Giriş
“Dünyanın hiçbir yerinde, hiçbir milletinde, hiçbir kadın ‘Ben milletimi zafere götürmekte Anadolu kadını kadar hizmet ettim’ diyemez! Belki erkeklerimiz, memleketi istila eden düşmana karşı süngüleriyle düşman karşısında ispât-ı vücut ettiler.
Fakat bunu sağlayan; sırtıyla, kağnısıyla, kucağındaki yavrusuyla, yağmur demeyip, kış demeyip cephenin harp malzemesini taşıyan hep o ulvî, o fedakâr, o ilâhî Anadolu kadınlarıdır!”
***
Bu sözleri Mustafa Kemal Atatürk, 21 Mart 1923’te Türk kadınının Milli Mücadele’deki hizmetlerini anlatırken sarf etmiş. Ne var ki tam 100 yıl sonra, Cumhuriyet’imizin 100’üncü yılına girdiğimiz 2023 yılında cepheye sırtında mühimmat taşıyarak bu ülkenin kurtuluşunda erkekler kadar payı olan Türk kadınlarının yüzde 70’i; işgücünün, ekonomik-sosyal hayatın dışındalar.
“Başka hiçbir ülkede hiçbir kadın savaşta Türk kadını kadar hizmet etmemiş” olsa da, bugün Dünya Ekonomik Forumu’nun Gender Gap (Cinsiyet Uçurumu) 2023 Raporu’na göre Türkiye cinsiyet eşitliğinde dünyada 129’uncu sırada. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2023 Nisan verilerine göre, kadınların istihdam oranı yüzde 31. Yüksek öğretim mezunu oranı da yüzde 22. Yönetici pozisyonundaki kadın oranı ise yüzde 21.
AKLI VE RUHU DIŞARIDA BIRAKILIYOR
Benimle bu rakamları paylaşan, uzun yıllar Türkiye’nin en önde gelen bankalarının birinde en üst düzey yönetici pozisyonunda bulunmuş, şimdi ise İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (SKD Türkiye) Yönetim Kurulu Başkanı olan Ebru Dildar Edin oldu. Ebru Hanım kadının özellikle üst yönetimde ve yönetim kurullarında yer almasına çok önem veriyor.
Neden derseniz, çünkü kararlar buralarda alınıyor. Dolayısıyla kadın olmayınca, o şirketin vizyonundan tutun en alt operasyonlarına kadar kadın aklı ve ruhu yok sayılmış oluyor. “Durum o kadar üzücü ki… Sabancı Üniversitesi’nin ‘Yönetim Kurulunda Kadın Türkiye Raporu’nun 2022 yılı sonuçlarına göre; Borsa İstanbul’a kayıtlı 475 şirketin 158’inin yönetim kurulu tamamen erkeklerden oluşuyor.
Bu durum giderek de kötüleşiyor. 2022 yılında yönetim kurullarının tamamı erkek olan şirketlerin oranı yüzde 33 iken, şimdi yüzde 39’a yükselmiş” diyor Ebru Hanım. 2013-2022 yılları arasında yönetim kurullarında en az 1 kadın üyesi olan şirketlerin oranında yavaş ama olumlu bir değişim gerçekleşirken, 2022 yılında bu oranda da düşüş olmuş.
OLUMLU AMA YETERSİZ GELİŞME
“Yine de olumlu gelişmeler de var” diyor Ebru Dildar Edin. BIST (Borsa İstanbul) 100’de yönetim kurulundaki kadın oranı yüzde 15’ten yüzde 17.5’e çıkmış. Bağımsızlar arasında kadın yönetim kurulu üyesi oranı da 2021’de yüzde 19 iken, 2022’de yüzde 24 olmuş. Türkiye Bankalar Birliği’nin Mart 2023 verilerine göre de bankaların üst yönetimlerindeki kadın çalışan oranında devam eden bir artış var.
Yönetim kurulu başkanı, yönetim kurulu üyesi, genel müdür ve genel müdür yardımcısı görevlerindeki kadın oranları 2013’te yüzde 12’den, bugün yüzde 19. Üst yönetim kademelerinde ise 129 kadın görev yapıyor.
EN OLUMSUZ ETKİLENEN GRUP
Meclisimiz ve Kabine de bu durumu yansıtıyor. Kabinede 17 erkek arasında tek 1 kadın yer alırken; Meclis’te 481 erkek vekil ve 119 kadın vekil bulunuyor.
“Kadın vekil oranı 2007’de yüzde 9 iken, bugün yüzde 20’ye yükseldi. Bu olumlu bir gelişme elbette ama yeterli değil. Birleşmiş Milletler Kadın Birimi’nin raporuna göre Türkiye, parlamentoda kadın temsilinde 188 ülke arasında 129’uncu sırada yer alıyor. Artış görülse de hâlâ rakamlar dünya geneline göre geride olduğumuzu gösteriyor” diyor Ebru Dildar Edin. Tam da bu yüzden 20 yıllık mazisi ve 139 üyesi olan bir dernek olarak kadın istihdamına el atmışlar.
Dernek üyesi olan şirketlerin yüzde 63’ünü dahil ederek, dijital dönüşümden en çok etkilenecek grup olan kadın çalışanların güçlendirilmesi üzerine çok önemli çalışmalar yapıyorlar. “Kadınlarımız çoğunlukla özel bakıcı, sağlık çalışanları, eğitim/ öğretim uzmanı, temizlik/ yardım personeli gibi hizmet-bakım ve destek rollerinde konumlanıyor. Bu ve benzeri rollerin dijitalleşme ve otomasyondan en fazla etkileneceğini biliyoruz. Dolayısıyla kadınların dijital tarafta yetkinliklerinin artırılması oldukça kritik” diyerek derneğin çalışmalarının içeriğini ve hedefini açıklıyor Ebru Dildar Edin.
ZORLAYICI ADIMLAR OLMALI
“Hükümetimizin bu konuyu acilen sahiplenmesi ve önceliklendirmesi gerekiyor. Mesela geçtiğimiz günlerde Japon Hükümeti, 2030’a kadar borsaya üye büyük şirketlerde en az yüzde 30 oranda kadın yönetim kurulu üyesine ulaşma hedefi koydu. Avrupa Birliği de yeni bir düzenlemeyle halka açık şirketlerde yönetim kurullarında yüzde 33 oranında kadın olması mecburiyeti getirdi.
Aslında yeni hükümetimizin sürdürülebilir kalkınmaya yönelik birçok önemli taahhüdü var. Sosyal tarafta da kadınları önceliklendiren, istihdam güvencesi yaratan politikalara ihtiyacımız var. Zorlayıcı adımlar ve somut hedefler olmalı” derken, güçlü bir kadın liderin kendi toplumuna ne kadar çok katkıda bulunabileceğini bilfiil gösteriyor Ebru Hanım.
