Giriş
Kadınların dünyada ilk kez geleneksel rollerinin dışına çıkarak ücretli işçi olarak istihdam edilmeleri Sanayi Devrimi’nin doğuşu ile gerçekleşmiş ve II. Dünya Savaşı sonrası hızlanmış. Erkeklerin silahaltına alınmasıyla boşalan iş gücü ihtiyacı, savaş zamanı ucuz emek olarak nitelendirilen kadınlar ile doldurulmuş.
Hatta kadınların ilk kez devlet dairelerinde çalışmaları da bu dönemde olmuş. Sanayileşmenin ilk döneminde kadınlar, tekstil sektöründe ve kötü koşullar, düşük ücret ile uzun saatler çalıştırılıyormuş. Cumhuriyet döneminde ise kadınlar, dokumacılık ve tarımsal iş kollarına yönelmişler ve önceki yıllara göre ekonomik, siyasi ve sosyal alanda daha görünür olmuşlar.
Kadın istihdamındaki artış; tarım, sanayi ve hizmetler sektöründeki işgücü artışını da beraberinde getirmiş. Önceleri kadınlar fazla yetenek ve beceri gerektirmeyen işlerde istihdam ediliyorken, sonraları kadının niteliklerinin yükseltilmesi gerektiği yönünde düşünceler ağırlık kazanmış.
KADIN İSTİHDAMI 10 MİLYONA YAKLAŞTI
Türkiye’de ise tarım sektöründe yıllar bazında kadın istihdam oranları diğer ülkelere göre oldukça yüksek. Bunun sebebi, Türkiye’nin bir tarım ülkesi olması gösterilebilir. Ülke nüfusunun yüzde 49’unu oluşturan kadınlar, iş yaşamında erkeklerden çok daha az yer alıyor. 2005’te yüzde 19.4 olan kadın istihdam oranı, 2018’de yüzde 29.4 seviyesine çıkıyor.
2021’de erkeklerin istihdam oranı yüzde 62.8 iken kadınlarınki yüzde 28 olarak kaydediliyor. Kadın istihdam oranının, geliştirilen teşvikler ve alınan önlemlerin etkisiyle yıllar itibarıyla arttığı da görülüyor. 2022’de yüzde 30.4’e çıkan kadın istihdam oranı, tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşmış durumda. Türkiye’de istihdam edilen kadın sayısı 2005’te 4 milyon 773 bin seviyesinde iken 2015’te 8 milyona, 2021’de 9 milyona, 2022’de ise 9 milyon 935 bine ulaştı. Üretim kaynaklarından emek faktörünün yarısına yakınını oluşturan kadın emeği, sürdürülebilir ekonomik büyüme için önemli.
Çalışarak özgüvenini ve ekonomik özgürlüğünü kazanan kadın, ülke ekonomisine ve ekonomik kalkınmaya katkı sağlıyor. Ekonomik ve toplumsal kalkınmanın önemli bir ayağını oluşturan kadınların, iş hayatından soyutlanmamaları için çeşitli politika ve uygulamalar geliştiriliyor. Yapılan düzenlemelerle toplumsal cinsiyet tabularının yıkılması, kadın-erkek eşitsizliğinin ortadan kaldırılması ve kadınların istihdam alanına dâhil olma oranlarının artması planlanıyor. Yaşanan eşitsizliklerin kalkmasıyla, kadınların daha insani şartlarda yaşamaları ve daha etkin düzeyde istihdama katılmalarıyla birlikte gelir eşitsizliği, toplumsal refah, kişi başına düşen milli gelir ve mesleki performans iyileşiyor ve artıyor.
Bugün 1 Mayıs... Emeğin ve işçinin bayramı. Emek deyince ise kuşkusuz önce kadınlar geliyor akla... Kadın emeğinin berekete bereket kattığı, üretimin her alanında olduğu projeler ülkemizin dört bir yanında giderek artıyor... Bugün konumuz kadın emeği...
