Borsada ne oluyor?

Kasım ayında hiç görülmemiş bir şey oldu... Türkiye’de rekor sayıda kişi borsada yatırım yapmaya başladı. Bu neye alamet? Borsa nereye gidiyor?

ULTRA ARTIŞ

Kasımda yerli yatırımcı sayısı 502 bin 17 kişi artarak 3 milyon 311 bin 492’ye çıktı. Sizler için Türkiye’de performansı en yüksek portföy şirketlerinden biri olan Ata Portföy Genel Müdürü ve FODER Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Gerz’e sordum.

• Ne oluyor Borsa’da? Kasım ayında ultra bir giriş oldu, ek 500 bin kişi geldi.
• Neden? Enflasyona dayanıklı varlıklara baktığımız zaman üç temel sınıfta artış göze çarpar. Sırasıyla biz de bunu yaşıyoruz.

1. Gayrimenkul. 2021’de bunu yaşadık. Yüzde 200 arttı.

2. Küresel anlamda emtia.

3. Hisseler. 2022’nin son dönemindeki artış.

• Getiri ne oldu? Borsa bu sene yüzde 170 arttı. Bu dolar bazında yüzde 93, Euro bazında yüzde 105 ediyor. Tabii önceki yıllarda çok çok düşmüştü onun da etkisi var.
• Borsaya nasıl girmeli? Bireysel yatırımcı borsaya hisse alarak geldiği zaman hata yapabilir. Çünkü borsa teknik bir yer. Seçmek kolay değil, yanlış hisseleri alabilir. Yatırım fonu, özellikle hisse senedi fonu alarak borsaya gelmesi daha doğru.
• Bireysel emeklilik fonu olanlar ne yapmalı? Onlar için de aynı şey geçerli. 2023’e girerken nasıl bir dağılım yapılabilir sorusu geliyor. Bizim önerimiz şu: Yüzde 35 Türk hisse senedi, yüzde 35 global fonlar (teknoloji, tarım ve gıda gibi), yüzde 20 Türk Eurobond fonları, yüzde 10 altın.

AMAN DİKKAT!

Ekonominin dalgalı olduğu dönemlerde bilmediğiniz alanlara yatırım yapmak çok tehlikeli olabilir. Aman dikkat! Tekil hisse almayın. İlla alacaksanız hangi şirkete yatırım yapmak istediğinize karar vereceğiniz zaman kendinize bir iyilik yapın, oturun ve en iyi giden şirketlere bakın. Hangi firmaların mağazaları iyi işliyor? Hangi şirket fark yaratıyor? Bu sürekli olabilir mi? Yönetim iyi mi? Eğer bir şirket halka yönelik işler yapıyorsa ve alanında başarılıysa hisse senetleri de öyle olacaktır.

RİSK KARAKTERİ

Getiri yüksekse risk de yüksektir. Her gün bir sürü soru cevaplıyorum. Birçok kişi bilmediği alanlara yatırım yapıyor. Arabasını satıp kredi çekip hisse alanlar duyuyorum. Aman dikkat! Senin olmayan parayı, nereye gideceğini bilmediğin yatırım araçları için kullanma. Hisse senedi riskli bir yatırım aracıdır. Fiyatı iki katına çıkabileceği gibi yarıya da düşebilir.

HEYECAN ARAMA

Yatırım bilgi, sabır, kararlılık gerektiren bir iştir. Küçük adımlarla başla, heyecan arama. Hisse senedi alınca hop diye bir hafta sonra satma, oyun oynama. Hisse senedi almak demek, bir şirkete ortak olmak demek (kumar, oyun, heyecan değil). Herkes alırken almayın, herkes satarken satmayın. Unutmayın, uzun dönem için ortak oluyorsunuz.

TÜYO ALMA

Çevrenden ‘tüyo alarak’ değil, bankana danışarak yatırım yap. Örnek: Banka uygulamana gir, risk ve yatırım testlerini çöz. Kendi risk duyarlılığına uygun yatırım çeşitlerini belirle ve sepet yap. Aile, eş-dost, arkadaş, internet siteleri tavsiyeleri ile alma. Şirketi araştır, bilgi sahibi ol. Bir de, bazen ‘al’ diyen, ‘şimdi sat’ demeyi unutabiliyor.

