Panik atak yaşamaktan aşırı mı korkuyorsunuz?

Hemen herkes ara sıra panik atak yaşayabilir. Bu son derece normal! Ancak devamlı “Ya panik atak yaşarsam” diye aşırı kaygı duyuyor, bu yüzden hayatınızı kısıtlıyorsanız dikkat, panik bozukluk rahatsızlığınız olabilir!Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Türkçapar anlatıyor.

PANİK ATAK NEDİR?

Aniden başlayan, hızla şiddetlenen, bir başlangıcı ve sonu olan yoğun korku ve sıkıntı nöbetidir. Panik atak belirtileri genellikle 10 dakika gibi bir süre içinde yoğunlaşarak doruk noktasına ulaşır, ardından genellikle yavaş yavaş azalır.

PANİK ATAK SIRASINDA NELER OLUR?

• Çarpıntı, kalp atımlarını hissetme ya da kalp atım hızında artış olması
• Terleme, titreme ya da sarsılma
• Nefes darlığı ya da boğuluyor gibi olma gibi hissi, soluğun kesilmesi
• Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkıntı hissi
• Bulantı ya da karın ağrısı
• Baş dönmesi, sersemlik hissi, düşecek, bayılacakmış gibi olma
• Gerçek dışılık, sanki ortam gerçek değilmiş gibi bir hissin gelmesi veya kişinin kendisini sanki yabancı biriymiş gibi hissetmesi, benliğinden ayrılmış gibi hissetme
• Kontrolünü kaybetme ya da çıldırma korkusu, ölüm korkusu
• Vücutta uyuşma ya da karıncalanma hissi
• Üşüme, ürperme ya da ateş basması ve ağız kuruması gibi belirtiler olur.

Eğer bu saydığımız belirtilerden en az 4 tanesi, yaklaşık 10 dakikalık zaman diliminde bir nöbet halinde birlikte ortaya çıkarsa buna biz panik atak diyoruz.

PANİK ATAK İLE PANİK BOZUKLUK AYNI ŞEY Mİ?

Hayır. Panik atak tek başına ruhsal bir rahatsızlık, bozukluk veya tanı değildir. Duygusal, bedensel ve zihinsel birtakım belirtilerin bir küme halinde, yoğun bir şekilde ortaya çıktığı bir korku veya sıkıntı nöbetidir. Panik bozukluk ise bir ruhsal rahatsızlık tipidir. Eğer panik ataklar geçiriyorsanız ve panik atak geçirmediğiniz ara dönemlerde “Ya atak geçirirsem”, “Ya ataklar sırasında kontrolümü yitirirsem, çıldırırsam, delirirsem”, “Ya kalp krizi geçirirsem” gibi endişeler duyuyorsanız veya ataklar yüzünden belli faaliyetlerden, yerlerden kaçınmalarınız başlamışsa, örneğin seyahat etmekten, evde yalnız kalmaktan kaçınmalarınız varsa o zaman artık bu durum panik bozukluk dediğimiz ruhsal bozukluk halini almış demektir. Yani panik atak geçirmiş olmak, tek başına kişinin ruhsal bir rahatsızlık tanısı alması için yeterli değildir. Panik atak pek çok ruhsal rahatsızlıkta veya doğal hayatın içindeki durumlarda hemen herkesin bazen nadir bazen de ara sıra yaşayabileceği olaylardır. Her insanda görülebilir. Panik bozukluk ise içinde panik atakların yer aldığı bir ruhsal rahatsızlıktır. Kısaca panik bozukluğa panik atak fobisi de diyebiliriz. Çünkü her an panik atak geçirmekten endişe ve aşırı korku duyarsınız, bu yüzden de hayatınızı kısıtlarsınız.

PANİK ATAK SIRASINDA KİŞİ NELER HİSSEDER, O SIRADA AKLINDAN NE TÜR DÜŞÜNCELER GEÇER?

O sırada kişi genellikle büyük bir korkuya, dehşete kapılır, sonunun geldiğini hisseder. O sırada zihninden “Delireceğim”, “Aklımı kaybedeceğim”, “Kontrolümü yitireceğim”, “Kalp krizi geçiriyorum”, “Felç geçiriyorum”, gibi birtakım felaketleştirici düşünceler geçer. Bu ağır dehşet hissi ve felaketleştirme nedeniyle de her panik atak kişi açısından bir tür travmatik bir durumdur.

ATAK SIRASINDA NEFES ALIP VERME DEĞİŞİR Mİ?

Evet, nefes alıp verme hızında değişiklik olur çünkü kişide boğulma hissi vardır. Kişi sık ve derin nefes almaya çalışır. Bu da aslında boğulma hissini artırır. Mekanizmayı şöyle özetleyebiliriz: Panik atak esnasında kişide yoğun korkuyla birlikte vücudun çalışmasını otomatik olarak ayarlayan sempatik sistem, tehlike alarm moduna geçerek vücutta genel olarak bir hızlanmaya yol açar. Yani büyük hareket kaslarına giden kan miktarı artar, el-ayak soğur, vücut hızlanır, cilt soluklaşır, terleme, titreme olur. Bu esnada vücudumuzu yöneten otonom sinir sistemi devreye girer ve artan oksijen miktarı gereksiz olduğu için solunumu yavaşlatmaya çalışır. Panik atak geçiren kişi de bu durumu sanki yeterince hava alamıyormuş gibi değerlendirir ve otonom sinir sistemiyle bir tür mücadeleye girer. Otonom sinir sistemi solunumu yavaşlatmak ister, kişi de iradi olarak hava yetmiyormuş gibi algılayarak özellikle fazla, sık ve derin nefes almaya çalışır. Bu da belirtileri daha da artırır. Yapılması gereken hızlı nefes alıp vermek yerine nefes alıp verme hızını aslında yavaşlatmaktır.

PANİK ATAK NE KADAR SÜRER?

Panik atak eğer araya herhangi bir aracı sokulmaksızın kendi haline bırakılırsa genelde en fazla 20-30 dakika sürer. Kişiler bunu öznel olarak sanki daha uzunmuş gibi algılarlar. Bazen de atak yatışırken ardından olumsuz birtakım düşünce veya duyumlarla tekrar başlayabilir.

BIRAKIN KENDİ KENDİNE YATIŞSIN

Panik atak geçiren kişi ya da çevresindekiler bu tür bir durumla karşılaştıklarında, hele de ilk kez oluyorsa atağa müdahale etme, atağı bitirmeye yönelik bir şeyler yapmak isterler. Örneğin ortamı terk etme, acile gitme, ilaç içme, alkol alma gibi müdahalelerde bulunurlar. Fakat panik atak geçsin diye yapılanlar uzun dönemde yeni ataklara ve rahatsızlığın sürmesine yol açar. Hiçbir şey yapmasanız da doğası gereği panik atak kendi kendine yatışır. Bu nedenle atağın yatışmasına yönelik herhangi bir müdahalede bulunmayın. O an ne yapıyorsanız o işe devam edin, bir şey yapmıyorsanız uygun etkinliklerle uğraşın. Unutmayın, herhangi bir panik atağın geçmemesi, sürekli devam etmesi diye bir şey söz konusu değildir. Duygular doğası gereği başlar, artar ve azalır, sürekli devam etmez.