Giriş
Uzman Psikolog Selen Can anlatıyor...
TAKINTILARIN KİŞİYE ZAMAN, KARİYER, AİLE VE SOSYAL İLİŞKİLERDEKİ MALİYETİ NEDİR?
Obsesif kompulsif bozukluğun (OKB) kişiden götürdüğü ilk şey zamandır. OKB’nin bir gün içinde aldığı zaman bir saatten kat kat fazla olabilir. Maalesef günün büyük bölümünü ritüellerle geçirenler var. Özellikle de temizlik, düzen ve bazı dini takıntılar zamanı çok alır. Aslında her şey birbirini zincirleme etkiler. Zamanını temizlenme ritüelleriyle geçiren kişinin sevdikleriyle geçirdiği zaman azalır. Dolayısıyla aile ve sosyal hayatı da etkilenir. Dini takıntıları yüzünden kız öğrencilerle aynı yerde bulunmak istemeyen bir üniversite öğrencisi, eğitimini aksatabilir. Hangi takıntı türü olursa olsun, zihindeki obsesyonlarla doğru başa çıkılmadığında kişi başka hiçbir şeye odaklanmadan saatlerini o şekilde geçirebilir. Yine hangi takıntı olursa olsun, takıntıların artması kişiyi mutsuz eder. Depresyon gelişme riski artar.
OKB TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?
OKB, süreğen bir rahatsızlık. Takıntılı düşüncelerin tamamen ortadan kalkacağını söylemek doğru değil. Bunu duyanların bir kısmı umutsuzluğa kapılabiliyor. Fakat endişelenmeye gerek yok çünkü takıntıları yüzde 90’a varan bir oranla iyileştirmek mümkün. Bu da o kadar iyi bir oran ki bu iyileşmeyi yakalayan bir kişi, “Kalan yüzde 10 niye iyileşmiyor?” demeyecektir zaten. Kalan takıntılar onu ciddi anlamda rahatsız etmeyeceği için yaşamına rahatlıkla devam edebilecektir.
TEDAVİNİN KAÇ BİLEŞENİ VAR?
OKB’de ilaç tedavisi ve psikoterapi seçenekleri var. İlaç tedavisine psikiyatri doktoru karar verir. Doktor, takıntıların durumuna bakarak en uygun tedaviyi belirler. Tanı alanların bir kısmında ilaç tedavisi kaçınılmazdır. Bu kişilerde ilaç tedavisiyle birlikte psikoterapi en güzel iyileşmeyi sağlar. Bir kısmında ise sadece psikoterapi ile iyileşme mümkün.
PSİKOTERAPİDE NE YAPILIR?
Psikoterapide en kabul gören yaklaşım bilişsel davranışçı yöntemlerdir. Kişi burada, doğru zihin ve davranış tekniklerini öğrenir. Takıntılarına hem zihinsel hem de davranışsal olarak nasıl yaklaşacağını öğrenir. Psikoterapi, psikologlar tarafından uygulanır. İlaç tedavisi olsun olmasın takıntıları yenmek için psikoterapi şart çünkü her şekilde bu rahatsızlığı tanımak, takıntıların yapısını bilmek ve davranış yöntemlerini öğrenmek gerekli. Takıntılar ister şiddetli ister hafif düzeyde olsun, onlara nasıl yaklaşılacağını bilmek çok önemli. Yurt dışında yapılmış önemli araştırmalara göre, bazı hastalarda davranış yöntemleri tek başına yeterli olabiliyor. Fakat bunun için kararlı adımlar şart.
YÜZLEŞME TEDAVİSİ NEDİR?
Yüzleşme, kaygı duyulan durumdan kaçmayıp kendinizi o duruma maruz bırakmanızdır. Bardağa 3 kere dokunmazsa başına bir uğursuzluk geleceğinden korkan bir kişinin, bardağa hiç dokunmamayı denemesi bir yüzleşmedir. Böylece bu kişi, kaygı duyduğu durumla ve kaygıyla yüzleşmiş olur. Bilişsel davranışçı yaklaşımda uygulanan yöntem yüzleşmedir.
4 AŞAMALI YÖNTEM İLE TAKINTILARDAN KURTULUN
Amerika’da bir psikiyatr olan Dr. Jeffrey M. Schwartz tarafından uygulanan 4 aşamalı bir plan ile takıntılarınızdan kurtulabilirsiniz.
1.AŞAMA: FARKINDALIK
Takıntılı davranışlar sinsi ve otomatiktir. Takıntılı bir düşünce zihninize geldiğinde kendinizi bir anda kompulsiyonu (takıntılı davranışı) yaparken bulursunuz. İşte birinci aşama, takıntının zihninize düştüğü an’ı fark etmekle ilgilidir. Takıntılı davranışı yapmaya geçmeden önce bir an durup bunun bir takıntı olduğunu kendinize hatırlatın.
2.AŞAMA: OLUMSUZ DUYGUYA HAZIRLIK
Bu aşama, takıntılı düşüncenin yani obsesyonun devamında gelen kaygıya hazırlık aşamasıdır. Kaygının yükselmesi halinde çaresiz hissedip yenilmemek için kendinizi hazırlarsınız. Burada şöyle bir telkin kullanabilirsiniz: “Ne olursa olsun takıntılı davranışı yapmayacağım. Eğer kaygı yükselecekse yükselsin; bu benim iyileşme yolunda olduğumu gösterir.” Unutmayın ki kaygının yükselmesine izin vermeniz, doğru davrandığınızın göstergesidir. Kaygıdan kaçmak ise yanlıştır.
3.AŞAMA:DAVRANIŞ
Takıntılı davranışı yapmayıp onun yerine doğru davranışı yaptığınız aşamadır. Örneğin, her gece sildiğiniz cep telefonunuzu silmeyi bırakmak veya elinizi yıkama süresini 3 dakikadan 1 dakikaya indirmek... Bu aşamada takıntılı davranışı ya ortadan kaldırırsınız ya da davranışın süresini, biçimini değiştirirsiniz.
4.AŞAMA: OYALANMA
Her zamanki takıntılı davranışı artık yapmıyor olmak, sizde başlangıçta kaygı uyandıracaktır. Araştırmalara göre, bu kaygı genellikle birkaç dakikayı geçmiyor, en fazla 15 dakikayı buluyor. Oyalanma aşamasında, doğru davranışı yaptıktan sonra sizi oyalayacak bir aktiviteye odaklanırsınız. Bu, kendinize kahve yapmak gibi basit bir eylem de olabilir. Önemli olan kaygı varken öylece beklemeyip bir şeylere odaklanmaya çalışmaktır.
