Giriş
Son yıllarda acil kontraseptif yöntemlerden biri olarak bilinen "ertesi gün hapları," toplumda giderek daha fazla kullanılmaya başladı. Ertesi gün hapları, korunmasız cinsel ilişki sonrasında veya doğum kontrol yöntemlerinin başarısız olduğu durumlarda hamileliği önlemek amacıyla kullanılan bir ilaç türüdür. Uzmanlar, ertesi gün haplarının düzenli bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanılmaması gerektiğini vurguluyor. Bu haplar, sadece acil durumlar için tasarlanmış olup, sürekli kullanımda sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Jinekoloji, Doğum ve Cinsel Sağlık Uzmanı Op. Dr. Dilek Uslu, sıklıkla merak edilen konulardan biri olan ertesi gün hapları kullanımı ve acil doğum kontrolü hakkında merak edilenleri posta.com.tr okuyucuları için anlatıyor.
Ertesi gün hapları olarak bilinen acil doğum kontrol hapları yumurtalıktan yumurtanın salınmasını geciktirerek gebeliği önlüyor. Spermler kadın genital sisteminde 5 güne kadar canlı kalabiliyor. Bu nedenle acil doğum kontrolü için yumurtlamayı uzun süre geciktiren ertesi günü hapları etkili olarak biliniyor.
72 SAAT KURALINA DİKKAT EDİLMELİ!
Jinekoloji, Doğum ve Cinsel Sağlık Uzmanı Op. Dr. Dilek Uslu, ertesi gün haplarının, korunmasız cinsel ilişkiden sonra mümkün olan en kısa sürede alınırsa daha çok etkili olduğunu söylüyor. 24 saat içinde alınması en iyisi olarak biliniyor, ancak ilacın türüne göre cinsel ilişkiden sonra 72 saate (3 gün) veya 120 saate (5 gün) kadar alındığında gebeliği önleyebiliyor.
Acil doğum kontrolü, gebeliği sonlandırmak için kullanılan ilaçlardan farklı oluyor. Op. Dr. Uslu, zaten hamileyseniz, bir doğum kontrol yöntemi olarak hiçbir etkisi olmayacağını belirtiyor ve ertesi gün haplarının düşük yapıcı etkileri olmadığının altını çiziyor.
Op. Dr. Uslu, “acil doğum kontrolü”nün acil durumlar için olduğunu, her zaman kullanılacak bir yöntem olmadığını söylüyor.
Korunmasız cinsel ilişkiye girdiğinizde ve hamile kalmak istemediğinizde acil kontrasepsiyon kullanmak istenebiliyor. Peki bunu ne zaman almanız gerekiyor? Mümkün olan en kısa sürede almanız gerekiyor.
BU RİSKLERİ BİLİYOR MUSUNUZ?
Op. Dr. Uslu, doğum kontrol hapları ve Rahim içi araç (RİA) hakkında bilinmesi gerekenleri anlatıyor:
“Doğum kontrol hapları, eskiden yüksek dozda acil doğum kontrol yöntemi olarak kullanılmaktaydı. Fakat gebelikten koruyucu etkileri düşük olduğu gibi pıhtı riskini de çok artırdığı kanıtlanmış, kesinlikle ertesi gün haplarının yerine yüksek dozda kombine doğum kontrol hapı alınmalıdır.”
“Copper-T ya da sıklıkla kullanılan ismiyle bakırlı spiraller Rahim içi araç (RİA) acil kontrasepsiyon olarak kullanılır. Spiral rahim içine yerleştirilir. Eğer acil gebelik önleyici etkisi nedeniyle kullanmak istiyorsanız cinsel ilişkiye girmenizden itibaren 5 gün içinde taktırmalısınız. RİA hem acil doğum kontrolü hem de yıllar boyunca doğum kontrolü sağlar. Rahim içinde olduğu sürece hamileliği önler.
Maliyeti uzun yıllar süren etkisine oranla düşüktür.”
