Giriş
Hepimizin hayatına dokunan bir kamu kurumu var. Tam adı, Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü. Önceki gün Dünya Nüfus Günü’ydü. İki yıldır Türkiye’de ‘Nüfusçular Günü’ olarak da kutlanıyor 11 Temmuz.
Biraz araştırdım. Tecrübeli bazı isimlerle konuştum ve Türkiye’deki 11 bin ‘nüfusçu’nun yaptıklarını sıralayınca, bakın nasıl bir liste oluştu.
- Türkiye’de nüfus kayıtlarının temelini, Osmanlı’nın 1904’te yaptığı nüfus yazımı ve sayımı oluşturuyor. 1974’te yenilenen o kayıtlar, 1985’ten itibaren bilgisayar ortamına aktarıldı ama ilk (Osmanlıca) defterler gerektiğinde hâlâ kullanılıyor.
- 2000 yılından itibaren bütün kayıtlara (herkese) 11 haneden oluşan Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numaraları (TCKN) verildi. Ölenlerle birlikte 130 milyon kişiye...
- Bu numara sayesinde Milli eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, tapu, adliye vb yerlerde var olan mükerrerlik ve yanlışlıklar ortadan kalktı.
- 2007’de, muhtarlıklardaki bütün adres kayıtları nüfus müdürlüklerine verildi. Adres kayıtlarıyla TCKN eşleştirildi ve bütün bilgiler sisteme girdi.
- TCKN ile adres eşleştirilince, her beş yılda bir evlere kapanarak yapılan nüfus sayımı uygulamasına gerek kalmadı. Seçmen bilgileri de böylece güncellendi ve seçmen listelerindeki mükerrerlikler de ortadan kalktı.
- 2017’de, biometrik verileri içeren TC kimlik kartları verildi. Parmak izi, imza ve fotoğrafın yüklendiği çipli yeni kimlik kartları yüz tanıma sistemleriyle uyumlu.
- O güne kadar Emniyet Genel Müdürlüğü’nce yapılan pasaport ve sürücü belgesi (ehliyet) işlemleri Nisan 2018’de, nüfus müdürlüklerine geçti. Şu anda kimlik ve sürücü belgeleri gibi ikinci nesil (çipli) pasaportlar da nüfus müdürlüklerinden, 24 saat gibi kısa bir sürede veriliyor.
- Doğum, ölüm, evlenme, boşanma ve vatandaşlık işlemlerinin yanı sıra şimdi yeni bir uygulamayla, sürücü belgesi bilgileri kimlik kartına yükleniyor. Böylece yeni kimlik kartı aynı zamanda ehliyet işlevi de görüyor.
- Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, bugüne kadar 300 milyondan fazla belgeyi tarayarak dijital ortama aktardı. Böylece DAP (Dijital Arşiv Programı) oluşturuldu.
- Bugün 3 bine yakın kurum ve kuruluş (bankalar, sosyal güvenlik, adliyeler, hastaneler, askerlik şubeleri, noterler, tapu müdürlükleri vb) Nüfus’un sistemine bağlanıp sadece kendilerine gereken belgeleri edinebiliyor. Böylece vatandaş belge toplamak zorunda kalmıyor.
- Tüm bunların yanında, yanlış yazılmış, gülünç ya da aşağılayıcı türden ad-soyadlar artık mahkemeye gitmeden Nüfus’tan değiştirilebiliyor. ‘Memet’, ‘Mehmet’e dönüştürülebiliyor örneğin. Ya da ‘Satılmış’, ‘Yosma’ gibi isimlerin yerine yenileri kolayca alınabiliyor.
Özetle, belki pratik uygulamalara alıştığımız için biz farkında değiliz ama nüfus memurları önemli ve sorumluluğu yüksek bir görev yapıyor. Ancak başka birçok devlet kurumunda olduğu gibi onların da beklentileri var. Özlük haklarının iyileştirilmesi, fazla mesai ücretlerinin artırılması ve döner sermaye benzeri bir kaynak yaratılması gibi beklentiler…
Yakında yeni toplu sözleşme görüşmeleri olduğunu öğrendim. Bu görüşmelerde koşullar iyileşirse, nakil isteyen memur sayısı azalabilir, mevcut personel kaybedilmez, tecrübeli kadro ve dolayısıyla kurumsal hafıza oluşabilir.
