Giriş
Afyonkarahisar’ın ilçesi Sandıklı’da geçmişten günümüze kadar tarım ve hayvancılığın geçim kaynağı olduğu bir gerçek. Ancak, günümüzde sanayileşme ve ticaretin artması, Hüdai Kaplıcaları’nın sahip olduğu termal turizm potansiyeli de ekonomisinde yerini alıyor. İklim ve doğal koşullar Sandıklı’nın ekonomik yaşamını belirlerken, özellikle son yıllarda jeotermal seracılık üretimi de yaygınlaşıyor.
LEBLEBİSİYLE ÜNLÜ, HAŞHAŞ’TA 2’NCİ
Sandıklı ekonomisinde “haşhaş” üretiminin tarihte önemli yeri var. Haşhaş kültürü Sandıklı insanının yaşamına öyle bir girmiş ki hamur işlerinden, kullanılan sıvı yağa kadar yaşamın bir parçası olmuş. Günümüzde azalmış olsa da haşhaş tanelerinden çıkarılan yağ yemeklerde, geriye kalan posası ise hayvan yemi olarak kullanılıyor. Sandıklı haşhaş üretiminde Türkiye’de Denizli’den sonra ikinci sırada yer alıyor.
Sandıklı ve Kızılören’de yaklaşık 30 bin dekar alana ekimi yapılan haşhaştan bu yıl bin 400 ton rekolte bekleniyor. “Sandıklı’nın nesi meşhur?” dediğimizde çoğunuzun ilk verdiği cevap “leblebi” dir. Evliya Çelebi Sandıklı’dan bahsederken, Sandıklı’da 40 leblebici dükkanının bulunduğunu söylüyor. Her ne kadar günümüzde bu dükkan sayısı oldukça azalsa da, modern imalathanelerde üretim yapan leblebici esnafı da Sandıklı ekonomisine katkıda bulunuyor.
İlçede eskiden haşhaş, buğday, arpa, nohut, üzüm ve her çeşit sebze ve meyveler yetiştirilmekte iken son yıllarda yine tahıl başta olmak üzere şeker pancarı ve patates yetiştiriciliği de önem kazanmış durumda. Örenler Barajı’nın hizmete alınması ile şeker pancarı ve patates başta olmak üzere sanayi bitkilerinin üretiminde büyük bir yükseliş görülüyor. Sandıklı’da şeker pancarı için ekimi yapılan 14 bin dekarlık alandan bu yıl 90 bin ton rekolte bekleniyor.
KAPLICADAN SERACILIĞA
Öte yandan, Türkiye’deki jeotermal seracılık yatırımlarının yüzde 40’a yakınına sahip Sandıklı’da bu alanların son 2 yılda bin dekardan 2 bin dekara yükselmesi seracılığın hızla geliştiğini gösteriyor. Türkiye genelindeki 5 bin 500 dekar jeotermal seranın 2 bin dekarının yer aldığı ilçedeki 22 tesiste, her mevsim yetiştirilen domateslerden yıllık 100 bin ton ürün elde ediliyor.
Jeotermal enerji ile yetiştirilen bu domateslerin yüzde 95’i Almanya, Hollanda, İngiltere, Avusturya, Kosova, Romanya, Rusya başta olmak üzere 10 ülkeye ihraç ediliyor. İlçede jeotermal seracılıkta 2 bin kişiye istihdam sağlanıyor. Şifalı suları ile tarih boyunca ün salan Sandıklı’daki Hüdai Kaplıcaları da ziyaretçilerini ağırlarken, aynı zamanda Sandıklı Belediyesi tarafından yaptırılan “Geleneksel Tıp Uygulamaları Merkezi’nin de ilerleyen dönemlerde alternatif tıp alanında Türkiye’nin önemli bir merkezi haline gelmesi bekleniyor.