Uzmanı uyardı: 72 saat kuralı kritik önem taşıyor: Sürekli kullananlar dikkat Kadınlarda hormon sağlığını bozuyor
ACİL DOĞUM KONTROLÜ NASIL OLUR?
Ertesi gün hapları öncelikle yumurtlamayı geciktirerek veya durdurarak çalışır.
Spiraller döllenmiş bir yumurtanın rahime yerleşmesini durdurarak çalışır.
YUMURTLAMA GERÇEKLEŞTİYSE HİÇBİR ETKİSİ OLMAZ
Op. Dr. Uslu, ertesi gün hapı esas olarak yumurtlamayı geciktirerek işe yaradığını, zaten yumurtlamışsanız işe yaramayacağının altını çiziyor. Spermin yumurtayla etkileşimini değiştirmiyor. Ayrıca, başlamış bir hamileliği de sonlandırmıyor.
AŞIRI KİLOLUYSANIZ DİKKAT!
Araştırmalar, 75 kilogramdan ağır kadınlarda etkinliğinin azaldığını gösteriyor. Eğer kilonuz fazlaysa doktora danışarak ertesi gün hapının dozajını yükseltmeniz gerekebiliyor.
ACİL DOĞUM KONTROLÜ İLİŞKİDEN NE KADAR SONRA HALA İŞE YARAR?
Acil kontrasepsiyona ne kadar erken başvurursanız, o kadar etkili oluyor. Çalışmalar, cinsel ilişkiden sonraki 24 saat içinde ertesi gün hapı kullanırsanız hamile kalma şansınızın yalnızca yüzde 2 olduğunu gösteriyor.
İçerisinde levonorgestrel olan ertesi gün hapları cinsel ilişkiden sonraki 3 gün içinde alınırsa etkili oluyor.
İçerisinde ulipristal asetat olan ertesi gün hapları ise cinsel ilişkiden sonraki 5 güne kadar işe yarıyor.
Op. Dr. Uslu, ertesi gün hapları kalıcı etki göstermediğini belirtiyor. Korunmasız cinsel ilişkiden sonra acil bir durumda mümkün olan en kısa sürede alınması gerekiyor. Başka bir doğum kontrol yöntemini kullanana kadar tekrar cinsel ilişkiye girilmemesi gerekiyor çünkü haptan sonraki korunmasız ilişkilerde gebelik önleyici etkileri bulunmuyor.
ANTİBİYOTİK VE EPİLEPSİ İLACI KULLANANLAR DİKKAT!
Bazı ilaçlar ertesi gün haplarını etkisini azaltıyor. Bunlar arasında epilepsi ilaçları, antibiyotikler, mantar tedavisinde kullanılan ilaçlar, bazı kalp ilaçları ve St. John's (sarı kantaron) bitkisi içeren ilaçlar bulunuyor. Bu ilaçlardan kullanıyorsanız ertesi gün hapını etkinliği hakkında doktorunuza danışmanız öneriliyor.
‘İLACI İÇTİĞİNİZDE KUSARSANIZ TEKRAR KULLANMANIZ GEREKİR’
Hapı aldıktan sonraki 3 saat içinde kusarsanız, bir tane daha almanız gerekiyor.
Hapı içtikten sonra leke şeklinde kanama, adetin erken veya geç gelmesi sıklıkla görülüyor. Eğer adetiniz 7 günden fazla gecikirse gebelik testi yaptırmanız tavsiye ediliyor.
Hormonal acil kontrasepsiyon, korunmasız veya yetersiz korunan cinsel ilişkiden sonra istenmeyen gebelik riskini azaltıyor. İhtiyaç tekrarlanırsa, düzenli veya uzun etkili doğum kontrolü tercih etmeniz daha uygun oluyor. Bir adet döngüsü içinde bir kez ertesi gün hapı kullandığınızda gebelik önleyici etkisi bulunuyor. Aynı ayda birden çok ertesi gün hapı kullanırsanız gebelik riskiniz yüksek oluyor.
Kendinizi HIV gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (CYBE) korumanız önem taşıyor.
