Kadınların günlük demir ihtiyacı erkeklerden 2 kat daha fazla

Demik eksikliği dünyada en çok görülen anemi yani kansızlık türüdür. Özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde demir eksikliğine bağlı anemi oranı yüksektir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre; hemoglobin değerlerinin hamile olmayan kadınlarda 12 gr/dl, erkeklerde 14 gr/dl’nin altına düşmesi durumu “anemi” olarak adlandırılmaktadır.

Kimler risk altında?

Adet olmak: Regl döneminde kaybedilen kan sebebiyle, tavsiye edilen günlük demir tüketimi, kadınlarda erkeklere kıyasla iki kattan daha fazla (18 gr’a karşılık 8 gr).

Hamilelik: Hamilelik döneminde damarlardaki kan hacminin iki katına çıkması, demir ihtiyacının da artması anlamına gelir. Demir, kandaki oksijenin taşınmasını sağlayan hemoglobin molekülleri açısından kritik bir bileşendir. Gebelik sürecindeki demir ihtiyacı günlük 27 mg’a kadar çıkar. Dolayısıyla takviye almayan kadınlarda, demir eksikliği yaşanması son derece muhtemeldir.

İlaç kullanımı: Proton pompa inhibitörleri, dünyanın en yaygınlıkla kullanılan ilaçlarındandır. Bunlar, birçok vitamin ve mineralin emilimi için şart olan mide asidinin miktarını düşür. Yani demir eksikliği kaçınılmaz hale gelir.

Dengesiz beslenme: Rutin beslenme düzenine demir zengini besinleri dahil etmemek, demir eksikliği riskini önemli ölçüde arttırır. Dolayısıyla vejetaryen hayat stilini benimseyen kişilerin, diyetlerinde bolca demir zengini bitkiye yer verme konusunda çok daha bilinçli olmaları gerek; çünkü uzak durulan et ürünleri, kolaylıkla emilen hayvan-temelli demirin en büyük kaynaklarıdır.

Demir eksikliği belirtileri nelerdir?

Demir eksikliğine bağlı kansızlık bazı durumlarda belirti göstermez. Demir eksikliği rutin sağlık kontrollerinde yapılan kan tahlillerinde teşhis edilebilir.Demir eksikliğinin belirtileri arasında;

• Cilt solgunluğu,
• Vücutta güçsüzlük, yorgunluk,
• Konsantrasyon bozukluğu,
• Baş ağrısı,
• Ellerde ve ayaklarda uyuşma,
• Sinirlilik hali,
• Kulakların uğuldaması,
• Dudaklarda çatlaklar ve ağız kenarında yaralar,
• Tırnakların çabuk kırılması,
• Saçlarda dökülme sayılabilir.

Demir eksikliğinin ileri derece belirtileri arasında; çarpıntı, toprak veya buz yeme, yavaşlayan tiroit fonksiyonları ve huzursuz bacak sendromu gibi durumlar da görülür. Çocuklarda demir eksikliği belirtilerinde ise karşımıza çocuklarda yürüme-oturma-konuşmasında gecikme, öğrenmede güçlük ortaya çıkabilir.

Demir eksikliği neden olur?

Demir eksikliğinin birçok nedeni vardır. Kansızlık, demir, folik asit ve B12 vitamıni eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkar ve tedavi edilmediğinde büyük sorunlara neden olabilir. gebelik, emzirme, büyüme çağındaki çocuklar, düşük doğum tartılı ve erken doğan bebeklerde de demire olan ihtiyaç fazladır. Çocukların anne sütü yerine demir desteği olmayan mamalarla beslenmesi, inek sütünde 1 yaşından önce geçilmesi, hazır gıdalarla beslenme ve hayvansal gıdaların yeterli alınmaması demir eksikliğine neden olabilir. Yetişkinlerde demir eksikliğinin en belirgin sebepleri ise; çay, kahve tüketiminin fazla olması, etin kavrularak ya da fırında fazla pişirilmesi ile sosis, salam gibi işlenmiş besinlerin sık tüketilmesidir.

Demir eksikliğine iyi gelen besinler!

• Kuru kayısı, kuru üzüm, kuru dut gibi kuru meyveler
• Yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, pazı)
• Fındık, fıstık ve susam
• Karaciğer, kırmızı et, tavuk ve balık eti
• Yumurta
• Pekmez ve üzüm
• Kuru baklagiller
• Yumurtayı portakal suyu ile tüketin
• Baklagilleri etle pişirin
• Her öğünde mutlaka bol yeşillik tüketin.
• Demir emilimini artırmanın önemli bir yolu bu besinleri C vitamini ile birlikte tüketmektir!
• Yumurta haşlama yerine kimi zaman menemen gibi pişirilip; yeşil, kırmızıbiber, domates ve soğanla C vitamini kazandırıldığında, demirin alımını artırılmış olur.
• Ispanak yanına yoğurt ile tüketildiğinde demir emilimi azalmaktadır. Ispanağın yumurta ile pişirilmesi ise biyoyararlılığını artırır.
• Kurubaklagil ve tahıllı yemekler; yanında mutlaka bol maydanozlu, marullu, domates ve limonlu salata ile tüketildiğinde, tahıl ve baklagillerin içindeki demir daha fazla emilir. Ayrıca bu besinler kıyma, parça et ya da tavukla pişirildiğinde demir alımı artmaktadır.
• Demir eksikliği ileri boyutta olan kişiler; süt, yoğurt ve ayran gibi kalsiyum içeren gıdaları yemeklerin yanına değil, ara öğünlerde tüketmelidir. Çünkü kalsiyumun demirin emilimini yavaşlatma özelliği vardır.
• Kahvaltılarda 1- 2 tatlı kaşığı kadar pekmez günlük demir ihtiyacının çoğunu karşılamaktadır. Özellikle keçiboynuzu pekmezi demir yüksek demir içerir.
• Ara öğünlerde; kuru meyvelerden kayısı, dut ve kuru üzüm, günlük demir alımına katkıda bulunur.
• C vitamini demirin emilimini artırır. Bu nedenle yumurtayı portakal suyu veya domatesle, köftenin yeşil salata ile tüketilmesi demirim emilimin artırmak açısından önemlidir.
• Mayalı ekmekteki demir mayasız ekmeğe göre daha çok emilir.
• İyi pişmemiş kuru baklagiller ya da kepek ekmeği demirin emilimin azaltır.
• Posalı gıdalarla beslenme demirin emilimini azaltır.
• Gıdaları saklamakta kullandığımız alüminyum, paslanmaz çelik ve teneke de demirin emilimin azaltır.