Saklı pay-tasarruf nisabı nedir?

Bazı yazılarınızda miras olarak kalan mallar için ‘saklı pay’, ‘mahfuz hisse’ gibi tabirler kullanıyorsunuz. Bunlar ne anlam ifade ediyor? Bunların varlığı vasiyetname yapmaya engel mi? Bunlar her mirasta söz konusu mu? M.K.

Okuyucum sorusunda çok haklı. Evet miras konularında saklı paydan ve mahfuz hisseden çokça söz ediyorum. Okuyucumun sorusu içinde bir eksiklik var. Bunlardan söz ederken bir de ‘tasarruf nisabı’ diye bir kavramdan da söz ediyorum. Şimdi bunların ne olduğunu açıklayayım. Bir kişi vefa ettiğinde, malları ve borçları mirasçılarına kalır. Bu mallar mirasçılar arasında paylaşılır. Ancak her durumda eşit olarak paylaşılmaz. Sağ kalanlar arasında eş olabilir, çocuklar olabilir, anne-baba olabilir veya başkaca yakın aile fertleri olabilir. İşte mirasın bunlar arasında paylaşımı yasada belirlenmiştir. Örneğin sağ kalan eş ve çocuklar var ise eşe mirasın dörtte biri, çocuklara dörtte üçü kalır. Dolayısıyla bölüşme eşit değildir. Yasanın koyduğu kurallara göre bölüşülür. Bu bölüşme, ortada bir vasiyetname yok ise, yasanın kurallarına göre yapılırken, vasiyetname varsa bu kurallar değişir. Vasiyetname yapmış bulunan, vefat eden kimse malvarlığını birilerine bırakmış olabilir.

Peki örneğin çok sevdiği bir komşusuna tüm malvarlığını vasiyet etmiş ise eş ve çocuklar bu mirastan tek kuruş bile alamayacak mı? İşte yasa böyle bir ihtimali önlemiş ve demiş ki, bazı mirasçılar, mirasın tümünden mahrum edilemez. Mesela eş, çocuklarla birlikte mirasçı olduğunda dörtte bire sahiptir ya, işte bu dörtte bire dokunamazsınız. Eş, vasiyetname varsa bile bu dörtte biri alır. Çocuklar, onların da hakkı olan miras payının yarısına dokunamazsın. Çocuklar da kanuni miras payının yarısını mutlaka alır. Vasiyetname veya bağışlama bu hakkı ortadan kaldırmaz. İşte saklı pay budur. Saklı pay aynı zamanda mahfuz hissedir. Yani ikisi aynı kavramdır. Miras bırakan, bu oranlar dışında kalan mallarını en sevdiği komşusuna bırakabilir. Bırakmakta serbest olduğu bölüme de ‘tasarruf nisabı’ denilir. Yani saklı paylar dışında kalan mallardan istediği gibi tasarruf eder. İşte miras konusunda sık sık tekrar ettiğim kavramlar budur. Vasiyetname yapacak biri bu oranlara dikkat eder de ona göre vasiyetname yaparsa ölümünden sonra ortaya çıkacak ihtilafa meydan vermemiş olur. Yani bunların varlığı vasiyetname yapmaya engel değildir, ancak sınırlar. Tabi ki yine bir hususu tekrar edeyim. Bu gibi işleri yaparken bir meslektaşımın yardımının alınmasına her zaman yarar vardır.