Giriş
Yüzüstü şekilde, vücudunun üç yerinden kuşaklarla yatağa bağlanmış bir hasta... Başı aşağıda, boğazında bir hortum... Gazeteci Fatih Altaylı Instagram hesabından bu görseli, şu notla birlikte paylaştı:
Entübe budur arkadaşlar. Yok öyle sırtüstü yatıp sırtınızı yastıkla desteklemeler, cam kenarından mavi gökyüzünü seyretmeler. Hep yere bakacaksınız. Yanınızda hiçbir yakınınız yok. Ya nefessiz kalıp bir yaralı serçe gibi çırpınıp can verirsiniz ya da alkışlarla hastaneden çıkarsınız. Kurallara uyarsanız, bunlara gerek kalmadan kuşlar gibi özgürce uçarsınız. Tercih sizin.
Genel Yayın Müdürüm Emre İskeçeli sabah WhatsApp’tan yollayınca, Altaylı’yı aradım. “Bir doktor arkadaşım gönderdi” dedi Fatih Altaylı. “İnsanlar görüp irkilsin ve daha dikkatli olsun diye paylaştım” diye de ekledi. Bu yüzüstü entübasyon şekli Covid-19 tedavisine özel bir durum değil. Yüzükoyun pozisyon, entübasyon uygulamasının son aşaması da değil ama Fatih Altaylı kesinlikle haklı… İrkilmek, rahatsız olmak, farkına varmak gerekiyor.
Prone pozisyonu
Tıpta kullanılan İngilizce terimle ‘prone’ pozisyonu. Yani ‘yüzüstü’ yatış durumu. Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi Doç. Dr. Afşin Emre Kayıpmaz’a sordum ‘yüzüstü entübasyon’u. İşte konunun uzmanlarından, Ankara Şehir Hastanesi Acil Tıp Uzmanı Doçent Kayıpmaz’ın anlattıkları:
- Covid-19 pandemisi öncesinde yapılan çalışmalarda, Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu’nda (ARDS) etkin olduğu görülmüş bir tedavi yöntemidir.
- Sadece entübe olan ve solunum cihazına bağlı olan hastalar için değil, aynı zamanda solunum sıkıntısı yaşayan ve oksijen ihtiyacı olan Covid-19 hastalarının tedavisinde de etkili olduğunu gözlemlediğimiz bir tedavi şeklidir.
- Şu anda Covid-19 tedavilerinin sürdüğü servisleri birlikte gezsek, hastalarımızın yarıya yakınının bu şekilde yatmakta olduğunu görebilirsiniz.
- Yüzüstü yatan hasta, akciğer kapasitesini daha etkin biçimde kullanabilmektedir. Bu da vücudun daha iyi oksijenlenmesine katkıda bulunmaktadır.
- Klinikte oksijen tedavisiyle birlikte yüzüstü yatırdığımız bilinci açık hastalar, şikayetlerinin belirgin ölçüde azaldığını söylüyorlar.
Obezite işleri zorlaştırıyor
- Ancak, entübe ve fazla kilolu hastalara bu pozisyonu uygulamak zor ve hassas bir işlemdir. Bu durumdaki hastalarımızı ‘prone pozisyonu’na almak, mümkün olmuyorsa yan yatırmak, birden fazla deneyimli sağlık personelinin özenli çalışmasını gerektirmektedir.
- Bilim Kurulu rehberimizde de, oksijen yetmezliğinin her aşamasında, özellikle akciğer görüntülemelerinde patolojik bulguları olan hastalar için yüzüstü pozisyon önerisi yer almaktadır.
- Yüzüstü pozisyon, her seferinde en az 4 saat uygulanmalıdır. Hastanın durumuna göre günde birkaç kez tekrar edilebilir.
- Yüzüstü yatmakta zorluk çeken hastalarınsa sağ veya sol yan pozisyonda yatırılmasını tavsiye ediyoruz.
- Ayrıca orta-ağır ARDS vakaları için günlük 12 saatten fazla ‘prone pozisyon’ uygulanmalıdır. Bu esnada, hastalar yakın takip edilmelidir.
