Giriş
Tarih öğretmeni Ron Jones, 1967 yılında, Amerika’nın Kaliforniya eyaletinde bulunan Cubberley Lisesi’nde öğrenciler üzerinde psikolojik bir deney yapıyor. Deneyin konusu “Nazi Almanyası ve Faşizm”, deneyin amacı ise demokratik toplumların dahi faşizme meyilli olduklarını göstermek. Jones, demokratik ve eğitimli toplumlarda bile her insanın faşizme eğilimi olduğunu ve bu faşizmin uygun koşullar sağlandığı zaman ortaya çıkabileceğini savunuyor.
***
Jones, ilk gün birkaç basit kural getiriyor: Ders zili çalmasıyla birlikte öğrenciler 30 saniyede yerlerini alacak, söz almadan ve ayağa kalkmadan konuşmayacak, söz alırsa söyleyecekleri üç beş kelimeyi geçmeyecek ve her cümlelerinin sonunu “Bay Jones” diye bitirecekler. İkinci gün Jones, sınıfın özel olduğunu belirtmiş, diğerlerinden ayırmış ve genel disiplinin sağlanmasından sorumlu olduklarını söylemiştir. Özel sınıfa “Üçüncü Dalga” adını veren Jones, okyanusun en güçlü dalgasının üçüncü dalga olduğu efsanesini uydurarak, verdiği ismi anlamlandırmış. Sınıfa Nazi selamını öğreten Jones, bu grup öğrencilerine sadece sınıfta değil, dışarıda dahi birbirlerini bu şekilde selamlamalarını emretmiş. Sınıftaki tüm öğrenciler bu kurala istisnasız uymuş. Üçüncü gün Jones, deneyin kapsamını genişleterek tüm okula yayar. 30 öğrencilik sınıf, 13 katılımcıyla beraber 43’e yükselir. Öğrencilerin hepsi derslerine hevesle sarılmaya başlar, derslere katılımlarda artış olur. Ron Jones’un konuyla ilgili kaleme aldığı makalede belirttiğine göre, kimi öğrenciler ‘İlk kez bir şeyler öğrendiklerini’ belirtmiş ve “Bay Jones, niçin diğer konuları da bize böyle öğretmiyorsunuz?” şeklinde sitem etmişler.
***
Kendilerine üye kartı düzenleyen öğrenciler, bir de logo tasarlayarak minik bir çeteye dönüşmüş ve grup üyesi olmayan öğrencileri sınıfa sokmamışlar. Yeni üye bulma koşul ve kurallarının da belirlendiği üçüncü günün sonunda, toplam katılımcı sayısı 200'e ulaşmış. Gün içerisinde bazı grup üyeleri diğer grup üyelerini kurallara uymadıkları gerekçesiyle dışlamaya başlamış. Dördüncü gün Jones, öğrencilerin projeye haddinden fazla dahil olduklarını, disiplin kurallarına görülmemiş bir liyakatle bağlandıklarını fark edince, olayların kontrolden çıkacağını sezerek deneyi durdurmuş. Onları ikna etmek için, bunun ulusal bir karar olduğunu söylemiş. Öğrencilerine, ertesi gün bir televizyonla geleceğini ve resmi açıklamayı onlara izleterek, “Üçüncü Dalga”ya son vereceğini açıklar. Ertesi gün sınıfa bir televizyon getiren Jones, birkaç dakika karıncalı ekran izlettikten sonra gerçeği açıklamış, bunun “Nazi Rejimi” dersi kapsamında faşizmi anlatmak için yaptığını belirtmiş, hemen ardından bir Nazi belgeseli izleterek amacını doğrulamış. Okul yönetimi ve veliler olayı öğrendikten sonra deney sonlandırılır ve Jones okuldan uzaklaştırılır. Bu olaydan sonra Jones, hiçbir kamu lisesinde öğretmenlik için kadro bulamaz, ancak savını ispatlamış olur…
