Giriş
Astım krizleriniz geç saatlerde ortaya çıkıyor, hatta uykudan uyandırıyorsa muhtemelen gece astımınız var. Gece astımında yatak odasının rolü büyük. Çünkü krizleri tetikleyen ev tozları genellikle yastık, yorgan ve yatak üzerinde bulunuyor. Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Füsun Soysal, gece ve yaşlılık astımını anlatıyor...
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Füsun Soysal, gece ve yaşlılık astımını anlatıyor...
GECE ASTIMI NEDİR?
Geceleri artan veya gece uykudan uyandıran astım belirtilerine ‘gece astımı’ diyoruz. Ancak bu yanıltıcı bir terim. Astım kişide varsa 24 saat boyunca vardır ve krizler gece ya da gündüz ortaya çıkabilir.
ASTIM BELİRTİLERİ NEDEN GECELERİ SIKLAŞIR?
Yatak odasının rolü var. Çünkü ev tozları (akarlar) genellikle yastık, yatak ve çarşaflar üzerinde bulunur. Ev tozlarıyla temas astım krizlerine yol açar.
GECE ASTIMINDA BAŞKA HANGİ NEDENLER ETKİLİ OLABİLİR?
Yatarken aldığımız yatay pozisyon, reflüsü olan kişilerde mide asidinin yemek borusuna kaçışını kolaylaştırır. Bu da astım krizlerini tetikleyebilir. Astımlı biri geceleri sık sık kriz yaşıyorsa mutlaka reflü araştırılmalı. Hava yollarının uykuda soğuması ve kuruması da gece astımına yol açabilir. Bir diğer neden de hormonlar. Adrenalin ve kortizol hormonu astımı dengede tutmaya yardımcı olur. Ancak bu hormonlar gece 04.00-08.00 arasında vücutta en düşük seviyededir. Bu durum bronşlarda kasılma ve astım krizlerine yol açabilir.
GECE ASTIMI KİŞİNİN YAŞAMINI NASIL DEĞİŞTİRİR?
Eğer geceleri gelen astım krizleri kontrol altına alınmazsa yaşam kalitesi ciddi bir şekilde etkilenir. Uykusuzluk ve oksijen azlığı, vücut direncinin düşmesi, sinirlilik, konsantrasyon bozukluğu, baş ağrısı gibi şikayetlere yol açar.
GECE ASTIMI NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Teşhiste önemli olan kişinin doktoruna anlattıkları. Özellikle gece geç saatlerde ve sabaha karşı kriz geldiğini söyleyen hastalarda, akciğer grafisi, solunum fonksiyon testleri, alerji testleri ve gerekirse bazı kan tetkikleri yapılır. Tedavisi astımın tedavisinden farklı değil. Bronş rahatlatıcı ve krizleri önleyici ilaçların düzenli kullanılması gerekiyor.
YAŞLILARDA ASTIM NE ZAMAN GÖRÜLÜR?
Yaşlılık astımın üç başlama zamanı var. Birinci tipte, alerjik astım belirtileri çocukluk çağından erişkin yaşa kadar devam eder. İkinci tipte, astım çocukluk çağında başlar, ergenlik döneminde ortadan kalkar fakat ileri yaşlarda yeniden ortaya çıkar. Üçüncü tipte ise astım çocukluk ve gençlik çağında hiç belirti vermez ve ileri yaşlarda başlar.
YAŞLANMANIN ASTIM ÜZERINDEKİ ETKİSİ NEDİR?
Yaşın ilerlemesiyle birlikte tüm vücutta olduğu gibi akciğerlerde de birtakım olumsuz değişiklikler olur. Akciğerin esnekliği ve kapasitesi azalır. Bronşlara giren ve çıkan hava miktarı kısıtlanır. Astımı olan yaşlılarda göğüs kafesi fıçı şeklini almaya başlar. Akciğerlere giren hava, yeterli şekilde çıkmadığı için akciğer içindeki hava miktarı artar. Kişi bir de sigara içiyorsa bu belirtiler daha çarpıcı ortaya çıkar. Ek olarak sigaranın akciğer dokusu üzerinde olumsuz etkisi görülür.
YAŞLILIK ASTIMINDA ALERJİK FAKTÖRLERİN ROLÜ VAR MI?
Evet, var. İleri yaşa kadar astımı ortaya çıkmamış kişilerde, tetikleyici bir faktörün etkisiyle astım başlayabilir. Ancak yine de yaşlı astımlılarda, alerjik faktörlerin yeri, çocuk ve gençlerde olduğu kadar belirgin değil.
YAŞLILIK ASTIMININ BELİRTİLERİ NELER?
Gençlerde görülen belirtilerden çok farklı değil. Özellikle kuru öksürük, nefes darlığı sık görülür. Hastalar hırıltılı solunumdan, göğüs üzerindeki baskıdan şikayet eder. Nefes alıp verirken ıslık sesi duyulur. Yine yorgunluk, halsizlik, çarpıntı, ciddi krizlerde morarma, tansiyon yüksekliği yaşlılarda sık gördüğümüz belirtiler arasında.
YAŞLILARDA ASTIM KRİZLERİNİ NELER TETİKLER?
Her türlü koku, duman, toz astımı tetikleyebilir ve krizi ortaya çıkarabilir. Özellikle üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları astım krizlerine neden olur. Bunların yanında yaşlılarda var olan kalp hastalığı, yüksek tansiyon ya da kullandıkları bazı ilaçlar krizlere yol açabilir.
YAŞLILIK ASTIMI NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Alerjik astımın tanısında en önemli yöntemler, akciğer grafisi, solunum fonksiyon ve alerji testleridir. Ancak yaşlılarda astım başka hastalıklarla karışabilir. Bu nedenle teşhiste ilave bazı yöntemlere gereksinim duyulabilir. Örneğin, kalp hastalıkları veya KOAH (kronik tıkayıcı akciğer hastalığı) astımla karışabilir. Bu nedenle yaşlılarda tanı için biraz daha dikkatli davranmak gerekir.
ASTIMLA KARIŞTIRILABİLEN BAŞKA HASTALIKLAR VAR MI?
Akciğerin ve bronşların birçok hastalığında öksürük ve nefes darlığı görülür. Bu nedenle akut bronşit, kronik bronşit, KOAH, akciğer embolisi, bronşektazi kendini astım gibi gösterebilir. Ayrıca kalp yetersizliği, kalp kapak hastalıkları, kansızlık, tiroid fonksiyon bozuklukları (guatr) astımla karışabilen hastalıklardır.
YAŞLILIK ASTIMINI TEDAVI ETMEK DAHA MI ZOR?
Evet, gençlere göre daha zor. Eğer uzun senelerden beri süregelen bir astım varsa kronikleşmiş ve birtakım kalıcı değişiklikler oluşmuştur. Bu nedenle ilaçlara daha zor yanıt alınır. Ayrıca yaşlılarda ilaç dozlarına ve ilaç çeşitlerine dikkat etmek gerekir. Çünkü yan etkileri daha sık görebiliriz. Özellikle bazı astım ilaçlarındaki çarpıntı ve mideyle ilgili yan etkiler yaşlılarda daha sık karşımıza çıkar. Tedavide kullandığımız sprey şeklindeki ilaçlara yaşlıların uyum sağlaması ve düzenli kullanması daha zor. Bu durumda da hastalığın kontrol altına alınması güçleşebiliyor