İHRACAT HEDEFİYLE YOLA ÇIKTILAR
Kadının istihdamının geliştirilmesi amacıyla kurulan Urla Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi, başta enginar olmak üzere yöreye ait lezzetlerin tanınması konusunda çalışmalar yapıyor. Kooperatifin ürünleri, “Urla Karya” markasıyla ilçedeki satış noktalarının yanı sıra internet ortamında da satışa sunuluyor. Kooperatif Başkanı Sibel Uyar, 9 yıl önce 80 kadınla yola çıktıklarını anlatarak, şu ifadelere yer veriyor: “Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı’ndan eğitimler alarak, ihracat hedefiyle bilinçli şekilde kooperatifçiliğe başladık. Yerelde yetişen ürünleri yereldeki kadınlarla işleyerek katma değerli ürünler üretmek için çalışmalarımıza ağırlık verdik.
40 ÇEŞİT ÜRÜN VAR
Coğrafi işaretli Urla sakız enginarı ve kınalı bamya ürünlerini taze ve konserve olarak satışının yanında, erişte, domates sos, reçel gibi 40 çeşit ürünümüz var. Avusturya ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne ihracat gerçekleştirdik. Yeni ürünler üreterek de dünyaya açılıyoruz. Fındık unlu kurabiye, enginar köftesi üretimi ile Akdeniz tipi beslenme üzerine çalışmalarımız devam ediyor. Unlu mamuller üretim atölyemiz, çay evimiz, üretim yaptığımız ve aynı zamanda sanat eğitimlerinin verildiği işletmemiz, tekstil atölyemiz var. Son olarak bir marketler zincirine 40 bin enginar marine ürünü vererek bir ilke daha imza atmanın mutluluğunu yaşadık.”
‘NELER YAPABİLECEĞİMİZİ GÖSTERİYORUZ’
Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı Muhittin Böcek’in hem kooperatifçiliği hem de kadınların üretimini desteklemek için hayata geçirdiği “Üreten Kadınlar Kazanan Yarınlar” projesi kapsamında kadınlar başarı hikayeleri yazıyor. Büyükşehir’in desteklediği kadın kooperatifleri, hem üreterek gelir elde ediyor hem de Antalya’nın ekonomik hayatına katkı sağlıyor. Korkuteli Tarımsal Kalkınma Kooperatifi üyesi kadınlar büyükşehirin atölyelerinde üretimlerini sürdürürken, yöresel lezzetleri tüketiciyle buluşturuyor. Büyükşehir, kadın kooperatifleri aracılığıyla ilçelerde alternatif ürün yetiştiriciliğini de destekliyor. Kırsal bölgelerde ekilemeyen alanların değerlendirilmesi ve tarıma kazandırılması için projeler üretiliyor. Bu kapsamda hibe edilen 10 bin nergis soğanı kooperatif üyesi kadınlar tarafından toprakla buluşturuldu. Hasat edilen nergisler daha sonra şehrin belirli noktalarında kurulacak çiçek kiokslarında satışa sunulacak. Elmalı ilçesinde de hibe desteğiyle ilk kez safran soğanlarını toprakla buluşturan kadınlar, Antep fıstığı ve kekik üretimine de başladı. Sırada lavanta ve salep üretimi var. Antalyalı kadınlar, “Getirisi yüksek olan bu ürünlerin fidanları pahalı olduğu için almakta zorlanıyorduk. Hibe desteğinden memnunuz. Hem üretip hem kazanıyoruz hem de kadınların neler yapabileceğini herkese gösteriyoruz” diyor.
KADIN EMEKÇİLERLE İŞ BİRLİĞİ
Balıkesir Büyükşehir Belediyesi; doğa dostu, sürdürülebilir tarım için kırsal mahallelerde hayata geçirdiği “Tarlada Sıfır Atık” projesi kapsamında tarladan 500 kilogram zirai ve tarımsal atık toplayan kadın çiftçilere coğrafi işaret tescilli Balıkesir Kuzusu hediye ediyor. Projeyle tohumdan hasada kadar geçen sürede meydana gelen zirai ve tarımsal atıklar ile atık plastiklerinin geri dönüşüme kazandırılması hedeflenirken, Balıkesir kuzusunun üretiminin yaygınlaştırılması da amaçlanıyor.
