırılır.

İlaç tedavisi ne kadar sürer?

Yaklaşık 6 ay ile 1 yıl arasında sürdürülür. Önemli olan bu dönemde kişinin kaçınmalarını bırakması ve normal yaşama tam olarak dönmesidir. Ne kadar kaçınmalarını bırakır ve normal yaşama dönerse ilaç kesildiğinde yineleme riski de o kadar azalır. Ama ilaçla ne kadar başarılı tedavi edilirse edilsin ilaç tedavisi kesildikten sonra yineleme riski bulunur.

Panik bozukluğunda kullanılan ilaçların yan etkileri var mı?

Her ilaç gibi panik bozukluğunda kullanılan ilaçların da kendine özel birtakım yan etkileri var. Ama eğer uygun şekilde kullanılırlarsa yan etkileri oldukça azdır. Panik bozukluk tedavisinde iki tür ilaç kullanılır. Birinci grupta, sıkıntı giderici olarak bilinen anksiyolitik ya da benzodiazepinler bulunur. Bu ilaçların doktor kontrolü dışında sık ve yoğun kullanılması bağımlılık yapar. İkinci grup ilaçlar ise antidepresanlardır. Uzun süre kullanılabilirler, bağımlılık riskleri yoktur. Ama bu grubun mide bağırsak sisteminde bazı yan etkileri olabilir. Fakat çok fazla antidepresan seçeneği olduğu için yan etki durumuna göre farklı ilaca geçilebilir. Bu iki grup ilaca ek olarak nadiren kalp ritmini düzenleyici beta blokör dediğimiz bir grup ilaçtan daha yararlanabiliriz. Özellikle bedensel olarak kaygı belirtilerinin çok yoğun olduğu hastalarda kullanırız. Ama bunlar da yine kişinin nabız ve tansiyon durumuna göre doktor tarafından önerilmesi gereken ilaçlardır.