Giriş
Kızıl Ordu’nun kurucularından olan Ukraynalı devrimci General Mihail Vasilyeviç Frunze, Sovyet tarihinin önemli isimlerinden biridir. Lenin’in özel talimatıyla, olağanüstü elçi sıfatıyla 13 Aralık 1921’de Ankara’ya geldi. Frunze’nin Türkiye’ye gelişi bir dostluk gösterisi şekline dönüştürülerek, Batı devletlerine Türk-Sovyet dostluğu gösterilmeye çalışıldı. Frunze, 1921 sonlarında Trabzon’dan Samsun’a, oradan da Ankara’ya geçti. Bolşevik hükümetini temsilen Ankara hükümetiyle işbirliği anlaşması imzaladı.
***
Frunze, 22 Aralık 1921'de Sovyet Dışişleri Bakanı Çiçerin’e Ankara’da Mustafa Kemal Paşa’yla yaptığı görüşmelerin neticesini sunduğu raporunda şunları söyler: “Köyün halkı Türk ve son derece yoksul. Köyde erkek hemen hemen hiç yok. Hepsi askere gitmiş. Köy yoksul olmasına rağmen mal olarak oldukça büyük vergi ödüyor: Altı ayda 5 inek, 50 koyun, 5 çift manda veriyor. Kocaları askerde olan kadınların yaşamları çok ağır, mevcut birkaç erkekten de yarar yok. Halk tümüyle yıkıma uğramış ve yorgun. Ordu çok kötü bir durumda, üniforması yok, silahı yetersiz, bir kış harekâtı yapamaz, ancak morali hâlâ yüksektir. Ülkede yiyecek sıkıntısı vardır. Ulaştırma sorunlarından, ordu yeterince beslenemiyor. Türkiye’nin kendi olanakları askeri sorunun olumlu bir şekilde sonuçlandırması için yeterli değil. Ordu direnebilir, fakat dışarıdan gelecek bir yardım olmadan kesin bir zaferi elde etmesi tümüyle olanaksızdır.”
***
Frunze’nin Ankara’ya gelişi şerefine 30 Aralık’ta büyük bir ziyafet verildi. Bu ziyafette Mustafa Kemal Atatürk ve Frunze karşılıklı konuşmalar yaptı. Mustafa Kemal Atatürk’ün konuşmasını tamamlaması üzerine Frunze ayağa kalkarak, “Yaşasın Türk ordusu! Yaşasın Türk halkı! Yaşasın Mustafa Kemal Paşa!” diye bağırdı. Bunun üzerine Mustafa Kemal Paşa da yeniden söz alarak; “Yaşasın Rus milleti ve Rus Şurâlar Hükümeti! Yaşasın Ukrayna ordusunun Başkumandanı arkadaşımız kahraman Frunze!” diye karşılık verdi. Frunze’nin Türkiye’ye geldiği zaman söylediği söz dikkate değerdir: “Bu zor şartlarda bile burasının sosyalizmle ilgisi olamaz, burası bambaşka bir ülke!” Türkiye’deki görevini tamamlayan M.V. Frunze, ardında çok olumlu duygular bırakarak 5 Ocak 1922’de ülkesine döndü.
***
Mustafa Kemal Atatürk, Frunze’nin gelişinin ardından Lenin’e gönderdiği 4 Ocak 1922 tarihli mektubunda dostluğu şu ifadelerle dile getirir: “Türkiye Rusya’ya, Batı Avrupa’ya olduğundan çok daha yakındır. Memleketlerimiz arasında bir diğer ve daha mühim benzerlik, bizim kapitalizm ve emperyalizme karşı mücadelemizde yatmaktadır. Sizi temin ederim ki, Sovyet Rusya’ya karşı doğrudan veya dolaylı olarak asla hiçbir anlaşmaya ve ittifaka dahil olmayacağız.”
***
Taksim Meydanı'nda yer alan Cumhuriyet Anıtı’nda Atatürk’ün arkasında iki Sovyet generalin (Mihail Vesilyeviç Frunze ile Kliment Vefremoviç Voroşilov) heykelleri bulunur. Bu heykeller, bizzat Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatıyla oraya yerleştirilmiştir. Bu iki heykel, Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye’ye yapılan Sovyet yardımına duyulan minnettarlığın simgesidir.
