Giriş
Salgınının en başından beri, Covid-19, İspanyol gribi ile karşılaştırılıyor. Yeni corona virüs SARS-CoV-2, 1918 yılında dünyayı kasıp kavuran H1N1 virüsü ile rekabet içinde ve uzun süredir hayatlarımızın merkezinde. Aslında bu iki virüsün benzer tarafları az değil. Bu benzerliklerden bir tanesi de Roosevelt ismi ile ilişkili.
New York Times gazetesi, 20 Eylül 1918 tarihli sayısında, o zamanlar donanma bakan yardımcısı görevini yürüten ve daha sonra ABD’nin 32. Başkanı olan Franklin Delanore Roosevelt’in Avrupa seyahatinde İspanyol gribine yakalandığını yazmıştı. Roosevelt bir savaş gemisi ile ülkeye dönmüş ve annesinin evinde gribe bağlı zatürree nedeni ile tedavi altına alınmıştı. Franklin Delanore Roosevelt İspanyol gribini yendi ve 1933 senesinden hayatını kaybettiği 1945 senesine kadar ABD’nin başkanlığını yaptı
Amerikan uçak gemisi USS Theodore Roosevelt, ismini Franklin Delanore Roosevelt’in büyük kuzeni ve ABD’nin 26. başkanı Theodore Roosevelt’ten alıyor. Gemi personeli bir denizcinin Covid-19 testi, 22 Mart 2020’de. Testi pozitif hasta sayısı 31 Mart’ta yüze yükseldi. İki nükleer reaktörü ve dört buhar türbini ile deniz üzerinde 60 kilometre hızla hareket edebilen yüz bin tonluk dev gemi tam 4800 denizci taşıyordu. Nisan ayının başında donanma geminin kritik fonksiyonları yerine getirecek personel dışında boşaltılmasını kararlaştırdı. Mayıs ayının beşi itibari ile testi pozitif çıkan mürettebat sayısı 1156 olmuştu bile.
Buraya kadar USS Theodore Roosevelt’teki salgının aslında alışık olduğumuz ve beklediğimiz şekilde bir seyir gösterdiğini düşünebiliriz. Tüm savaş gemileri gibi Amerikan donanmasının devasa uçak gemileri de denizcilerin aylarca gündüz, gece iç içe yaşamak zorunda kaldığı yerler. Bu askerler bırakın bir buçuk metrelik mesafeleri, çoğunlukla omuz omuza çalışıyorlar. Bu nedenle salgın fark edilene dek çok sayıda denizcinin virüsle karşılaşmış olması yüksek bir ihtimal. Bu ihtimal de gerçekleşmişe benziyordu.
Covid-19 belirtileri göstermeyenler de var
İlginç olan ise, testi pozitif çıkan denizcilerden yarısının hiçbir belirti göstermiyor olmasıydı. Belirti gösterenlerin büyük bir kısmında da hastalık hafif seyrediyordu ve sadece bir hasta kaybedilmişti. Bu rakamlar, Covid-19 ile ilgili olarak şu anda kabul edilen rakamlar ile uyumsuz gözüküyor. Belirti göstermeyen hasta sayısı, hastaneye yatırılma ve ölüm oranları ortalamaların çok altında.
Gemideki mürettebatın yaş ortalamasının otuz civarında olması, bu düşük rakamların ortaya çıkmasında önemli rol oynamış olabilir. Ama yine de hastalığı geçirmiş olsalar da testleri negatif çıkmış olabilecek olgular da göz önünde alındığında, Covid-19’un hala tam anlamı ile analiz edilemediği sonucu ortaya çıkıyor. Bir uçak gemisi gibi kapalı ve insanların birbirlerine çok yakın yaşadığı bir ortamda tablonun çok daha ağır olması beklenebilirdi. Bu iyi bir haber, çünkü toplumda çok sayıda insanın hastalığı fark etmeden geçirmiş olma ihtimalini kuvvetlendiriyor. Ama bir yandan da hasta olduğunun hiç farkında olmadan hastalığı bulaştırabilecek insanların sayısının ne kadar fazla olabileceğini gösteriyor. Aslında Covid-19 ve uçak gemileri söz konusu olduğunda, bilim insanlarını şaşırtan sadece USS Theodore Roosevelt değil. Fransız uçak gemisi Charles de Gaulle örneği de var. O gemide de Covid-19 salgını yaşandı. USS Theodore Roosevelt ile benzer şekilde testi pozitif 1081 denizcinin sadece yarısı belirti gösteriyordu.
Unutmayın, Covid-19 hakkındaki sayısal ön kabullerin çoğu bir gezi gemisi olan Princess Diamond kaynaklı. Hem USS Theodore Roosevelt, hem de Charles de Gaulle verileri bu ön kabuller ile çelişiyor. Uçak gemilerindeki personelin yaş ortalaması daha düşük ama lüks bir gezi gemisine göre çok daha sıkışık şartlarda yaşıyorlar. Bu yüzden epidemiyologlar, her iki uçak gemisinden gelecek bilgiyi analiz edebilecekleri günün gelmesini bekliyorlar. Askeri bir gemide, hangi denizcinin nerede, ne kadar zaman ve kimlerle temas ettiği net bir şekilde belirlenebilir. Bu bilgi de salgının yayılma dinamiklerini daha iyi anlamak için kullanılabilir. Bu arada, denizcilerin ayrıntılı sağlık kayıtları hastalığın şiddetli geçmesinin altında yatan nedenlere ışık tutabilir.
Bir şeyden emin olabiliriz, SARS-CoV-2 ile ilgili bilmediklerimiz, bildiklerimizden daha fazla. Bilgi kümelendikçe, analizler de daha yol gösterici hale gelecek. Bu arada biz temkini elden bırakmayalım. Normalleşme yolunda bebek adımları ile ilerleyelim, virüs ile kumar oynamaya hiç gerek yok.
