Giriş
Sağlıklı bir uyku, beyindeki zararlı maddelerin temizlenmesini sağlayarak hafızayı koruyor. Dr. Haşmet Hanağası’na göre, geceleri yeterince uyumalı, gündüz uykusunu ise uzun tutmamalıyız.
İstanbul Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haşmet Hanağası güçlü bir hafıza için önerilerde bulunuyor.
GÜÇLÜ BİR HAFIZA İÇİN YAPABİLECEĞİMİZ ŞEYLER VAR MI?
Kesinlikle. Öncelikle sağlığımıza dikkat etmek tüm vücudumuz için olduğu gibi beynimiz için de önemli. Eğitimin ve zihni canlı tutmanın her yaşta hafıza için önemli olduğunu biliyoruz. Ayrıca güçlü bir hafıza için orta yaşlardan itibaren hipertansiyon ve obezitenin önlenmesi büyük önem taşıyor. Yine orta yaşlardan itibaren işitme kaybının önüne geçilmesi, kafa travmalarından ve alkolden kaçınmak önemli. İleri yaşta depresyon, diyabet, hareketsizlik, sigara içme, sosyal izolasyon ve hava kirliliği gibi faktörler demans (bunama) hastalıkları için risk faktörüdür. Bu risk faktörlerine uykusuzluğu veya gün içinde fazla uyumayı da katmak gerekir.
BU RİSK FAKTÖRLERİNİ AZALTIRSAK DEMANSTAN NE ORANDA KORUNABİLİRİZ?
Riskinizi yüzde 40’a varan oranda azaltabilirsiniz. Örneğin orta ve ileri yaşta hipertansiyonunun tedavi edilmesi demans riskinizi önemli oranda azaltacaktır.
STRES HAFIZAYI NASIL ETKİLİYOR?
Olumsuz etkiliyor. Stresten kaçınırsanız vücudunuzda salınan ve beyni olumsuz etkileyen bazı hormonların üretimini engellersiniz. Bu nedenle stresle mücadele etmek için kendinize uygun yollar bulmaya çalışın. Örneğin spor yapmak, hobi edinmek, mümkünse iş yükünüzü azaltmak, sosyalleşmek gibi. Gerektiğinde uzman yardımı alın.
EGZERSİZ ÖNERİLERİNİZ NELER OLABİLİR?
Düzenli egzersiz beyin sağlığını korumada önem taşıyor. Hafta da 3 veya 4 kez 1 saatlik egzersizin etkili olduğu araştırmalarla gösterilmiş. Özellikle orta yaşlardan itibaren yapılan düzenli egzersizlerin beyin sağlığına yararı pek çok çalışmada kanıtlandı.
BESLENME NASIL DÜZENLENMELİ?
Beyin sağlığı için sağlıklı beslenmenin yararı uzun yıllardan beri biliniyor. Özellikle Akdeniz tipi diyet hafif zihinsel bozukluk ve demans riskini azaltıyor. Bu riskin azalması sağlıklı beslenmenin yıllar içinde alışkanlık haline getirilmesi ile daha belirgin hale geliyor. Akdeniz diyeti tipi beslenme demek, sebze-meyve, balık ve tam tahıl ağırlıklı, yağ tercihinin zeytinyağından yana olduğu, az miktarda kuruyemiş içeren bir besleme modelidir.
NELERDEN UZAK DURMALIYIZ?
Her yaşta alkol ve gereksiz ilaç kullanımından kaçınmak gerekiyor. Yapılan araştırmalar, alkolün demans riskini artırdığını gösterdi. Benzer bilgiler sigara için de geçerli. Yine bazı ilaçların beyin sağlığını olumsuz etkileyebileceği akılda tutulmalı. Çeşitli alanlarda kullanılan ilaçlar, özellikle beyindeki kimyasalları bloke edici etkileriyle unutkanlığa yol açabiliyor veya artırabiliyor. Bu nedenle tüm ilaçları mutlaka doktorunuza danışarak kullanın.
İŞİTME SAĞLIĞININ HAFIZA İLE İLGİSİ NEDİR?
İşitmenin az olması beyne giden uyarı miktarını azaltıyor. Dolayısıyla beynin daha az çalışmasına neden oluyor. Demansın önlenmesinde işitme kayıplarının erkenden telafi edilmesine dikkat edilmeli.
GÜÇLÜ HAFIZA İÇİN NE KADAR UYUMALIYIZ?
Uykunun sağlıklı olması vücudun olduğu kadar beynin dinlenmesi açısından da önem taşıyor. Zararlı proteinler beyinden uyku esnasında temizleniyor. Uyku süresi kişiden kişiye değişmekle birlikte günde 7-8 saat uyumaya özen göstermek gerekir. Bu arada hafızayı olumsuz etkilediği için gün içinde fazla uyumaktan da kaçınılmalı.
BULMACA ÇÖZMENİN FAYDASINDAN SÖZ EDİLİR...
Evet, bulmaca kısmen yararlı olabilir. Fakat bulmaca gibi kişinin cevabını önceden bildiği sorulardan ziyade, zihnini daha fazla çalıştıracağı aktiviteler daha yararlı. Örneğin beyin sağlığı için yeni şeyler öğrenmek büyük önem taşıyor. Bu, kitap okumak, yeni bir dil öğrenmek veya enstrüman öğrenmek olabilir. Bu arada sosyalleşmek beyin sağlığını koruyor. Bu nedenle birey hiçbir zaman izole bir hayat sürmemeli.
VİTAMİN EKSİKLİĞİNE DİKKAT EDİN
B vitamini, D vitamini ve folik asit eksikliğinin unutkanlık, konsantrasyon bozukluğu, dikkat eksikliği üzerinde olumsuz etkisi var. Bu nedenle belli aralıklarla kan değerlerine baktırıp eksik vitaminlerin takviye edilmesi gerekiyor. Yine vegan ve vejetaryenler de kan değerlerini yakından takip etmeli.