Sandıklı’da tarımsal potansiyelin yüksek düzeyde olması, küçük ve büyük baş hayvancılık, tarımsal sanayi de üretim, termal turizmi ile Hüdai Kaplıcaları sayesinde ticari hayat dinamik yapıya sahip. “İlçemizin jeotermal enerji ile ısınmasını yaygınlaştırarak aynı zamanda hava kirliliği olmayan, temiz bir Sandıklı oluşturmak, kaplıca turizmini tanıtmak, yaygınlaştırmak, kaynaklarımızı verimli kullanmak ve dünyadaki tüm yenilikleri takip ederek hizmetlerimizde uluslararası standartlara ulaşmak ve ilçemiz halkının ihtiyaçlarını karşılamak en önemli görevimiz” diyen Sandıklı Belediye Başkanı Mustafa Çöl ile projelerini konuşuyoruz.
JEOTERMAL KAYNAK KULLANIMI ARTIYOR
Çöl, Sandıklı Belediyesinin iştiraki olan Sandıklı Jeotermal A.Ş (SANJET)’nin çalışmalarına ilişkin şu bilgileri veriyor:
“İlçe merkezimizin yüzde 85’i jeotermal enerji ile ısıtılıyor. Aktif şekilde kullandığımız 8 ısıtma merkezimiz bulunuyor. Isı merkezlerindeki otomasyon sistemini kurarak enerji kazanımını yüzde 30 artırmayı hedefliyoruz. Frigyalılar’dan günümüze kadar şifa kaynağı olan Hüdai Kaplıcamıza da şirketimiz tarafından hizmet veriliyor. Jeotermal enerjiyi sera ısıtması şeklinde tarımsal üretimde de kullanılıyor. Seralarda 2 binden fazla kişiye istihdam sağlanırken, çalışanların çoğunluğu da kadınlarımızdan oluşuyor. Çiçek seramızda yıllık 600 bin adet çiçek üretimi yapılırken, bunlar park ve bahçelerin peyzaj çalışmalarında kullanılıyor. Ülkemizin son yıllardaki tohum ithalatına karşı ata tohumculuğunu geliştirerek ve üretimini artırarak ülkemize katma değer kazandırmak amacındayız. Jeotermal enerjinin diğer kullanım alanı olan sebze ve meyve kurutma tesisimizde yıllık 25 bin kilogram yaş ürün kurutulması yapılıyor. Jeotermal suyla önce ilçeyi ısıttık, ardından seralarımızda domates ürettik, meyve sebzelerimizi kuruttuk. Son olarak da jeotermal suyla tropikal akvaryum balığı yetiştiriciliğine başladık. 10 farklı türle yaklaşık 12 bin balık kapasiteli tesis, sera içerisinde kurulan akvaryumlarda üretiliyor. Tesisin kurulum amacı, en büyük üretim maliyetlerinden biri olan suyun ısıtılmasının jeotermal suyla yapılarak kış aylarından etkilenmeden 12 ay boyunca üretim yapılması. Akvaryum balıkçılığının neredeyse yüzde 90’ını dış ülkelerden ithal ettiğimiz bu dönemde ülkemize katma değer sağlıyoruz.”
