Ebeveyn tutumlarının çocuğun kişiliğine etkileri

Çocukların ailelerinden gördükleri tutumlar onların kişiliklerine, benlik algılarına ve çevresindeki insanlarla olan ilişkilerine etki ediyor. Çünkü çocuğun karakteri ve benlik algısı ebeveyninin ona yönelttiği tutumların bir yansıması. Bu da çocuğun sağlıklı bir birey olarak yetişebilmesinde ebeveyninin bilinçli ve farkındalıklı olmasını gerekli kılıyor. Bu haftaki yazımda serbest ebeveyn tutumundan, otoriter veya ilgisiz ya da kayıtsız anne baba tutumlarına kadar ebeveynler tarafından bilerek veya farkında olmadan geliştirilen bazı tutumların çocuğun karakterine etkilerini ve çocuğunuzla iletişim kurarken nelere dikkat etmeniz gerektiğini anlatacağım.

Erken çocukluk dönemi, çocukların gelişimi konusunda kritik bir zaman dilimini oluşturmaktadır. Bu dönemde çocukların gelişimine birçok faktör etki etmektedir. Bu faktörlerin en önemlilerinden birisi de ailedir, çocuğun çok yönlü olarak gelişimine etki eder.

Çocukların ailelerinden gördükleri tutumlar onların kişiliklerine, benlik algılarına ve çevresindeki insanlarla olan ilişkilerine etki etmektedir.
Çocuğun büyümesinde ve gelişmesinde, ailenin çocuğa yaklaşımı sosyal gelişiminin temellerinin atılmasında etkili olabilmektedir.

Ebeveyn tutumları çocuğun benlik ve dolayısıyla karakter gelişiminde son derece önemlidir. Çünkü çocuğun karakteri ve benlik algısı ebeveyninin ona yönelttiği tutumların bir yansımasıdır. Bu da çocuğun sağlıklı bir birey olarak yetişebilmesinde ebeveyninin bilinçli ve farkındalıklı olmasını gerekli kılmaktadır.

EN YAYGIN GÖRÜLEN EBEVEYN TUTUMLARI VE ÇOCUKLARA ETKİLERİ

Ailede çocuğa karşı gösterilen tutumlar, aile yapısıyla birlikte çocuğun kişilik gelişimi üzerinde oldukça büyük rol oynamaktadır. En yaygın görülen ebeveyn tutumlarını ele alacak olursak:

1. OTORİTER ANNE BABA TUTUMU:

Cezanın eşlik ettiği bu tutumda ebeveynler, çocuklarına katı kurallar koyarlar. Çocuğun davranışları üzerinde anne babanın kontrolü fazladır. Bu tür tutum sergileyen ailelerde yetişen çocuklar; boyun eğen, otoriteden çekinen, kendinden istenilenden fazlasını yerine getiren, otorite kalktığında isyankar, güçsüzler karşısında saldırgan kişiler olabilirler .

2. İLGİSİZ VE KAYITSIZ ANNE BABA TUTUMU:

İlgisiz ana babalar, çocuklarını aşırı ihmal ederler ve onların ilgi ve gereksinimlerine karşı kayıtsız davranırlar. Çocuğa karşı bu tutumu gösteren anne ve baba çocuğu yalnız bırakmakta, onu görmezlikten gelmekte ya da çocuğu dışlamaktadır. Bu tutumlar sonucunda ise, çocuk kendini yalnız hissetmekte ve güven duygusu sarsılmaktadır.

3. SERBEST ANNE BABA TUTUMU:

Bu tutumdaki anne baba, çocuğun doğru veya yanlış hiçbir hareketine karışmaz, yanlışlarına bile kızmaz. Anne babanın isteklerinden çok çocuğun istekleri ön plandadır. Bu durum genellikle ailenin tek çocuğa sahip olması durumunda daha sık rastlanır. Bu tür aile ortamında yetişen çocuklar kendi istedikleri olmayınca hayal kırıklığına uğrarlar.

