Kadınların korkulu rüyası: Menopoza kaç yaşında girilir?

Menopoz da tıpkı bebeklik, ergenlik, cinsel olgunluk gibi hayatın bir dönemidir. Menopoz döneminde yumurtalıklardaki (overler) aktif yumurta kistçikleri (folikül) ve buna bağlı olarak da östrojen üretimi azalır. Zamanla yumurtalıklar küçülür ve yumurtalıklardan östrojen üretimi kesilir. Buna bağlı olarak adet döngüsü kesilir ve asında bu durumdan çok önce de üreme yeteneği kaybolur.

Menopoz sözcüğü eski Yunanca mens (ay) ve pause (durmak) sözcüklerinden türemiştir. Dünya Sağlık Örgütü, menopozu yumurtalıkların aktivitelerini kaybetmeleri sonucu adet döngüsünün kalıcı olarak kesilmesi olarak tanımlamaktadır. Menapoz yaşı dünya genelinde 45-55 yaştır. Yapılan çalışmalar Türkiye'de ortalama menopoz yaşının 46-48 olduğunu göstermektedir.

Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. M Gürkan Arıkan; kadınlar için doğal bir süreç olan menopoz hakkında, halk arasında yanlış bilinenleri ve bilinmesi gerekenleri anlattı.

Menopoz hakkında yanlış bilinenler, bilinmesi gerekenler;

1- Menopoza kaç yaşında girilir?

Anneanne- anne- teyzelerin menopoz yaşı, benzer genetik mirası olan sizin de menopoz yaşını belirler mi?

Genetik miras menopoz yaşını belirleyen en önemli faktördür. Bir ailedeki kadınların genellikle benzer yaşlarda menopoza girdikleri gözlenmektedir. Ancak başka birçok faktör de menopozun erken gelmesine sebep olabilir: Düzensiz adet gören kadınların düzenli adet görenlere göre daha erken menopoza girdikleri gözlenmiştir. Bunun dışında doğurganlık durumu, ilk adet yaşı, doğum kontrol hapı kullanma, iki yıldan uzun emzirme gibi durumlar menopoz yaşını etkileyebilmektedir.

Psikolojik faktörler, psikolojik travmalar menopozun gelişimini hızlandırabilir. Savaş, göç, deprem ve uzun süren hapishane hayatındın erken menopozu tetiklediği gözlemlenmiştir.

Soğuk iklimlerde ve aşırı ağır şartlarda yaşayan kadınlarda menopoz yaşı daha erkendir. Yoğun sigara içen kadınlar içmeyenlere göre 1-2 yıl daha erken menopoza girmektedirler. Ağır metabolik hastalıklar, genetik bozukluklar, enfeksiyon hastalıkları, kemoterapi ve radyoterapi menopoza sebep olabilir. Kırsal kesimde ve geleneksel toplumlarda menopoz yaşı daha erken olabilmektedir.

2-Menopoz kilo aldırır mı?

Menopozda kilo almaktan kaçınmak mümkündür:

Menopoza giren çoğu kadının bedeninde -dış görünüşünde- fark edilir bazı değişiklikler başlar. Bu değişikliklerin temel nedeni de beden yağ miktarının artmasıdır. Menopozda birkaç kilo almak beklenen bir neticedir ve dikkat edilmezse, bu birkaç kiloluk artış ciddi boyutlara varabilir.

Menopoz döneminde ortaya çıkan kilo artışının en önemli nedeni insülin direnci. Bunu tahrik edebilecek yaşam tarzı değişikliklerinden kaçınmak gerekir. Örneğin şekeri gündemden çıkarmak (tatlılar, tatlı meyveler, meyve suları), unlu, nişastalı besinlere dokunmamak, makarnayı, pirinç pilavını azaltmak. Egzersizi arttırmak önemlidir (düzenli yürüyüşler ve tekrarlanan aerobik aktiviteler)

Oysa 40’ını geçen hanımların çoğu bunların tam da tersini yapıyor. Bu yanlışlar bel çevresinin kalınlaşıp omuz çevresinin genişlemesine, kalçaların büyüyüp bacakların yağ depolamasına sebep oluyor.

Östrojen azalması, kas kitlesini azaltıp yağ kitlesini artırıyor, metabolizma hızı düşürüyor. Buna tiroid tembelliğine eğilim artabiliyor, özellikle Haşimato hastalığına yakalanma ihtimalinin artıyor.

Tiroid, insülin metabolizma testleri yapılmalı, tedavi uygulanmalı. Daha az un, şeker, nişasta, tatlı, pilav, pizza, makarna, meyve suyu, ekmek, börek, çörek, açma, poğaça tüketilmeli.

3-Menopoz döneminde sıcaklamalar, ateş basmaları kaçınılmaz mıdır?

Menopozda oluşan hormon eksikliğine bağlı rahatsızlıkların başında gelir. Gerçek nedeni tam bilinmemekle beraber beyinde ısı regülasyon merkezi olan hipotalamusta oluşan değişiklik ile gelişir. Cilde yakın kılcal damarlarda genişleme olur, bu durum yüz ve boyunun kırmızı görünmesi ile sonuçlanabilir. Terleme gerçekleşerek vücut ısısı düşürülmeye çalışılır. Nabız hızlanması ve çarpıntı beraberinde görülür. Sıcak basmalarını çoğunlukla üşüme, titreme takip edebilir. Geceleri yaşanılan sıcak basmaları uykusuzluğa da sebep olabilir.