TOPRAĞIN BEREKETİNE BEREKET KATIYORLAR
Kadınların, tarımsal üretimin mimarları olduğunu söyleyen Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Yücel Yılmaz, “Balıkesir’e, Türkiye’yi doyuran il diyoruz. Bunu sürdürülebilir kılmanın en temel unsuru, kadın çiftçilerimizi üretime katmak. Çilek üretimini teşvik etmek amacıyla kadın çiftçilerimize 10 dekar alana ekmeleri için çilek fidesi dağıttık. İvrindi ilçemize kadın kooperatifimizle beraber bir mantar tesisi kazandırdık. Alın teriyle toprağın bereketine bereket katan kadınlarımızın İşçi Bayramı’nı kutluyorum. Toprağı alın teriyle bereketlendiren emekçi kadınlarımızın yanlarında olmaya devam edeceğiz” diye konuşuyor.
SANAYİDE KADIN İSTİHDAMI
Adana Büyükşehir Belediyesi, Makine Mühendisleri Odası iş birliğiyle mesleklerde toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak ve sanayide kadın istihdamını artırmak için “Güçlü Kadın Güçlü Adana” projesine devam ediyor. Proje kapsamında sanayide kadın istihdamını artırmak amacı ile kadınların üretkenliğini artırabilmek için eğitimden istihdama her türlü desteğin verilmesi amaçlanıyor. Sanayideki vasıflı eleman ihtiyaçlarını göz önüne alarak mesleği olmayan, işsiz veya iş bulamadığı için mesleğini yapamayan kadınlara yönelik “Ücretsiz Mesleki Sertifikalı Eğitim Programları” düzenleniyor. Bu kapsamda kısa süre önce 15 kadın Adana Organize Sanayi Bölgesi’nde istihdam edildi. Eğitimlerini başarıyla tamamlayan diğer kadınların istihdamı için de firmalarla görüşmeler yapılacak. Büyükşehir, kadının toplumdaki konumunun güçlendirilmesi, kadın emeğinin değerlendirilmesi, kadınların ekonomik fırsat ve imkanlardan eşit şekilde yararlanması, çalışma hayatına etkin katılımı için iş birliklerine devam edecek.
TARİHİ GELENEĞİ YAŞATIYORLAR
Kadın istihdamına, ekonomiye ve üretime katkı sağlamak adına 5 farklı kadın girişimci kooperatifi kuran Sakarya Büyükşehir Belediyesi, kadınların yeteneklerini fırsata çeviriyor. Sakaryalı kadınlar tarihi Yağcıbedir halısı, kenevirden hediyelik eşya, sıfır atıktan dekoratif eşyalar ve iş kıyafetleri üretiyor. Hanımeli Pazarı’nda sergilenen bu ürünler, ev ve şehir ekonomisine kazandırılıyor. Tarihi binlerce yıl öncesine dayanan ve geleneksel motiflerimizin en zengin örneklerinin sergilendiği Yağcıbedir Halısı üretim geleneğini Sakaryalı kadınlar sürdürüyor ve gelecek nesillere aktarıyor. Kooperatif üyesi kadınların el emekleri yurt içi ve yurt dışından talep görüyor. Kurulan bir diğer kadın kooperatifi marifetiyle ise iş kıyafetleri üretiliyor ve belediye dışındaki kamu kuruluşlarının da ihtiyacını karşılıyor. “Atıktan Hayata” projesi kapsamında ise kadınlar; atık gazete kâğıtları, karton kâğıt ve kâğıt hamuru kullanarak, sepet, tepsi, çanta, dekoratif süs eşyaları ve saksı gibi ürünlerin üretimini yapıyor. Her gün yüzlerce sanat eserini, çöpten alınan malzemelerden dönüştüren kadınlar üretime önemli katkı sağlıyor.
1 Mayıs İşçi ve Emekçiler Bayramı, işçilerin günlük çalışma süresinin düşürülmesi için verdiği mücadeleden doğdu. 1 asırdan fazladır dünyanın pek çok noktasında, işçi ve emekçiler tarafından birlik, dayanışma ve haksızlıklarla mücadele günü olarak kutlanıyor.
