Giriş
Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ile ilgili çok fazla soru geliyor. İşte herkesi ilgilendiren bu sorulara cevaplar...
DEVLET KATKISI İÇİN SINIR VAR MI?
SORU: Devlet katkısının tam alınması için 20 bin lira eksiğim var. Borçlanma mı yapmalı, altın mı bozmalı? Elif
CEVAP: Bireysel emeklilik sistemine yatırılan her katkı payı için devlet yüzde 30 oranında katkı payı ekliyor. Fakat bunun için de maksimum bir sınır uyguluyor. Yıllık brüt asgari ücret tutarının yüzde 30’una kadar, ben de katkı ödüyorum diyor. Burada katılımcıların 2023 yılı için sınırı 140 bin 535 lira. Bu ödemeyi dilerlerse peyderpey ya da tek seferde yapabilirler, aylık düzenli ödedikleri ya da 3 aylık ve 6 aylık katkı paylarını bu rakama gelecek şekilde de ayarlayabilirler.
10 YIL, 56 YAŞ ŞARTI
Devlet katkısını alabilmek için de sistemde geçirilmesi gereken bir süre var. Eğer kişi ilk 3 yıl içerisinde BES’ten ayrılmak isterse, devlet katkısındaki bakiyeyi hiçbir şekilde alamıyor. 3 ila 6 yıl arasında kalan katılımcılar devlet katkısının yüzde 15’ini alıyor. 6 ila 10 yıl arasındaki katılımcılar yüzde 35’ine, 10 yılı bitirmiş 56 yaşını tamamlamamış katılımcılar ise yüzde 60’ına hak kazanıyor. Tamamını hak etmek için en az 10 yıl süreyle sistemde kalmak ve 56 yaşını tamamlamak gerekiyor.
BU SENE OLMAZSA SENEYE
‘Katkının tam alınması için 20 bin lira eksiğim var’ demişsiniz. Eğer isterseniz yine altın fonu olarak yapın. Şimdi faizler yükseldi oradaki yüzde 30 katkı için değil, birikimleri de düşünerek karar verin. Bu tamamen size kalmış bir şey. Bu sene yapamıyorsanız seneye yaparsınız. Bu arada ‘ben daha fazla ödeme yaptım’ diye endişelenmeyin. Eğer siz yıllık brüt asgari ücret tutarının üzerinde bir ödeme yaptıysanız üzerindeki bakiye bir sonraki takvim yılı için geçerli hale gelir ve oradaki devlet katkısından da faydalanabilirsiniz.
BES’TE YENİ YÖNETMELİK
26 Eylül 2023’te Resmi Gazete’de yayınlanan yönetmeliğe göre, katılımcılar sözleşmelerini sonlandırmadan, konut alımı, evlenme, doğal afet ve eğitim gibi durumlarda birikimlerinin yüzde 50’sini kullanabilecek. Doğal afet durumunda kısmen ödenen tutarın yüzde 25’i oranında devlet katkısı verilecek. Doğal afette kısmen ödeme için süre şartı aranmayacak. Bu yönetmelik yayımı tarihinden altı ay sonra yürürlüğe girecek. Bu çok önemli bir değişiklik. Evlenmek, konut almak gibi önemli kararlar için BES bozduran katılımcılar Mart 2024 sonrasında sistemden çıkmak zorunda kalmayıp, fonlarını teminat olarak göstererek finansmana kolay ulaşabilecekler.
10 YIL BİTİNCE AYRILAYIM MI?
SORU: 2015 yılında üye oldum. 10 yıl sonra 56 yaşını doldurmuş olmuyorum, devam etsem bu benim için avantajlı mı olur, yoksa başka yöne mi aktarayım? Zehra
CEVAP: 56 yaşınızı tamamlamanız size fayda sağlayacaktır. Çünkü hem devlet katkısını yüzde 100 hak ediyor olacaksınız hem de sistemden çıkarken elde ettiğiniz getiri üzerinden alınan Gelir Vergisi, 10 yılı doldurduktan sonra 56 yaşı tamamlamadan çıkmak istemeniz halinde yüzde 10 olacak. 56 yaşı tamamladıktan sonra ayrılırsanız yüzde 5‘e düşecek. Fonlarda ne kadar uzun süre kalırsanız, getirisi de o kadar artacaktır. Ödeme yaparak ya da yapmayarak 56 yaşınıza kadar devam edebilirsiniz.
ŞİRKET DEĞİŞİMİ SERBEST Mİ?
SORU: İstediğimiz zaman istediğimiz şirkete geçebiliyor muyuz? Selma
CEVAP: Bireysel Emeklilik Sistemi’ne ilk kez dahil olduğunuz şirkette en az 2 yıl süreyle kaldıktan sonra istediğiniz şirkete geçebilirsiniz. Yeni şirketinize aktarım yapıldıktan sonra yeniden aktarım yapmak için yine en az bir yıla ihtiyacınız olacak. Katılımcılar bazen “Benimle ilgilenilmiyor, aradığımda zamanında cevap verilmiyor” diye yakınıyor. Onun için bu bilgi önemli.
FON DEĞİŞTİRİRKEN DİKKAT!
SORU: Ben fon dağılımını kendim yapıyorum. Monay sayesinde öğreniyorum. Benim merak ettiğim iki soru var. Birincisi, fon değiştirdiğimizde bütün yatırdığımız parayla mı o yeni fonlara geçmeliyiz yoksa eski fonlar devam mı etmeli? Değişikliği yeni yatırdığımız para ile mi yapmalıyız? Bir de fon dağılımı yaparken bir sınırı var mıdır? Çünkü çok fazla fon var. Kaç tane olursa daha ideal olur? Gülden
CEVAP: Fon dağılım değişikliği yaparken sistem ‘‘Bunu yeni ödeyeceğiniz katkı paylarına mı uygulayalım, yoksa geçmişteki birikime mi ya da hepsine birden mi?’’ diye sorar. Burada eğer ‘geçmişte satın aldığım fonları düşük maliyetle aldım, ben o maliyetten devam edeyim’ derseniz, hiç satmadan eski fonlarınıza uygulamayabilirsiniz. Bundan sonraki yeni katkı paylarını, farklı bir fonda dağılım yapmak isteyebilirsiniz. Tamamen sizin tercihinize bağlı. Örnek: 10 bin TL ana param var, 10 bin lira da getirim var ve fon dağılım değişikliği yapmak istediğimde toplamda 20 bin liram vardır. 20 bin liralık fon satılır ve o birikimle yeni tercih ettiğiniz fon satın alınır. İkinci soruya gelince... BES, 2003’ten beri devam eden bir sistem ve 2003’ten beri de yapılan analizlerde portföy yönetim şirketindeki uzmanlar beşten fazla fon seçilmemesini öneriyorlar.