Tiroid hastalığı, enfeksiyon, nadiren kanser de bu semptoma yol açabilir. Bazı tedaviler de (meme kanseri için Tamoxifen, osteoporoz için Raloksifen) sıcak basmalarına yol açabilir.

Tedavisi mümkündür. Semptomların ciddiyetine, kişinin yaşam kalitesini ne kadar etkilediğine, sağlık profiline, kişisel tercihlere göre tedavi yapılır.

Stresi azaltmaya yönelik düzenli egzersiz yaparak dinlendirici uyku sağlamak. Meditasyon, yoga, biofeedback, akupunktur veya masaj gibi rahatlatıcı yöntemler

Reçetesiz ilaçlardan İsoflavinler (zayıf, bitkisel etkili östrojenler), Remifemin, soya bazlı gıdalar ile belli ölçüde tedavi etkisi gösterirler. Soya fasulyesi veya fındık yararlı seçeneklerdir.

Tropikal progesteron kremleri, bitkisel primrose oil içeren tabletler, ginseng, kava, adaçayı gibi ürünlerin etkinliği gözlenmekte ama bilimsel çalışmalar kesin kanıt gösterememiştir.

En etkin tedavi doktor kontrolünde sistemik östrojen tedavisidir (tablet, cilt üzerine uygulanan bantlar). Rahim kanseri gibi riskleri engellemek üzere östrojen hormonunun progesteron ile kombine edilmesi gereklidir.

Hormonal olmayan ilaçlarla (migren ilaçları), antidepresanlar, tansiyon ilaçları da tedavide kullanılabilir.

4-Menopoz ruh sağlığını bozar mı?

Depresif bir ruh hali, menopoz döneminde her 3 kadından birinde görülebilir. Sadece % 4 oranında kadıda klinik depresyon gelişebilir. Bu durum sadece hormonal değişimlerin sonucu değildir. İlerleyen yaşla beraber cinsel aktivitede azalma, isteksizlik, çocukların evden ayrılması, anne veya babanın kaybı gibi değişimler psikolojik duyarlılığı arttırır. Ancak bu kabullenilmesi gereken bir durum değildir. Korku, endişe ve davranış değişimlerinin doğru algılanması, belki psikolojik destek, gerekli hallerde homeopatik beslenme takviyeleri, ve en sonunda anti-depresan veya hormon ilaçları ile depresif belirtiler etkin bir şekilde tedavi edilir. Menopozda depresyon bir kader değildir.

5- Menopoz döneminde cinsel hayat sona erer mi?

Menopoz yaşlılık demek değildir. Menopozla beraber kadınlarda cinsel yaşam sona ermez. Östrojen hormonunun azalması vajinada hassasiyete, mukozada incelmeye ve vajinanın elastikiyetinde azalmaya neden olabilir. Buna bağlı olarak da cinsel ilişki esnasında ağrı, yanma hissedilebilir. Fakat bunu azaltmak için yağlar, vazelin, nemlendiriciler veya doktor kontrolünde krem veya fitil tarzında östrojen etkin bir şekilde kullanılabilir.

Ayrıca bu hormonal değişimler, cinsel bölgede bulunan damar ve sinir yapılarında da bir değişime neden olabilir. Bu durum da cinsel isteksizlik, kuruluk, uyarılma güçlüğü ve orgazm sorunlarını ortaya çıkarabilir. Bunlar da doktor kontrolünde eksik hormonların alınması ile başarılı şekilde tedavi edilir.

6-Doğum kontrolü menopozu erken yaşta mı çağırır?

Doğum kontrol hapları adı üstünde doğum kontrol amaçlı ya da bazen hormon tedavisi amaçlı (mesela adet düzenleyici) olarak kullanılabilir. Uzun kullanımlarının etkileri tartışmalı olmakla beraber, kadınların biyolojik menopoz saati üzerine etkileri olduğuna dair kesin bir kanıt yoktur. Doğum kontrol hapı kullanımı erken menopoza sebep olmaz.

7-Rahim ameliyatı sonrası menopoz başlar mı?

Bu varsayım veya gözlem tam doğru değildir: Rahim alınması gereken durumlarda doğal olarak adet kanamaları da kesilecektir. Ancak modern yaklaşımda menopoz öncesi hastalarda yumurtalıkların alınmasından feragat edilir. Sağlıklı yumurtalıklar hormon üretmeye devam eder ve vücudun ihtiyacını karşılar. Dolayısı ile adet kesilmesine rağmen bu hastalarda menopoz hormonal manada oluşmaz ve hormon eksikliğine bağlı sorunlar (ateş basması, vajinal kuruluk, kilo alma, kemik erimesi) görülmez.

Menopoz bir organ kaybı veya radyo-kemoterapi gibi yumurtalıkları tahrip eden belirgin

bir sebeple değil ise, doğal bir süreçtir. Engellenmesi olası değdir. Ancak meydana gelen tüm şikayetler doktor kontrolü altında etkin bir şekilde tedavi edilebilir. Ateş basması, sıcak soğuk – ani ısı değişimleri, uykusuzluk, cinsel isteksizlik, vajinal kuruluk, kemik erimesi gibi şikȃyet ve bulgular kader değildir, erkenden tespit ve etkin şekilde tedavi edilebilir.