Giriş
Adalar, İstanbul’un 39 ilçesinden biridir. İstanbul’da dokuz ada bulunuyor, bu adaların beşinde (Büyükada, Heybeliada, Burgazada, Kınalıada ve Sedef Adası) yerleşim var. Sivriada, Yassıada, Kaşık Adası ve Tavşan Adası’nda ise sürekli yerleşim bulunmuyor. Genelde dokuz adası olduğu bilinen İstanbul’un, 1010 yılında meydana gelen büyük depremle suya gömülen onuncu bir adası daha var: Vordonisi. İstanbul’daki bu onuncu adanın varlığını pek çok kişi bilmez. Bir zamanlar aktif olarak kullanılan Vordonisi (Vordonos) Adası, İstanbul’un bilinmeyen onuncu adasıdır. Vordonisi Adası, Büyük Vordonisi ve Küçük Vordonisi adında iki adacıktan, kayalıktan oluşuyor. İstanbul’a en yakın ve en küçük ada Vordonisi, Küçükyalı-Bostancı arasındaki sahilin tam karşısında, kıyıdan yaklaşık bir kilometre uzakta bulunuyor.
***
Bizans İmparatorluğu’nun başkenti Konstantinopolis’te, 1010 yılının temmuz ayında oldukça büyük bir deprem olur. Deprem sonrası Marmara Denizi yükselerek, şehrin büyük bölümü sular altında kalır. Granit kayalıklar üzerinde yer alan diğer dokuz ada hasar almazken, alüvyon tabakaya sahip olan Vordonisi Adası sulara gömülür.
Yaklaşık bin yıl kadar önce Büyükada Dragos fayının kırılması sonucu meydana gelen Büyük Bizans Depremi ile denize batan Vordonisi Adası’nın şimdilerde deniz üstünde kalan kısmı görülüyor. Araştırmalar, Vordonisi’nin 6.5 büyüklüğünde birkaç deprem sonucunda batmış olabileceği söylüyor. Vordonisi Adası’nın sakinleriyle birlikte sulara gömülmesi, diğer adalarda yaşayanların deprem korkusunun artmasına neden olmuştur.
Ancak yakın zamanda yapılan bilimsel araştırmalarda diğer adalar için böyle bir risk öngörülmediği, çünkü bu adaların granit kayalıklar üzerinde yer aldığı belirlendi. Alüvyon tabakada oluşan Vordonisi Adası, jeolojik yapısıyla diğer adalardan ayrılıyor. ‘Bostancı Çöken Ada’ olarak da bilinen bu adanın bulunduğu yere şimdilerde ‘Höreke’ ya da ‘Batık Manastır Kayalıkları’ deniliyor. 2004 yılında yapılan araştırmalarda Vordonisi Adası’nda bir manastır bulunduğu anlaşıldı. Denizdeki su seviyesi yükselmeden önce adadaki yapılar çok daha iyi görülüyordu.
***
Bizans döneminde sürgünlere ve din adamlarına ev sahipliği yapan Vordonisi Adası’nın en önemli yapısı, üzerindeki manastırdır. Vordonisi Manastırı’nı Patrik Photios yaptırdı. Dönemin patriği Photios ile adaya sürgün gönderilen Patrik Ignatios arasında fikir ayrılığı yaşandı. İki patrik, kiliselerin içine ikonaların konulup konulmayacağı konusunda çatıştı. Bu olaydan sonra Hristiyan dünyasında büyük bir bölünme yaşandı.
Ortodoks ve Katolik kiliselerinin ilk ayrışma süreci, Vordonisi Adası’nda yaşanan bu fikir ayrılığı ile başladı. Nesilden nesile aktarılan ve son zamanlarda bir şehir efsanesine dönüşen Vordonisi Adası, Fener Rum Patrikhanesi’nin MS. 500 tarihli İstanbul haritasının incelenmesi sonucunda fark edildi. Vordonisi Adası’nı UNESCO Dünya Mirası listesine ve dalış turizmine kazandırmak için son yıllarda yoğun çalışmalar yapılıyor.
