Covid-19 ile çekiç elde dans

Geçtiğimiz mart ayının ortasında, corona virüs salgınının daha başlarındayken, Silikon Vadisi’nde çalışan bir aplikasyon yaratıcısı, davranış bilimci ve yazar olan Tomas Pueyo, dünyanın önce bir “çekiç” evresi yaşayacağını, bunu daha uzun bir “dans” evresinin izleyeceğini yazdı. Dünya olarak önümüzdeki bir buçuk yılı elimizde çekiçle dans ederek geçirmeye hazırlanmalıydık.

“Çekiç evresi”, Pueyo’nun, karantinaların olduğu, sokağa çıkma ve seyahat kısıtlamalarının uygulandığı, okulların, restoranların, kafelerin, kapalı kaldığı, kısaca sosyal yaşamın tamamen askıya alındığı iç karartıcı günler için kullandığı bir metafor. Bu evrede hastalar, detaylı filiasyon çalışmaları virüsü başkalarına bulaştırmadan tespit ve izole edilmeliydi. Böylelikle, virüsün enfekte ediciliğini gösteren meşhur R0 sayısı birin altına çekilecekti. Sonuçta salgının birinci dalgası yavaşlayıp, sönecekti.

Çekiç evresini kısıtlamaların çoğunun sona erdirileceği ya da oldukça yumuşatılacağı ve Pueyo’nun “dans evresi” olarak isimlendirdiği bir dönem izleyecekti. Dans evresinde, akılcı ve yaygın test politikalarının kurgulanması ve hasta olan ya da yüksek-riskli erken insanların izolasyonunun sağlanması ön plana çıkacaktı. Sosyal mesafeye dikkat edilmeye devam edilecek, çok sayıda insanın bir araya gelmesine izin verilmeyecekti. Tüm toplum maske takmayı sürdürecek ve insanlar kişisel hijyenlerine odaklanacaklardı. Dans evresinde olgu sayılarında artış yaşandığında ise belli süreler için çekiç evresi önlemlerine geri dönülmesi gerekecekti. Yani bir anlamda elde çekiç ile dans edecektik.

Dikkat ederseniz, çekiç evresi çok iç karartıcı ama net kurallar içerdiği için uygulamada daha kolay. Dans evresi ise hastalıkla belli bir uyum içinde yaşama becerisini göstermeyi gerektiriyor. Bu evre, kuralları çok net olmayan, iyice içselleştirilmesi gereken bir yaşam tarzı olarak görülmeli. Ne kadar iyi dans edeceğimiz, bu hastalıktan ne kadar çabuk kurtulacağımızı belirleyen en önemli faktör oluyor.

Kuvvetli bir metafor

Pueyo bir epidemiyolog ya da hekim değil. Bir aplikasyon yaratıcısı ve yazar. Yarattığı aplikasyonlar, internet ortamında defalarca viral hale gelmişler. Salgının başlangıcında, corona virüsün aynı bu viral aplikasyonlar gibi yayıldığını fark etmiş. Yarattığı “çekiç ve dans” metaforu ile de kuvvetli bir farkındalık yaratmak istemiş. Bana göre oldukça da başarılı olmuş.

Haziran başından dünyanın birçok ülkesi gibi Türkiye’de de dans evresine geçiş başladı. Bunun aceleci bir karar olup, olmadığını kısa zaman içerisinde göreceğiz. Bir müddet daha çekiç evresinde mi kalmamız gerekirdi? Aslında iyi kurgulanmış bir dans evresi salgını kontrol altında tutmaya yeterli olacaktır. Bir bale gibi detaylı planlanmış, çok sağlam bir koreografisi olan ve insanların adımlarını şaşırmadan uyum içerisinde hareket ettikleri bir gösteri yaratılabilen devletler sıkıntılı günleri geride bırakacaklar.

Önümüzdeki günlerde, bazı ülkeler baleyi, bazıları vals ya da tangoyu tercih edecek. Bizim de düzgün tercihler yapmamız, tedbiri elden bırakmamamız gerekiyor. Kontrollü bir dans yerine, kontrolsüz bir şekilde halay çekmeye başlarsak, çekiç kısa zamanda geri dönecektir. Bebek adımları ile normalleşelim, dikkatimizin dağılmasına izin vermeyelim.