İLK KEZ ALANLAR

Özellikle siz! Ufak ufak başlayın, öğrenin. Miktarı zamanla artırırsınız. Örneğin 10 bin lira birikiminiz var, 200 lirası ile başlayabilirsiniz. Denize gireceğiz, yüzmeyi bilmeden öyle hop diye atlanmaz ki... Önce ayaklar, sonra dize kadar bacakları sokalım, sonrasında yavaş yavaş yüzmeyi öğrenebiliriz. Hisse senedi yatırımı da aynı böyle. Yavaş ve emin adımlarla öğrenebiliriz.

HANGİ HİSSE?

İşte bu milyon dolarlık bir soru. Hisse senedinde risk yüksek ama getiri de çok yüksek. Mutlaka bir uzmana danışmak gerek… Ama inanın hangi hisse, bunu en büyük hisse uzmanları bile tam bilmiyor. O yüzden önce iyi bir ev ödevi ve sonradan sabır gerekiyor. Eğer bir şirketin hissesini neden aldığınızı anneannenize basit ve ikna edici bir şekilde anlatabiliyorsanız yatırım yapın. Örneğin “Anneanne, bu sektörün gelişeceğine inanıyorum çünkü bu firma çok iyi yönetiliyor…” gibi.

BORSA İSTANBUL

Borsa İstanbul Yatırımcı Danışma Merkezi’ni arayın, danışın, bilgi alın. Merkez tatil günleri hariç 08:45-12:30 ile 13:30-18:00 saatleri arasında, ‘Borsa İstanbul, ReşitpaşaMahallesi, Tuncay Artun Caddesi, Emirgan 34467 İstanbul’ adresinde hizmet veriyor. Telefon numarası 212 298 24 27.

FONLARI TERCİH EDİN

Piyasa dolandırıcılarına (manipülatörlere) dikkat edin. Dolandırıcı, ortada gerçek bir bilgi yokken belli bir hisse senedini, göstermelik alır ve satar, böylece fiyat istediği yönde iner ya da çıkar. Örneğin, ellerinde olan bir hisse senedi ile ilgili yalan söylentiler yayarak fiyatının yükselmesini sağlarlar. Bu söylentilerin etkisi ile bireysel küçük yatırımcılar hisse senedine para yatırır. Artan alımlarla fiyatlar yükselir.

Fiyatlar iyice yükseldiğinde, dolandırıcı elindeki hisse senetlerini satarak para kazanır (haksız kazanç). Bu arada dolandırıcının bu ani ve toptan satışıyla fiyatlar inişe geçer. Bütün bunlardan habersiz küçük yatırımcı, fiyatlar yükselme trendine devam edecek diye bekler dururken büyük zarara uğrayabilir. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) bu konuda çok titizlikle çalışıyor ve yeni kurallar getirerek sürekli bu dolandırıcılığı asgariye indirmeye çalışıyor.

ÇOK ÖNEMLİ!

• Sadece resmi sitelere güvenin.
• Aldığınız hisse senetlerinin Sermaye Piyasası Kurulu’na (SPK/Kurul) kayıtlı olmasına dikkat edin (www.kap.gov.tr).
• Artış sebebini anlayın.
• İşlem hacminin ve fiyatların yükselişi, gerçek olmayan işlemlerden kaynaklanıyor olabilir.

ALIP/SATARKEN

ALIMI ZAMANA YAYMAK: Hisse senedini zamana yayarak küçük miktarlarda alabilirsiniz. Örneğin bir ay 100 liralık, diğer ay gene 100 liralık gibi. Böylece senelik ortalama fiyatı yakalayabilirsiniz. Acele yok.

HİSSE SEPETİ: Paranızın hepsini birden, tek bir sektöre ve tek bir şirketin hisse senedine yatırmayın. Burada da sepet oluşturun (örneğin; bankacılık sektörü, gıda sektörü gibi). ÇIKIŞ PLANI: Aldığınız hisseyi ne zaman satacaksınız?

HEDEF FİYAT: 10 liradan aldım, 15 lira olunca satacağım gibi.

HEDEF ZAMAN: Yılbaşında satacağım gibi.

HEDEF OLAY: Yasa çıkması, ihale, satın alım vs.

HİÇBİR FİKRİM YOK

Hiçbir bilginiz, deneyiminiz yok, danıştınız ama içinize de tam sinmiyor ve yine de son kararı kendiniz vermek istiyorsanız,

A) Temettü getirisi olan (yani kârını dağıtan) 2-3 şirket hissesini düşünebilirsiniz,

B) Borsada belli bir endeksi temel alan (örneğin borsadaki en büyük 30 şirket ve hisse gibi alınıp satılan borsa yatırım fonları olabilir),

C) Yatırım fonu: Sadece hisse değil, uzmanların yönettiği birçok finansal araç alabilen yatırım sepeti