Giriş
Kadın Hastalıkları ve Doğum, Jinekolojik Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Mete Güngör, çikolata kisti olarak bilinen endometriyozisin tedavisindeki 3 seçeneği anlatıyor
1- İLAÇ TEDAVİSİ
İlaç tedavisi endometriyozis odaklarını baskılayarak ilerlemesini durduruyor.
Bu amaçla şu ilaçlar kullanılıyor: Kortizon dışı anti-enflamatuarlar, doğum kontrol hapları, progesteron içeren ilaçlar, rahim içi sistemler (spiral), ağrı kesiciler.
AZALTIYOR AMA YOK ETMİYOR
Non-steroid anti-inflamatuarlar sadece ağrıyı azaltıyor, endometriyozis odaklarını ortadan kaldırmıyor.
Hormonal tedaviler endometrial dokunun büyümesini engelliyor ancak ortadan kalkmasını sağlayamıyor.
Doğum kontrol haplarının bir kısmı östrojen ve progesteron üretimini artıran FSH ile LH hormonlarını bloke ediyor.
Hastayı menopoza soktukları için uzun süre kullanılmıyorlar.
İlaçlardan hangisi seçilirse seçilsin tedavi sonrasında endometriyozisin tekrar etme riski yüzde 30 gibi yüksek bir orana ulaşıyor.
2- KISIRLIK TEDAVİSİ
Eğer endometriyozis nedeniyle hamile kalmakta sorun yaşanıyorsa aşılama, tüp bebek gibi kısırlık tedavilerine başvurmak gerekebiliyor. Fakat bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar, endometriyozisi büyütebiliyor. Bu nedenle cerrahi tedavi düşünmeden önce gerekirse embriyo toplanmalı, daha sonra ameliyat düşünülmeli. Tüp bebek tedavilerinin başarısız olduğu durumlarda cerrahi tedaviler gündeme gelebiliyor.
3- CERRAHİ TEDAVİ
Endometriozisin esas tedavisini cerrahi yöntem oluştursa da her hasta ameliyat edilmiyor. Bunun nedeni ise hastalığın operasyondan sonra yüzde 10-30 oranında tekrarlayabilmesi. Bu nedenle hastanın şikayeti yoksa, kisti çok büyük değilse (5 santimden küçük) ve hasta gençse kistler ilaç tedavisi verilerek takip ediliyor. Fakat hayat kalitesini bozan şiddetli ağrılar ilaç tedavisine cevap vermiyorsa ağrıyı azaltmak için ameliyat gündeme geliyor. Yine ilaç tedavisine rağmen hamile kalamayanlarda doğurganlığı artırmak için ameliyat devreye girebiliyor. Son olarak kistin kanser açısından şüpheli bir görüntüsü varsa ameliyat gerekiyor.
BAZEN YUMURTALIK VE RAHMİ DE ALMAK GEREKİYOR
Endometriyozis tedavisinde ameliyat yöntemleri ikiye ayrılıyor. Birincisi, konservatif cerrahi. İkincisi, rahim ve yumurtalıkların alınması.
KONSERVATIF CERRAHİ:
Yumurtalık dokusu korunacak şekilde sadece kist çıkartılıyor, varsa diğer endometriyozis odakları temizleniyor, yapışıklıklar açılıyor. Eğer hasta, hamile kalmaya çalışıyorsa, endometriozis kistlerini ameliyatla temizlemek hamilelik şansını artırıyor. Ayrıca ağrı da ortadan kalkıyor. Ancak endometriyozis lezyonları ve ağrılar yüzde 10-30 oranında geri dönebiliyor.
Günümüzde ameliyatlar açık cerrahi ile değil, laparoskopik veya robotik cerrahi gibi kapalı tekniklerle yapılıyor. Bu yöntemle hastalar küçük deliklerden, üreme organlarına dokunulmadan ve daha yakın bir görüntü altında ameliyat oluyor. Böylece dokular daha az hasar görüyor ve hastalar daha çabuk iyileşiyorlar.
RAHİM VE YUMURTALIKLARIN ÇIKARTILMASI:
Endometriozisin en etkili tedavisini oluşturuyor. Rahmin çıkartılması aşırı kanama ve adet ağrısı bulgularını ortadan kaldırıyor. Ancak bu tedavi hastayı menopoza sokuyor. Hasta, erken menopoza girdiğinde ise hayat kalitesi düşüyor. Dolayısıyla en son tercih olarak kullanılıyor.
KANSER TEDAVİSİ KADAR ZOR VE KARIŞIK
Endometriyozis bazen karın zarından 5 mm’den fazla derine ilerliyor. Bağırsak ve mesane duvarına giriyor, ağrılı nodüller (anormal yumrular, kitleler) oluşturuyor. Sinirlere kadar ilerleyerek bu bölgedeki organları birbirine yapıştırıyor. Bu tabloya ‘derin endometriyozis’ diyoruz. Burada tedavi ameliyattır. Bazen kanser cerrahisi kadar zor ve karmaşık ameliyatlar yapabiliyoruz. Çünkü karın içindeki organlar birbirine yapışabiliyor, bazen bağırsak ve idrar yollarında tıkanıklıklar olabiliyor. Ameliyat esnasında bu yapışıklıkları organlara zarar vermeden açmak, gerektiğinde tıkanıklık oluşmuş bağırsak ve idrar yolu bölümlerini çıkartmak ve tekrar uç uca bağlamak gerekiyor.
Bu esnada hastanın organ fonksiyonlarını korumak için sinirlere zarar vermemek, yumurtalıkları korumak ve sonunda bu bölgeyi hamilelik sağlayabilecek şekilde restore etmek gerekiyor.
