Giriş
Ilya Ivanoviç Ivanov, yapay döllenmenin öncülerinden olan ünlü bir Sovyet biyologdur. Ivanov, 1900’lü yılların başında zebra-eşek, bizoninek, çeşitli fare ve tavşan melezleri geliştirerek ünlenir. Ancak onu asıl gazetelerin manşetlerine ve komplo teorilerine konu eden olay, 1924 yılında Sovyet yönetimine öneri olarak sunduğu çılgın melezleme fikridir.
Ivanov, Bolşeviklere insan-şempanze melezi yapmayı önerdi ve bu önerisi kabul edildi. Ivanov, daha önceki çalışmalarında atlarda suni döllenme alanında oldukça önemli başarılar elde etti. Geliştirdiği teknik sayesinde bir aygırın normalde 20 ila 30 olan kısrak dölleme sayısını 500’e çıkarmıştı. Ivanov'a çeşitli ülkelerden at üreticileri geliyordu. Bu başarılı çalışmalar, Stalin’in dikkatini çekti.
****
Daha itaatkar ve daha dayanıklı bir tür ortaya çıkarmak isteyen Stalin’in fikri köpek ile insanın melezlenmesiydi. Ancak Ivanov bu durumun yanlış olduğunu çünkü melezleme yaparken yakın türlerin kullanılması gerektiğini belirtti. Bunun için de insana en yakın tür olan maymunu seçti.
Dünyaya hüküm sürme, itaatkar ve yenilgisiz bir ordu kurmak isteyen Stalin, ‘maymun insan’ ordusu için ciddi girişimlerde bulundu. Stalin, 1926’da yeni bir ordu kurma hayallerini gerçekleştirmek adına Bilim Akademisi’ne yazılı emir verdi.
Bu proje için yüklü miktarda (dönemin parasıyla 200 bin dolar) fon alan Ivanov, Paris’e gitti ve orada Pasteur Enstitüsü’nün de desteği ile projesi üstünde çalışmaya başladı. Bu iş için Gürcistan’da yeni bir tesis kuruldu. 1926 yılında önce Nora isimli bir şempanzeye kadın yumurtası yerleştirip insan spermi ile döllemeyi denedi. Aynı yıl, Afrika Kongo’daki Fransız kolonisine gidip, üç adet dişi şempanzeye insan spermi enjekte etti. Melezleme yapılan şempanzelerin ikisi Dakar, Marsilya arasında gemide öldü, otopsilerinden de bir sonuç alınamadı.
Daha sonra diğer şempanze de hayatını kaybetti. Ardından yapılan tüm denemelerde birçok maymun hayatını kaybetti. Sperm döllemediği için şempanzelerde hamilelik ve doğum bir türlü gerçekleşmiyordu.
***
Bütün bu deneyler başarısız olunca Ivanov taktik değiştirip, dişi insanlara şempanze spermi enjekte etmeye karar verdi. Bu çılgın fikri için 1929 yılında beş Sovyet kadını gönüllü oldu. Ancak Ivanov’un elindeki son şempanze de öldüğü için deneye başlayamadı.
Yeni şempanze beklerken 1930 yılında politik gerekçelerle tutuklanıp Kazakistan’a sürüldü. Stalin’in emriyle Gürcistan’daki merkez kapatıldı. Elbette bu başarısızlıkların bir cezası olmalıydı ve Ivanov, 5 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Ivanov, yeni araştırmalara başlayamadan 1932 yılında hayatını kaybetti. Ivanov’un hayatını, kariyerini tehlikeye atarak neden böyle bir deney için bu kadar uğraştığı, Bolşeviklerin niçin böyle bir deneye izin verdikleri ise hâlâ bir sır.
Daha güçlü ve kontrol edilebilir bir ordu kurmak gibi bir amaç uğruna bunu yapmaya çalıştığı şeklinde görüşler mevcut. 1960’lara gelindiğinde Çin de aynı deneyleri gündemine aldı ancak onlar da bir sonuca ulaşamadı!