4. DENGESİZ VE KARARSIZ ANNE BABA TUTUMU:

Bu tür anne babaların verdikleri kararlar birbiri içinde tutarsızlık göstermektedir. Ebeveynlerin verdikleri kararlar farklılık göstermektedir. Ayrıca değişik zaman dilimlerinde verdikleri kararlarda da tutarsızlıklar görülmektedir. Anne baba bazen aşırı hoşgörülü ve serbest, bazen engelleyici, baskıcı ve cezalandıran bir tutum içindedir. Bu aile tutumu ile yetişen çocuklar hangi durumlarda ne şekilde davranışta bulunacağı konusunda ikilem yaşarlar.

5. KORUYUCU ANNE BABA TUTUMU:

Bu tutumda çocuk gereğinden fazla kontrol altındadır ve çocuğa aşırı özen gösterilir. Anne babalar çocukların üzerlerine titrerler. Bu çocuklar, olaylara seyirci kalmakta, kararlar almada güçlük çekmekte, amaçlarına ulaşmada başkalarından destek beklemekte ve problemleri onun yerine bir başkasının çözümlemesini alışkanlık haline getirmektedir.

6. MÜKEMMELİYETÇİ ANNE BABA TUTUMU:

Bu tür tutumu sergileyen anne babalar kendilerinin beceremediklerini, yapamadıklarını ve içinde kalan ukdeleri çocuklarında görmek isterler. Bu tutumda anne babalar, çocukların kapasitesinin üstündeki hedeflere onların ulaşmalarını katı bir tutumla isterler. Çocuktan her şeyi mükemmel yapması beklenir. Çocuk bu baskılar içerisinde istenileni yapamadığında başarısızlık ve güvensizlik duygusu yaşar.

7. DEMOKRATİK ANNE BABA TUTUMU:

Bu tutumda çocuk bir birey olarak kabul edilir. Aile içi ve çocuğa özgü kararlarda onun fikirleri alınır. Çocuğun duygu ve düşüncelerine değer verilir. Bu tür aile ortamında yetişen çocuklar girişimci, yaratıcı, fikirlerini özgürce ifade edebilen, kuralları sorgulayıp alternatif çözüm yolları üretebilen, benlik algısı yüksek ve paylaşımcı gibi özelliklere sahip olurlar.

8. İZİN VERİCİ ANNE BABA TUTUMU:

Bu tutumda çocuğa sınırlama getirme veya çocuğun kontrolü konularında bir eksiklik söz konusudur. Çocuk bu tutumda özgür bir şekilde hareket etmektedir. Herhangi bir denetime tabi değildir. Çocuğun davranışlarına herhangi bir tepki gösterilmemesi, çocukta anne babasının kendisine karşı ilgisiz oldukları düşüncesinin yer almasına neden olabilir. Bu tutumla yetişen çocuklar girdikleri her ortamda bu rahatlığı bulamayacağından tedirginlik ve huzursuzluk yaşarlar.

ANNE BABALARA TUTUMLAR KONUSUNDA TAVSİYELER

• Çocuklarınızı dinleyin.
• Her ne olursa ve kaç yaşında olursa olsun bütün çocukların anne babaları tarafından beğenilmek ve takdir edilmek istediklerini unutmayın.
• Çocuğunuzun hata yapmasına izin verin ve bu aşamada onların yanında olun.
• Çocuğunuzun kendisini, duygularını ifade etmelerine izin verin. Bu konuda onları teşvik edin.
• Konu her ne olursa olsun çocuğunuzu başkalarıyla kıyaslamayın.
• Çocuğunuzun yaptığı hataların üzerinde durmaktansa olumlu davranışları ön planda tutun.
• Çocuğunuzun sorumluluk alması için gerekli ortamı hazırlayın ve onu teşvik edin.
• Çocuğunuz adına karar vermeyin, onun karar vermesi için teşvik edin. Tabi bunu yaparken kendinizi tamamen çekmeyin.