Daha zeki olmak için...

İnsanı daha zeki yaptığına inanılan bir dizi beslenme önerisiyle pek çok defa karşılaştığınızdan şüphem yok. Böğürtlen, ceviz, armut ye, balığı ihmal etme şeklindeki bu tavsiyelerin ne kadar işe yaradığı ise her zaman muğlak kalmaya mahkum oldu. Sahi beslenmesini değiştirip daha zeki bir hale gelip gelmediğini test eden var mıdır aramızda? Sıradan vatandaşı bilmem ama bilim insanları bu alandaki araştırmalarına ara vermeden devam ediyor kuşkusuz. Ve son olarak söyledikleri şu: Zeka açıcı olduğu iddia edilen her türlü yöntemin muadili, 7 günde 5 kilo verdirdiği söylenen zayıflama programlarıdır! Yani biri ne kadar saçmaysa diğeri de o kadar saçma...

Peki beyin kapasitemizi arttırmak mümkün mü, mümkünse nasıl?

Nörobilimciler sadece kısa bir süredir beynin çalışma mekanızmasını gerçek anlamda çözmeye başladılar. Şu anda bile eldeki bilgiler insan vücudunun diğer bölgeleri hakkındaki bilgilerle kıyaslandığında çok yetersiz kalıyor.

Bildiğimiz ne peki derseniz...

Her şey uyarılar neticesinde bir sinirin bir başka sinir hücresiyle bağlantılanmasına (synapsis), beyin devrelerine (iki sinir ucu arasındaki elektrik akımı) ve yüksek düzeyde yeni sinir üretimine (nörojenez) bağlı. Bu şu demek: Beyin kapasitemizi arttırmak demek, beynimizin nöronlarını (sinir) arttırabilmemiz, yenileyebilmemiz, bu sinirler arasındaki bağlantıları oluşturabilmemiz ve bu bağlantılar boyunca sağlıklı elektrik akımının gerçekleştirilmesini sağlamamız gerekiyor.
Yeni şeyler öğrenme, hafıza, mantık yürütme ve yaratıcılığı arttıran bu yukarıda saydıklarımızdan başka bir şey değil. Ve belirli alanlarda çok başarılı olan insanlarda beyin devreleri çok daha etkili çalışıyor ve çok daha az enerji kullanarak beyinlerini çalıştırabiliyor bu insanlar. Yeni araştırmalar ışığında en önemli buluşlardan biri de beynimize giren bilgilere verdiğimiz dikkatin nasıl beynin fiziksel olarak şeklini, fonksiyonlarını ve kapasitesini değiştirdiği. Kısaca dikkat gösterdiğimizde beynimizin synapsisleri güçleniyor, beyindeki elektrik akımları ve yeni nöron üretimi artıyor. Kısaca beyin kapasitemiz yükseliyor. Peki dikkat ne zaman artıyor/azalıyor?
Dikkat, yeni bir şey öğrenirken ve yeni öğrendiğimizi uygularken maksimumda kullandığımız bir beyin fonksiyonu. Öğrenilen bilgi eskirken gösterilen dikkat de azalıyor. Örneğin araba kullanmayı yeni öğrenirken gösterilen azami dikkat, 10 senelik şoför olduğumuzda otomatik pilota bağlanıp minimuma iniyor. İşte bu azalan dikkat beyinde nöron üretimini, synapsis oluşumunu ve elektrik devrelerinin işleyişini de azaltıyor. Kısaca uzmanlaştığımız konular bizi sadece yeni öğrenme ve uzmanlaşma sürecinde daha zeki yapıyor. Uzmanlaşma süreci bittiğinde beynimizde de yeni synapsis, nöron üretimi ve elektrik devreleri akımı yavaşlıyor.

O zaman ne yapmamız gerekiyor?

Beyin kapasitemizi canlı tutmak ve arttırmak için sürekli olarak yeni ve zor şeyler öğrenmemiz gerekiyor! Yeni bir yabancı dil veya yeni bir enstrüman öğrenmek bu alandaki en yararlı faaliyetlerden... Ama yine de uzmanların altın tavsiyelerinden oluşan liste bu değil. İşte son bulgular ışığında daha ‘zeki bir beyin’ için yapabilecekleriniz:
1. Spor yapmak: Günde 45 dakika ve haftada 3 defa yapılan basit aerobik türü sporlar, örneğin tempolu yürüyüş, beyin fonksiyonlarını arttırıyor. Illinois Üniversitesi araştırmacılarında Art Kramer yaptığı araştırmalarda sporun yaşlanmakta olan beynin yeni tecrübeleri ve öğrenilen bilgileri dosyalamada yüzde 20 oranında kapasitesini arttırdığını tespit etmiş. Kramer’in buluşlarına göre bir yıllık spor 70 yaşındaki bir beyne 30 yaşındaki bağlantıları bile kazandırabiliyor.;
2. Meditasyon yapmak: Meditasyon beynin dikkati kontrol eden ve dış dünyadan beyne giren sinyalleri işlemden geçiren beyin bölgelerini kalınlaştırarak sağlamlaştırıyor. Bu da beyinde esnekliğe, dikkatte artışa neden oluyor. Meditasyona örnek tek bir obje üzerinde dikkati toplayıp yoğunlaşma egzersizi olabiliyor. Bu vücudun herhangi bir duyusu üzerinde yoğunlaşarak da saglanabiliyor. Ve bunun için de tabii ki meditasyon teknikleri üzerine bilgi toplayıp egzersiz yapmak gerekiyor.
3. Video oyunları: Araştırmalar bazı video oyunlarının zekayı esnekleştirdiğini gösteriyor. Örneğin Uzay Kalesi (Space Fortress) adlı video oyunu oynayanların; kendi uzay gemisini karşı taraftan gelebilecek saldırılardan korurken, başkalarının kalelerine saldırıp yıkması gerekiyor. Oyun görsel araştırma kısa ve uzun dönem hafıza, motor hareket kontrolü, karar verme yetisi gerektiriyor. Özellikle kademeli olarak kullanımı zorlaşan ve doğru orantılı olarak artan bir dikkat gerektiren oyunlar, beyin fonksiyonlarını artırmada faydalı olarak tanımlanıyor. Daha zeki olmak için... 12 yaşından beri topladığı plaklarla dükkan açtı... Mete Avunduk