Giriş
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Aslı Doğruk Ünal anlatıyor...
Hipotiroidi nedir?
Boynumuzda bulunan ve tiroid hormonu üreten tiroid bezinin çeşitli nedenlere bağlı olarak az çalışmasına hipotiroidi diyoruz.
En sık rastlanan belirtileri neler?
Bazı hastalarda hiç belirti olmaz. En sık rastlanan şikayet halsizlik ve bitkinliktir. Fakat halsizlik başka birçok hastalığın da belirtisi olabileceğinden tiroid hastalığı için ayırt ettirici bir şikayet değil. Halsizlik dışında şu tür yakınmalara neden olabilir:
- Enerji azlığı
- Çabuk üşüme
- İnce ve kaba saç
- Kabızlık
- Tansiyon yüksekliği
- Düşük nabız sayısı
- Unutkanlık
- Kilo artışı
- Libido azalması
- Adet düzensizliği
Kalpte sorunlara yol açabilir mi?
Tiroid hormonlarının hem kalp hızı hem de kalp kasılma gücü üstüne etkisi var. Hipotiroidide kalp atım hızı, kan akımı ve kalbin sol odacık fonksiyonu azalır. Buna karşın kan dolaşımına karşı direnç artışı nedeni ile tansiyon yükselmesi olabilir. Bu da hastalarda nabız düşüklüğü, eforla oluşan solunum yetersizliği, halsizlik ve ayaklarda şişlik gibi sorunlarla sonuçlanır.
Sindirim sisteminde nasıl problemler yaratır?
Genellikle bağırsak hareketlerinin yavaşlamasına bağlı kabızlık en sık görülen şikayettir. Öyle ki alınan ilaçlardan da büyük fayda görülmez. Hatta bazen hastada dışkının taşlaşması ile bağırsak tıkanıklığına kadar varabilen durumlara rastlanır. Yine hastalarda gastrit, midede asit salgı bozukluğuna bağlı emilim bozuklukları ve safra kesesi hareketlerinde bozulma görülebilir.
Ciltte nasıl değişiklikler olur?
Tiroid hormon eksikliğine bağlı ter bezlerinin az çalışması sonucu deri kuru, kaba ve soğuktur. Hastalar soğuğa karşı tahammülsüzdür. Çünkü bazal metabolizma hızı yavaşlamıştır, ciltte damar kasılması ve gevşemesi yeterli değildir. Göz çevresi ve ayak üstlerinde basmakla çukurluk oluşturmayan, sert özellikte ödem saptanabilir. Saç ve vücut kılları incelir ve kabalaşır.
Kısırlık sebebi olabilir mi?
Tiroid hormonları her iki cinsiyette de üreme fonksiyonlarında önemli rol oynar. Kadınlarda yumurtlamanın bozulmasına bağlı kısırlık ve tekrarlayan düşükler sıktır. Erkekte kadındaki kadar sık olmamakla beraber libido (cinsel istek) azalması ya da sperm sayısında azalma sonucu kısırlık görülebilir. O nedenle kısırlık veya tekrarlayan düşükle başvuran bir hastada ilk bakılacak tetkiklerden bir tanesi tiroid fonksiyon testidir.
Şişmanlığa yol açıyor mu?
Kilo veremeyen veya alan kişide hipotiroidi mutlaka dışlanmalı. Fakat şu konuyu açıklığa kavuşturmak gerekir: Hipotiroidi tanısı nedeniyle tedavi alan bir hastanın testleri hedeflenen limitler içindeyse ama hasta kilo almaya devam ediyorsa burada artık yeme-içme ve egzersiz alışkanlıkları gözden geçirilmeli. Gerekirse diğer nedenler araştırılmalı, sadece hipotiroidi suçlanmamalı.
Depresif belirtiler yapabilir mi?
Hipotiroidili hastaların neredeyse yarısında depresyona rastlanır. Hafif derecede depresyondan tedaviye yanıt vermeyen ağır depresyona kadar değişebilir. Yine depresyon tedavisinde kullanılan lityum da guatr ve hipotiroidi yapabilir. Bu hastaların tiroid bozukluğu açısından yakın takibi gerekir.
Hipotiroidinin sebepleri neler?
- En yaygın nedeni Hashimoto tiroididir. Tüm dünyada ve ülkemizde sık rastlanan bir hastalıktır, sıklığı toplumda yüzde 1-5 arasındadır. Hashimoto hastalığında bağışıklık sistemi, bilinmeyen bir nedenle tiroid bezini yabancı gibi algılayıp saldırıya geçer.
- Bir diğer hipotiroidi nedeni iyot eksikliğidir ama tiroid bezinin aşırı miktarda iyoda maruz kalması da hipotiroidi yapabilir.
- Cerrahi veya radyoaktif iyot tedavisi ile tiroid dokusunun kaybı veya yokluğu da hipotiroidinin diğer nedenleri arasındadır.
- İçinde yüksek doz iyot içeren bazı ilaçlar hipotiroidiye neden olabilir. Bu ilaçları kullanan hastaların belli aralıklarla tiroid fonksiyon bozukluğu açısından takip edilmesi gerekir.
- Çok ender hipofiz ve hipotalamus hastalıklarına bağlı hipotiroidi görülebilir.
Nasıl teşhis ediliyor?
Basit bir kan testi ile hipotiroidi tanısı konulur. Fakat nedene yönelik bazen daha detaylı kan tahlilleri ve tiroid ultrasonografisi gerekir.
Nasıl tedavi ediliyor?
Hipotiroidinin tedavisi her gün tiroid hormonu içeren bir ilaç kullanılmasıdır. Hastalar hipotiroidide fazladan bir hormon kullanmaz, eksiği yerine koyar. Tedavisi hayat boyudur.
Hastalar hangi aralıklarla kontrolden geçmeli?
Tedavi başlandıktan yaklaşık 6 hafta sonra kan testi ile ilaç dozunun kontrol edilmesi gerekir. Sonuca göre doktor gerekli görürse doz ayarlaması yapar. Hipotiroidi hastalarında doz ayarı hastaların şikayetlerine göre değil, kan testlerine göre yapılmalı. Şikayete göre doz ayarlandığında doz fazla gelebilir. Bu durum kalp ritminde bozulma ve kemik erimesi yapabilir. Hipotiroidi ömür boyu devam eden bir hastalık olduğu için hastalar doktorlarının belirlediği aralıklarla kontrole gitmeli.