GELECEK NESİLLERE KALICI ESERLER
İlçeye yapılan yatırımlardan bahseden Çöl, şu ifadelere yer veriyor:
“Sandıklı Belediyesi olarak girişimlerimiz ve ilgili müdürlüklerimizle yaptığımız proje başvuruları sonucunda çeşitli bakanlıklarımızdan ilçemize 1 ayda 50 milyon lira hibe desteği alarak rekor kırdık. Yapılacak çalışmaların meyvelerini önümüzdeki aylarda vereceğiz. Bizler bu hibe desteğiyle ilçemizin çeşitli alanlarında hemşerilerimize en iyi hizmeti vermek için çabalıyoruz. ‘Sandıklımıza nasıl daha faydalı olabiliriz’, bunun çabası içerisindeyiz. İlçemizde yapımına başlanan ve günlük 18 bin metreküp su arıtma kapasitesine sahip olacak olan su arıtma tesisi inşaatında sona yaklaşılırken, bölgenin en büyük arıtma tesisi olacak proje ile memba suyu kalitesinde arıtılmış su elde edilecek. İlçemizdeki ilkler arasında yer alacak Kültür Merkezi, birçok alanda hizmet verirken, büyük bir eksikliğimizi kapatacak olan Yarı Olimpik Yüzme Havuzumuz ile ilçemizde yüzme bilmeyen kalmayacak. Bin kişi kapasitesinde tüm branşları kapsayan, ulusal turnuvaların yapılabileceği ‘Vali Gökmen Çiçek Spor Kompleksi’ adını koymaya karar verdiğimiz spor kompleksimizi de bitiriyoruz. Bu şehrin evlatlarına bırakacağımız muhteşem bir eser daha ilklerimiz arasında yer buluyor. Millet Bahçesi projemiz ilçemize yapılan en büyük tesislerimizin başında yer alırken, ilçenin çehresini değiştirecek olan projenin bitmesiyle gelecek nesillere bırakacağımız kalıcı bir eserin mutluluğunu yaşıyoruz.” Karadeniz yaylalarını aratmayacak nitelikteki Akdağ Tabiat Parkı, ormanları su kaynakları, uçsuz bucaksız çayırları, zengin bitki örtüsüyle eş değer yaban hayatıyla dikkat çekiyor. Koca yayla civarında keşfedilmeyi bekleyen pek çok mağara, kanyon ve Akçay görülmeye değer.
PATATESİ MARKALAŞTI
Sandıklı Ziraat Odası Başkanı Fatma Toptaş ile de ilçe tarımını konuşuyoruz. Toptaş, Sandıklı’nın topraklarının verimli ve mevsim şartlarına uygunluğu nedeniyle patates, şeker pancarı, soğan, haşhaş, mısır, arpa, buğday olmak üzere birçok ürün yetiştirebildiklerini söylüyor. Toptaş, şöyle konuşuyor: “Bu yıl üreticilerimizin yüzü güldü. Çünkü yetiştirilen bir çok ürün hak ettiği değerde satıldı. Toprak ve mevsim şartlarının patatesimize verdiği lezzet Sandıklı patatesini markalaştırdı. Akın Köyümüzde bulunan doğal mağaralarda 8 ay saklanabilen patateslerimiz talebe göre birçok illerdeki pazarlara gönderiliyor. Başta İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya illeri olmak üzere birçok ilden Sandıklı patatesi talebi artıyor. Özellikle bu yıl güzel verim elde ettik.
ALTERNATİF ÜRÜNLERDE DENEME
Toprak Mahsulleri Ofisi’nin arpa ve buğday alımı ve uyguladığı fiyatlar nedeniyle arpa ve buğday üreticimiz de bu yıl önceki yıllara göre ürünlerinden güzel kazançlar elde etti. Son zamanlarda yağlı ayçiçeği ve danelik mısır ekimi de başladı. İlçemiz üreticileri keşfettikleri alternatif ürünleri de deniyor. Bu konuda yetkililerin üreticilerimizi desteklemelerini istiyoruz. Tarımda oldukça ileri olan ilçemizde kaplıca bölgelerimizdeki jeotermal enerji sayesinde bir çok sera faaliyete geçti. Her geçen yıl sayıları hızla artan seralarımız önemli işçi istihdamı sağlarken, üretilen domatesler Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Hollanda, Belçika, Almanya, Fransa ve Romanya gibi ülkelere gönderiliyor. Sandıklı’da tarım bacasız fabrika gibi hızla çalışırken, üreticilerimiz de her geçen gün teknolojiye ayak uyduruyor.”
Karadeniz yaylalarını aratmayacak nitelikteki Akdağ Tabiat Parkı, ormanları su kaynakları, uçsuz bucaksız çayırları, zengin bitki örtüsüyle eş değer yaban hayatıyla dikkat çekiyor. Koca yayla civarında keşfedilmeyi bekleyen pek çok mağara, kanyon ve Akçay görülmeye değer.
Sandıklı’nın Haşhaş Ezmesi, Kapama Yemeği, Kürek Helvası, Leblebisi, Saç Eti coğrafi işaretli ürünleri arasında bulunuyor.
